Otwieram setne posiedzenie Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia, zwołane w celu rozpatrzenia wniosków zgłoszonych do ustawy o rencie socjalnej.

Komisja się zebrała. Jest wymagana liczba senatorów, więc mamy kworum. Jest reprezentacja rządowa z pełnomocnikiem, sekretarzem stanu, panią minister Banach. Jest senator wnioskodawca, pani senator Teresa Liszcz.

Pani senator ma głos.

Pozostałe poprawki podtrzymuję. Dotyczą one jednej i tej samej kwestii, mianowicie zmiany w stosunku do ustawy sejmowej trybu orzekania. Chodzi mi o utrzymanie dotychczasowego trybu orzekania, czyli żeby orzekał zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, który robi to kolegialnie, a nie jednoosobowo lekarz orzecznik ZUS. Bo lekarze orzecznicy, będący pracownikami ZUS, moim zdaniem, są zbyt restrykcyjni, oszczędzają celowo, orzekają zgodnie z możliwościami finansowymi. To może ciężkie oskarżenie, ale mogę w razie potrzeby podać na to wiele przykładów. Rzecz jest dosyć powszechnie znana. Uważam, że to się skończy bardzo źle dla osób niepełnosprawnych ubiegających się o rentę socjalną, jeżeli orzecznictwo przekaże się lekarzom orzecznikom. Niech zostanie tak, jak jest. Jednym z argumentów było to, że zespoły orzekają wolniej, ale jak się przekaże wszystkie sprawy lekarzom orzecznikom, to pewnie będzie jeszcze wolniej, a dodatkowo będzie krzywdzące. Tak uważam.

Pani senator wnioskodawca przedstawiła stanowisko, a jednocześnie wycofała poprawkę trzecią, dotyczącą podziału renty rodzinnej. W zestawieniu wniosków mamy więc teraz wniosek o przyjęcie ustawy bez poprawek i wniosek o przyjęcie poprawek, które pani senator wnioskodawczyni przedstawiła, ale przymuszona przewodniczeniem Komisji Ustawodawstwa i Praworządności opuściła już naszą komisję. Pozostaje nam zatem wysłuchanie stanowiska rządu na temat zgłoszonych poprawek i stanowiska Biura Legislacyjnego. Następnie przystąpimy do głosowania.

Bardzo proszę, jeżeli pani minister zdążyła zapoznać się z poprawkami, o stanowisko rządu w sprawie poprawek pierwszej, drugiej, czwartej i piątej, które z resztą należy przegłosować łącznie.

Jeśli pani przewodnicząca pozwoli, to wymienione poprawki omówię razem.

Otóż przyjęcie poprawek pani senator Liszcz stawiałoby pod znakiem zapytania sensowność całej operacji. Jeżeli realizatorem renty socjalnej ma być Zakład Ubezpieczeń Społecznych - chodzi mi o przyznawanie uprawnień do niej, wypłacanie tej renty oraz inne czynności związane z jej obsługą, łącznie z taką konsekwencją dla samej istoty tego świadczenia jak korzystniejsza waloryzacja renty socjalnej wtedy, kiedy jest to świadczenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, oraz taką konsekwencją jak ubruttowienie renty socjalnej, a więc prawem do odpisywania należnych ulg - to sens całej operacji stanąłby pod znakiem zapytania, gdyby orzecznictwo, na podstawie którego Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzję o przyznaniu renty socjalnej, było gdzie indziej. Takiej konstrukcji nie ma żadne świadczenie w ZUS. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przyznaje żadnych świadczeń na podstawie innego rodzaju orzecznictwa.

Oczywiście czym innym jest tak zwane wzajemne respektowanie systemów orzeczniczych, a czym innym systemowa zasada, że orzecznictwo dla celów pozarentowych leży po stronie innych instytucji, zaś ZUS wypłaca świadczenie, ale nie stosuje własnego orzecznictwa. Chodzi o pewną niespójność systemową. To po pierwsze.

Po drugie, może trochę historii. Otóż proszę zauważyć, że dotychczas renta socjalna była przyznawana z pomocy społecznej również osobie całkowicie niezdolnej do pracy. W związku z tym mieliśmy do czynienia z nieprawidłową sytuacją, co wymagało pewnego uporządkowania. Jeżeli lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie orzekł całkowitej niezdolności do pracy, wówczas osoba zwracała się do zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności z prośbą o orzeczenie, ponieważ w ustawie o pomocy społecznej orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy było równoznaczne z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Ten stan nieprawidłowego orzekania w przypadku jednego świadczenia był czymś niewłaściwym. My wprowadzamy w tej chwili pewien porządek, bo w ramach orzecznictwa ZUS można było orzec niezdolność do pracy, a w ramach orzecznictwa zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności można było ocenić stopień naruszonej sprawności organizmu bez orzekania, czy ten stopień wpływa na rynek pracy, czy nie. To tyle, jeśli chodzi o systemowe rozważania.

Mam również wątpliwości natury prawnej, ponieważ poprawki pani senator zmieniają ustawę o rehabilitacji i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w ten sposób, iż przypisują zespołom do spraw orzekania jeszcze jeden obowiązek, mianowicie orzekania o zdolności do pracy, czego zespoły te właściwie dzisiaj nie robią. Zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności nie orzekają o zdolności do pracy. One orzekają dla celów pozarentowych o przesłankach wymienionych w art. 6b ustawy o rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, a więc celowości przekwalifikowania, korzystania z warsztatu terapii zajęciowej, umieszczenia w zakładzie aktywności zawodowej. Poprawki pani senator Liszcz burzą także dotychczasowy system orzekania dla celów pozarentowych, czyli system zawarty w ustawie o rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Mało tego, w praktyce oznacza to konieczność dokonania tak istotnych zmian w funkcjonowaniu zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności jak, być może, zatrudnienie lekarzy orzekających o zdolności do pracy, czyli dodatkowe koszta.

A poza tym proszę zobaczyć, że poprawki stanowią, iż przy orzekaniu o całkowitej niezdolności do pracy przez zespoły do spraw orzekania stosuje się przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W moim przekonaniu ten zapis, jeśli uzyskałby poparcie państwa senatorów, jest nie do zrealizowania, ponieważ zasady, które stosuje się przy orzekaniu o całkowitej niezdolności do pracy w ZUS, są zupełnie inne niż zasady obowiązujące przy orzekaniu niepełnosprawności w zespołach.

Podam pierwszy lepszy przykład z brzegu. Lekarz orzecznik bierze na siebie jednoosobową odpowiedzialność za orzeczenie, zespół - wieloosobową. W tym zespole są również pracownicy socjalni, pedagodzy. Lekarz orzecznik jest instytucją ostateczną, jeśli chodzi o orzeczenie. Orzekanie zespołów jest dwuinstancyjne, ponieważ od orzeczenia zespołu pierwszej instancji, to jest powiatowego, przysługuje odwołanie do zespołu wojewódzkiego. Nadzór nad orzecznictwem w ZUS sprawuje prezes, nadzór nad orzekaniem zespołów - pełnomocnik do spraw osób niepełnosprawnych. Tak więc przepraszam państwa bardzo, ale ja nie wiem, jak możliwy do zastosowania w zespołach jest tryb właściwy dla orzekania o całkowitej niezdolności. Po prostu jest to niewykonalne. Dziękuję bardzo.

Dziękuję.

Pani Minister, czy to prawda, że ZUS zastanawia się nad wprowadzeniem w najbliższym czasie orzekania dwustopniowego?

Tak. Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej też się zastanawia. Rzecznik praw obywatelskich interpelował w tej sprawie i u państwa posłów, i u nas w ministerstwie.

Pani Przewodnicząca, jeżeli tak ma być, to sądzę, że jednak poprawki pani senator Liszcz należy odrzucić i przyjąć ustawę bez poprawek. Dziękuję bardzo.

(Wypowiedź poza mikrofonem)

Bardzo proszę panią mecenas Langner o uwagi Biura Legislacyjnego.

Potwierdzam, takie prace w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej są prowadzone. ZUS opracował pewne projekty przy współpracy Ministerstwa Sprawiedliwości i one mają być zgłoszone. Rzeczywiście jest tam proponowana dwuinstancyjność. Mówi się o tym już od dłuższego czasu. Jest taki zamiar, żeby wprowadzić dwuinstancyjność w ZUS. Dziękuję.

Mogę tylko potwierdzić to, co powiedziała pani minister. Wątpliwości legislacyjne związane z tymi poprawkami łączą się z wątpliwościami systemowymi i prawnymi. Koncepcja ustawy, która jest nową ustawą, więc na etapie prac w Senacie można wiele do niej wprowadzić, zostaje jednak naruszona - i to w sposób zakłócający jasność całej koncepcji. A została ona zaproponowana na samym początku w przedłożeniu rządowym. To znaczy, zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności pojawia się jako podmiot, który jest właściwy dla zupełnie innej sfery aktywności ludzkiej. Koncepcja przyjęta w ustawie i koncepcja zaproponowana w poprawkach po prostu stwarzają daleko idącą niejednolitość i powodują wątpliwości co do stosowania ustawy, a także co do samej spójności systemu ubezpieczeń społecznych. Dziękuję bardzo.

Dziękuję bardzo.

Możemy zatem przystąpić do głosowania zgodnie z zestawieniem wniosków, jak również do realizacji wniosku pana senatora Pawłowskiego, żeby przystąpić do głosowania. Będziemy głosować zgodnie z oznaczeniem wniosków z zestawienia.

Pierwszy jest wniosek o przyjęcie ustawy bez poprawek i ten wniosek poddam pod głosowanie.

7 głosów za, czyli jednogłośnie przyjęliśmy wniosek Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia o przyjęcie ustawy bez poprawek. Zatem dalej już nie głosujemy.

Nie ma już potrzeby głosowania, pozostaje tylko ustalenie senatora sprawozdawcy. Jeżeli członkowie Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia nie mieliby nic przeciwko temu, to ja bym już dokończyła sprawozdawanie tej ustawy.

Bardzo dziękuję pani minister oraz państwu dyrektorom, pani dyrektor i panu dyrektorowi. Dziękuję pani mecenas, dziękuję sekretariatowi komisji, dziękuję senatorom.