26 maja 2004 r.

Odbyło się posiedzenie Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia, podczas którego rozpatrywano ustawę o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw.

Senatorowie wysłuchali informacji przekazanych przez ministra sprawiedliwości Marka Sadowskiego. Wysłuchano także wyjaśnień prof. Zbigniewa Radwańskiego, przewodniczącego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego przy Ministrze Sprawiedliwości. Zapoznano się ponadto z uwagami Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu.

Sejmowa nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowiła przedłożenie rządowe. Istota wprowadzonych zmian dotyczyła stosunków majątkowych między małżonkami, które powinny być dostosowane do współczesnych warunków społeczno-gospodarczych. W szczególności uwzględnienia w kodeksowym uregulowaniu zasad ustroju majątkowego małżonków wymagało prowadzenie działalności gospodarczej - jednego z najpowszechniejszych źródeł utrzymania, funkcjonującego w różnych formach. Należało uwzględnić specyfikę prowadzenia działalności gospodarczej oraz uregulować ją odpowiednio w kontekście majątkowej wspólności ustawowej, zapewniając przy tym należytą ochronę wierzycielom małżonków, co ma znaczenie dla zapewnienia pewności obrotu gospodarczego.

Nowelizacja określiła (i pozostawiła) wspólność majątkową między małżonkami jako ustrój ustawowy, wprowadzając jednocześnie w stosunku do dotychczasowego stanu prawnego pewne modyfikacje (np. dotyczące zarządu majątkiem wspólnym czy odpowiedzialności za długi). Zgodnie z przyjętymi uregulowaniami umowny ustrój majątkowy między małżonkami może występować pod postacią: wspólności, rozdzielności albo rozdzielności z wyrównaniem dorobków. Wspólność majątkowa znoszona w trybie sądowym stanowi ustrój przymusowej rozdzielności majątkowej.

Zmiany wprowadzono na poziomie instytucjonalnym, uwarunkowanym przekształceniami gospodarczo-prawnymi, a także politycznymi, oraz na poziomie terminologicznym. W miejsce pojęcia "dorobku" wprowadzono "majątek wspólny", pojęciem "majątek osobisty" zastąpiono "majątek odrębny". Zrezygnowano z konstrukcji czynności zwykłego zarządu majątkiem wspólnym i czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (uwzględniono jednak wyjątki od zasady samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym przez każdego z małżonków: art. 361 oraz ustawowy, zamknięty, katalog czynności wymagających zgody małżonka, bez której to zgody czynność jest nieważna, art. 37).

Na uwagę zasługuje uregulowanie problematyki zaspokojenia z majątku wspólnego wierzyciela, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków (art. 41). Odróżniono sytuację, gdy zobowiązanie zostaje zaciągnięte za zgodą małżonka, oraz bez zgody - uzyskanie jej rozszerza możliwość zaspokojenia także na majątek wspólny małżonków. Przy czym należy odróżnić zgodę wyrażaną fakultatywnie od zgody, o której mowa w art. 37 (obligatoryjność pod rygorem nieważności czynności prawnej).

Sejmowa ustawa realizuje orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 kwietnia 2003 r. K 18/02, wprowadzając zmianę do art. 84 k.r.o., w zakresie, w jakim uniemożliwiał on biologicznemu ojcu wniesienie powództwa o ustalenie ojcostwa, przez co było naruszone jego prawo do sądu zagwarantowane w art. 45 oraz art. 77 ust. 2 konstytucji.

W głosowaniu Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia postanowiła zaproponować Senatowi wprowadzenie 1 poprawki do rozpatrywanej nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Ustalono, że w imieniu komisji postulowaną zmianę zarekomenduje Izbie senator Wiesława Sadowska.