Warszawa, dnia 6 marca 2003 r.

Stanowisko uczestników konferencji
“Jakość i bezpieczeństwo żywności wyzwaniem XXI wieku”
zorganizowanej w Senacie RP w dniu 25 lutego 2003 r.

Dziś w sytuacji nadprodukcji żywności i wydłużającego się wieku życia przy zmniejszającej się liczbie ludności tzw. “bogatej Północy”, zwiększa się zakres obszarów biedy krajów trzeciego świata. Potrzeba spójnego spojrzenia na problematykę wyżywienia stanowi wyzwanie dla społeczności, tym bardziej że postępujący “proces globalizacji” początku XXI zbliżył narody poszczególnych krajów. Jednocześnie w obliczu eskalacji zagrożeń terrorystycznych zaciera się znaczenie granic państw.

Światowa Konferencja Żywieniowa FAO/WHO (Rzym, grudzień 1992 r.) przyjęła Światową Deklarację Żywieniową i Plan Działania na Rzecz Żywienia. Posiadająca charakter dokumentu rangi państwowej Deklaracja podkreślała, że na każdym państwie spoczywa odpowiedzialność za ochronę i poprawę bezpieczeństwa żywnościowego oraz pożądany stan wyżywienia narodu szczególnie ochrona grup najsłabszych. Prawem każdego człowieka jest dostęp do żywności o właściwej jakości spożywczej.

Polska jako kraj demokratyczny, od 1999 r. członek Sojuszu Północnoatlantyckiego, i pretendujący do członkostwa w Unii Europejskiej respektuje tę Deklarację udowadniając, że jest pełnoprawnym członkiem światowej społeczności.

Kolejnym problemem, z którym musi zmierzyć się Polska w XXI wieku jest sprostanie wyzwaniom jakości i wydajności produkcji żywności. Unia Europejska, która jest zwolennikiem naturalnej produkcji spełniającej wysokie wymogi jakości zasadniczo ogranicza możliwości zwiększenia wydajności poprzez wykluczenie produkcji żywności genetycznie zmodyfikowanej. Ograniczenie upraw roślin genetycznie zmodyfikowanych do wyjątków zasadniczo odróżnia gospodarkę żywnościową państw Unii Europejskiej od tego co w zakresie upraw przyjęto w dążących do maksymalnej wydajności w Stanach Zjednoczonych.

Wobec potęgujących się na przełomie XX i XXI wieku różnorakich zagrożeń, wypełnianie obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa żywności jest na nowo definiowane. Obok zagrożeń dla zdrowia publicznego, wśród których za najpoważniejsze uznawane są ataki terrorystyczne poprzez skażenie paszy i dodatków paszowych dla zwierząt, żywności i wody różnymi czynnikami biologicznymi, chemicznymi i radiologicznymi przeprowadzonymi w warunkach normalnie przebiegającej produkcji pozostaje też sfera zagrożeń bez jej celowego skażenia. Atakiem bioterrorystycznym w sposób stosunkowo łatwy mogą być zagrożone zarówno rośliny uprawne jak i zwierzęta gospodarskie. Szansą na zwiększenie poziomu bezpieczeństwa żywności jest pełna implementacja do polskiego prawa przepisów Unii Europejskiej w zakresie produkcji rolnej.

Wyzwaniem dla Polski w XXI wieku jest zatem stworzenie strategii bezpieczeństwa żywności, w tym szczególnie ochrony żywności, pasz i dodatków paszowych dla zwierząt przed atakami bioterrorystycznymi. Będzie to wymagało zaangażowania struktur różnych instytucji państwowych, wymiany między nimi doświadczeń i informacji.

Warunkiem niezbędnym dla osiągnięcia tego celu jest m.in. przygotowanie społeczeństwa do obrony przed zagrożeniami bioterrorystycznymi i umiejętność współdziałania obywateli w stanach kryzysowych z wyspecjalizowanymi służbami państwowymi. Można to osiągnąć m.in. poprzez:

- pełną integrację działań służb odpowiadających za zapewnienie i utrzymanie bezpieczeństwa oraz wszystkich służb inspekcyjnych i nadzorujących produkcję i obrót żywnością poprzez centra zarządzania kryzysowego,

- stworzenie szybkiego systemu powiadamiania o zagrożeniach biologicznych również na szczeblu podstawowym,

- wprowadzenie do programów działań centrów zarządzania kryzysowego szkoleń i ćwiczeń w zakresie przeciwdziałania i usuwania zagrożeń bioterorystycznych.

Działania o charakterze powszechnym uzupełnione systemem stałego monitoringu określonych objawów chorobowych oraz stworzenie bazy danych o zwiększonej ilości zachorowań powinny stworzyć szansę sprawnego funkcjonowania systemu przeciwdziałania zagrożeniom bioterrorystycznym.

Uczestnicy konferencji uznają również za zasadne przyjęcie następujących wniosków zgłoszonych w trakcie obrad, które zostaną przekazane do analizy i ewentualnego wykorzystania odpowiednim adresatom:

1. Wypracowanie jednolitych polskich pojęć i definicji obowiązujących w unijnym prawie żywnościowym.

2. Dostosowanie polskich regulacji prawnych w zakresie bezpieczeństwa produkcji żywności dla armii polskiej do ustawodawstwa państw NATO.

3. Ujednolicenie polskiego prawa żywnościowego z prawem unijnym w celu zapewnienia bezpieczeństwa konsumentów i możliwości konkurowania polskiej żywności na rynkach Europy i świata, w tym przyjęcie tzw. derogacji prawnych regulujących specyficzne segmenty rynku żywności w Polsce.

4. Zharmonizowanie porządku prawnego w zakresie zagospodarowania odpadów w ustawach: o odpadach, o środkach żywienia zwierząt oraz o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej.

5. Przyjęcie przepisów regulujących działania w przypadku zatruć wódy śródlądowych, w tym o intensywnej hodowli ryb.

6. Szersze niż dotychczas wykorzystanie organizacji producentów i handlowców żywności do wypracowania systemu kontroli nad zapewnieniem bezpieczeństwa żywności na przestrzeni całego łańcucha żywnościowego rozpoczynając od produkcji pierwotnej, a kończąc na jej dystrybucji i sprzedaży detalicznej.

7. Budowanie we współpracy z organizacjami ochrony konsumentów systemu zaufania konsumentów krajowych i zagranicznych do polskiej bezpiecznej żywności, w tym zapewnienie opinii publicznej stałego dopływu wiarygodnych informacji o bezpieczeństwie żywności, w tym zmiennych cechach produktówi sposobów postępowania z nimi w sytuacjach nadzwyczajnych.

8. Harmonizowanie działań poszczególnych zreorganizowanych według standardów unijnych służb nadzoru nad bezpieczeństwem żywności poprzez ścisłe określenie obszarów działania oraz objęcie całego obszaru produkcji i sprzedaży żywności.

9. Powstanie sytemu akredytowanych laboratoriów badających produkowaną w Polsce żywność na obecność substancji niebezpiecznych dla zdrowia żywności, w tym dioksyn i nitrofenu. Włączenie do budowanego programu wykorzystania europejskich funduszy strukturalnych problemu utworzenia polskiego sytemu badań i promocji bezpiecznej żywności oraz szybkiego reagowania na zagrożenia jakości i przeciwdziałania bioteroryzmowi.

10. Szersze finansowanie przez KBN badań naukowych w zakresie biotechnologii, w tym nad nowymi zagrożeniami bezpieczeństwa żywności.

11. Utworzenie narodowej agencji promocji eksportu, w tym polskiej żywności z ekspozyturami na terenie największych potencjalnych importerów.

12. Modyfikacja sytemu dokształcania zawodowego w tym podyplomowego, dla pracowników służb kontroli żywności i przedstawicieli zakładów produkcji, przetwórstwa i obrotu żywnością, w kierunku standardów unijnych.

Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Komisja Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego