Na swym posiedzeniu Komisja Skarbu Państwa i Infrastruktury rozpatrywała ustawę o gwarancji zapłaty za roboty budowlane.

Celem ustawy opartej na projekcie poselskim jest wzmocnienie pozycji wykonawcy robót budowlanych, poprzez przyznanie mu prawa żądania w każdym czasie od zamawiającego (czyli np. inwestora lub generalnego wykonawcy) gwarancji zapłaty za roboty budowlane. Ustawa określa formę tej gwarancji.

Przedstawiciel Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu przypomniał, że w toku prac legislacyjnych w Sejmie pojawiły się wątpliwości co do zgodności ustawy z art. 22 konstytucji, zgodnie z którym ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Wątpliwości dotyczyły tego, czy bezwzględnie obowiązujące prawo wykonawcy robót budowlanych do żądania od zamawiającego gwarancji zapłaty za roboty budowlane nie stanowi nadmiernej ustawowej ingerencji w zasadę swobody umów, a tym samym ogranicza wolność działalności gospodarczej. Opinie ekspertów sejmowych na ten temat były różne, co jest zrozumiałe chociażby ze względu na podlegające ocenie Trybunału Konstytucyjnego w razie ewentualnego zaskarżenia ustawy pojęcie "ważny interes publiczny".

Jak stwierdzono, interesujący w kontekście zgodności omawianej ustawy z art. 22 konstytucji jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego SK 24/02, wydany wskutek skargi konstytucyjnej, dotyczący art. 673 § 3 kodeksu cywilnego, który przewiduje możliwość wypowiedzenia umowy najmu zawartej na czas oznaczony tylko wtedy, gdy strony w umowie przewidziały wypadki, w których to wypowiedzenie może nastąpić. Skarżący zarzucał temu przepisowi, iż ogranicza on swobodę umów poprzez to, że strony nie mogą zawrzeć w takiej umowie generalnej klauzuli o możliwości wypowiedzenia umowy najmu zawartej na czas oznaczony. Z uzasadnienia orzeczenia wynika, iż naruszenie swobody kontraktowania tylko wtedy może być traktowane jako ograniczenie wolności działalności gospodarczej, gdy dotyczy umów ściśle i na zasadzie wyłączności prawnej lub faktycznej związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jako że umowa najmu może być zawierana przez wszystkie podmioty, trybunał nie uznał zasadności skargi konstytucyjnej opartej na zarzucie niezgodności zaskarżonego przepisu z art. 22 konstytucji. W związku z powyższym należałoby sądzić, iż w wypadku umów mających za przedmiot roboty budowlane, które są zawierane przynajmniej przez jedną stronę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, ograniczenie swobody zawierania umów mogłoby być potraktowane jako ograniczenie wolności prowadzenia działalności gospodarczej. Otwarta pozostaje kwestia oceny dopuszczalności takiego ograniczenia, czyli rozstrzygnięcie, czy wzmocnienie pozycji wykonawców poprzez dostarczenie im narzędzia ochrony przed nieuczciwymi kontrahentami i w konsekwencji przewidywana likwidacja tzw. zatorów płatniczych w sektorze budowlanym stanowi ważny interes publiczny w rozumieniu art. 22 konstytucji uzasadniający ograniczenie tej wolności.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, iż zasada swobody działalności gospodarczej nie ma charakteru absolutnego, m.in. w uzasadnieniu wyroku z 8 kwietnia 1998 r. K. 10/97, dotyczącym konstytucyjności art. 4 i 5 ustawy z 12 września 1996 r. o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi trybunał wyraził pogląd, iż "istnieje legitymowany interes państwa w stworzeniu takich ram prawnych obrotu gospodarczego, które pozwalają zminimalizować niekorzystne skutki mechanizmów wolnorynkowych, jeżeli skutki takie ujawniają się w sferze, która nie może pozostać obojętna dla państwa ze względu na ochronę powszechnie uznawanych wartości". Zgodnie z tym orzeczeniem ograniczenie swobody działalności gospodarczej było uzasadnione koniecznością ochrony zdrowia obywateli i porządku publicznego.

Niezależnie od wątpliwości natury konstytucyjnej biuro legislacyjne zauważyło, że należy rozważyć, czy ustawa ta nie pozostanie "martwym" prawem lub nie wywoła skutków niezamierzonych przez ustawodawcę. Z jednej strony, pojawia się np. pytanie, czy skorzystają z niej wykonawcy, w szczególności będący małymi przedsiębiorcami, w sytuacji gdy inwestor lub generalny wykonawca dyktuje warunki na rynku. Istnieje ryzyko, że w razie skorzystania przez wykonawcę z prawa żądania gwarancji narazi się on na wyeliminowanie z rynku. Z drugiej strony, ustawa ta stwarza ryzyko dla zamawiających, którzy nawet w sytuacji, gdy płacą terminowo za roboty budowlane, mogą zostać narażeni na konsekwencje wynikające z art. 5 ustawy, jeżeli nie uzyskają gwarancji zapłaty w wyznaczonym przez wykonawcę terminie.

W tej części posiedzenia udział wzięli wiceminister obrony narodowej Maciej Górski, wiceprezesi Agencji Mienia Wojskowego: Tadeusz Bałdyga, Mieczysław Jurek i Zygmunt Szlaga, dyrektor Zespołu Prawnego w AMW Stanisław Prykowski, główny specjalista w Ministerstwie Skarbu Państwa Eugeniusz Łaskawiec oraz wicedyrektor Departamentu Prawnego w MON Artur Busz. Zapoznano się także z opinią biura legislacyjnego.

Znowelizowana przez Sejm ustawa nie określa liczby wiceprezesów agencji. Senatorowie uznali, że brak takiego ustawowego ograniczenia może doprowadzić do nadmiernego rozrostu kadry kierowniczej agencji. Pozostałe poprawki miały charakter redakcyjny.

Rozpatrywana ustawa dostosowuje prawo do nowych potrzeb związanych z funkcjonowaniem sił zbrojnych Polski oraz poszerza kompetencje Agencji Mienia Wojskowego. Nowelizacja eliminuje niespójność w obowiązujących przepisach dotyczących gospodarowania nieruchomościami. Zezwala na bezpłatne przekazywanie mienia szkołom publicznym na cele muzealne, wystawiennicze i szkoleniowe. Agencja Mienia Wojskowego będzie miała także możliwość przekazywania nieodpłatnie siłom zbrojnym państw obcych uzbrojenia i sprzętu wojskowego na podstawie porozumień międzynarodowych.

Ustalono, że stanowisko w sprawie ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa, o Agencji Mienia Wojskowego oraz o zmianie niektórych innych ustaw zarekomenduje Izbie senator Grzegorz Lipowski.