1. Rozpatrzenie wniosków zgłoszonych do ustawy o zatrudnieniu socjalnym.

Witam panie i panów senatorów. Witam panią minister Jolantę Banach, która na dzisiejszym posiedzeniu reprezentuje rząd. Witam też pana dyrektora Cezarego Miżejewskiego, dla przyjaciół Czarka. Biuro Legislacyjne reprezentuje pani magister Bożena Langner, która współpracuje z nami od wielu miesięcy.

Na wstępie, zanim przystąpimy do zasadniczej części posiedzenia, chcę poinformować panie i panów senatorów - pana senatora Bielawskiego również bym w tym momencie prosił o uwagę, chciałbym też prosić o uwagę pana senatora Pawłowskiego - że mam obowiązek skierować do 2 czerwca do pana marszałka Senatu informację o naszych zamiarach dotyczących wyjazdowych posiedzeń komisji w roku 2004, a także ewentualnych konferencji, seminariów, które wymagałyby skorzystania z pomieszczeń Senatu oraz zaangażowania środków senackich. Ten termin jest bardzo bliski, dlatego mam do państwa prośbę: gdyby ktoś z pań i panów senatorów chciał w przyszłym roku zaprosić komisję do swojego okręgu wyborczego na wyjazdowe posiedzenie lub miał inny pomysł - i uznalibyście państwo, że nasz wyjazd do określonego regionu kraju jest uzasadniony - albo gdybyście państwo mieli jakieś propozycje dotyczące zorganizowania przez naszą komisję w roku 2004 konferencji czy seminariów, to proszę o złożenie jutro w siedzibie komisji, u sekretarzy komisji, tych propozycji, tak żebym mógł się z nimi zapoznać, skonsultować je z państwem, omówić szczegóły i żebym, dotrzymując terminu 2 czerwca, mógł przekazać to panu marszałkowi Pastusiakowi. Tyle informacji na wstępie. Prosiłbym, żeby państwo nie zapomnieli o tym.

Myślę, że powodów do zorganizowania posiedzeń wyjazdowych jest na pewno sporo, bo w terenie dzieją się różne rzeczy. Ostanie wyjazdowe posiedzenie komisji odbyło się w Stargardzie Szczecińskim, w Polfarmie...

(Wypowiedź poza mikrofonem)

Do 2 czerwca. Taki jest termin złożenia u pana marszałka naszych propozycji dotyczących posiedzeń wyjazdowych. Powtórzę jeszcze raz w skrócie: chodzi o seminaria i konferencje, których zorganizowanie wymagałoby zaangażowania pomieszczeń i środków Senatu w roku 2004. Ma to związek z tworzeniem budżetu Kancelarii Senatu. Bardzo proszę - ponieważ termin jest bliski - żebyście państwo byli uprzejmi jutro takie krótkie informacje, z krótkim, lakonicznym, ale treściwym uzasadnieniem, przekazać sekretarzom komisji. Ja będę się kontaktował w tej sprawie i będę się starał dotrzymać terminu 2 czerwca.

A teraz przystępujemy do zasadniczej części naszego posiedzenia, to znaczy do rozpatrzenia poprawek do ustawy o zatrudnieniu socjalnym.

Nie tracąc czasu, przystępujemy do części merytorycznej naszego posiedzenia.

Będę prosił panią magister o referowanie formalno-prawnych, merytorycznych skutków zgłoszonych poprawek według kolejności podanej w druku, który, mam nadzieję, wszyscy panie i panowie senatorowie mają już przed sobą.

Proszę bardzo, pani magister Langner.

Poprawka pierwsza dotyczy katalogu podmiotów objętych uregulowaniami ustawy, konkretnie osób bezrobotnych, a w skrócie, tych bezrobotnych długotrwałych. Polega ona jedynie na tym, że tę kategorię przenosi się z pktu 5 do pktu 1.

To jest poprawka pani senator Sadowskiej, która jest obecna na posiedzeniu. Jeżeli pani senator chce zabrać głos, to bardzo proszę.

(Senator Wiesława Sadowska: Referowałam to na posiedzeniu Senatu, a więc teraz nie ma potrzeby powtarzać...)

Ale zawsze, tradycyjnie już, będę prosił o włączenie tego guziczka na podstawie mikrofonu. Dziękuję bardzo.

W tej sytuacji poproszę jeszcze Biuro Legislacyjne o dodatkowe wyjaśnienie, o opinię z punktu widzenia poprawności legislacyjnej.

Biuro nie ma żadnych zastrzeżeń, tym bardziej że katalog podany w ustawie jest otwarty.

10 osób głosowało za, czyli, jak rozumiem, poprawka została przyjęta jednogłośnie.

Poprawka druga również dotyczy katalogu podmiotów objętych ustawą. Tym razem chodzi o osoby uzależnione od narkotyków lub innych środków odurzających. Ta poprawka zmierza do zniesienia ograniczenia polegającego na tym, że program terapeutyczny, zgodnie z wersją przyjętą przez Sejm, miałby być realizowany wyłącznie w zakładzie opieki zdrowotnej. A więc poprawka ta rozszerza krąg podmiotów, które mogłyby realizować program terapeutyczny.

W zasadzie rząd nie ma nic przeciwko poszerzeniu kręgu podmiotów, które realizują program terapeutyczny, zwłaszcza że w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii wymienione są też inne podmioty, a nie tylko zakłady opieki zdrowotnej. Jednak nasi partnerzy rządowi, zwłaszcza z Ministerstwa Zdrowia i z PARPA, uważali za stosowne ograniczyć ten rynek, tak aby zapewniona została skuteczność tego programu. No ale dzisiaj nawet organizacje pozarządowe prowadzą bardzo profesjonalne programy terapeutyczne, a więc nie mamy nic przeciwko temu rozszerzeniu, Panie Przewodniczący.

Dziękuję.

Kto z pań i panów senatorów jest za przyjęciem poprawki drugiej, senatora Marka Balickiego? (9)

Poprawki trzecią i szóstą rozpatrzymy i przegłosujemy łącznie. Przy czym przyjęcie tych poprawek wykluczy głosowanie nad poprawką czwartą.

Nadal mamy do czynienia z poprawkami, które dotyczą katalogu podmiotów objętych ustawą, przy czym te poprawki mają charakter merytoryczny, ponieważ zmieniają one w jakiś sposób koncepcję przyjętą w ustawie. Otóż poprawki te powodują, że ustawą będą objęci wszyscy bezrobotni, jednakże ci długotrwale bezrobotni oraz posiadający prawo do zasiłku dla bezrobotnych nie będą otrzymywali świadczeń pieniężnych. Czyli w kwestii objęcia tych osób ustawą niejako przesuwa się akcent na zwiększenie funkcjonowania jedynie kontaktów społecznych, bez możliwości świadczeń pieniężnych.

Autorką poprawek jest pani senator Maria Szyszkowska, nieobecna na posiedzeniu komisji.

Proszę o stanowisko rządu w tej sprawie. Pani minister Banach.

Rzeczywiście poprawki te, poszerzając zakres podmiotowy proponowany w tej chwili w ustawie, w sposób istotny zmieniają jej sens. To poszerzenie zmienia cały sens tejże ustawy w odniesieniu do jej adresatów, a także pojęcie wykluczenia społecznego, ponieważ beneficjentem tak rozumianej pomocy może stać się osoba, która w myśl ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu ma na przykład jedynie miesięczny - przepraszam za sformułowanie - staż jako osoba bezrobotna. A przypominam, że do zasiłku dla bezrobotnych uprawnia szereg kryteriów, w tym oczywiście również odpowiedni staż pracy. W związku z tym nie widzimy zasadności poparcia tych poprawek, tym bardziej że dla osób, które utraciły prawo do zasiłku dla bezrobotnych, na przykład po sześciu czy dwunastu miesiącach, przewidziane są inne instrumenty polityki rynku pracy, określone w ustawie o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.

Ja ośmieliłam się poprosić o głos tylko dlatego, że przeczytałam uwagę zawartą w zestawieniu wniosków do ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Jest tutaj napisane, ze przyjęcie poprawki pierwszej wyklucza głosowanie nad poprawkami trzecią i szóstą. Ta poprawka, o której teraz dyskutujemy, autorstwa pani senator Marii Szyszkowskiej, jest oznaczona jako trzecia. A poprawka pierwsza została przyjęta pełną pulą głosów. Dziękuję.

Komisja ma jednak obowiązek rozważyć tę poprawkę i jakby pochylić się nad nią z tego względu, że ona została przyjęta w trakcie debaty. Dziękuję bardzo.

Kto z pań i panów senatorów jest za przyjęciem poprawek trzeciej i szóstej...

Rozumiem, że stanowisko Biura Legislacyjnego - nie do końca wyjaśnione - było takie, że możemy i powinniśmy przedyskutować te poprawki, ale nie powinniśmy poddawać ich pod głosowanie. I to było niedopowiedzenie. A zatem wycofuję głosowanie nad poprawkami trzecią i szóstą.

Jest to poprawka, która również odnosi się do kręgu podmiotów objętych uregulowaniami ustawy. Tu także chodzi o tych bezrobotnych, powiedziałabym, długotrwałych. Poprawka ta zmierza do tego, by zmniejszyć tę, że tak powiem, długotrwałość - by okres pozostawania bez pracy zmniejszyć z trzydziestu sześciu miesięcy do dwudziestu czterech.

Chcę powiedzieć, że fakt przyjęcia tej poprawki w zasadzie niewiele zmieni, bo, jak słusznie twierdzi pani mecenas, katalog osób objętych działaniem tej ustawy jest katalogiem otwartym. Jeśli na terenie danej gminy z różnych względów wystąpi potrzeba, by do centrum integracji społecznej skierować osoby bezrobotne pozostające bez pracy powyżej dwudziestu czterech miesięcy, i ta potrzeba skierowania będzie dotyczyć tych osób w większym stopniu i zakresie niż osób pozostających bez pracy powyżej trzydziestu sześciu miesięcy, to i kierownik powiatowego urzędu pracy, i kierownik ośrodka pomocy społecznej, będzie miał taką możliwość, ponieważ wspomniany katalog jest katalogiem otwartym.

Wprowadzenie tejże poprawki może mieć takie znaczenie, że w przypadku, powiedziałabym, nałożenia się różnych interesów w gminie - na co wskazywała dzisiaj jedna z pań senator, przepraszam, ale nie pamiętam nazwiska - może się okazać, iż ci bezrobotni pozostający bez pracy powyżej trzydziestu sześciu miesięcy będą dyskryminowani. A więc jest jeden negatyw tejże poprawki.

Jeśli jednak mieszkający na terenie danej gminy długotrwale bezrobotni, pozostający bez pracy powyżej dwudziestu czterech miesięcy, zechcą się znaleźć w centrum integracji - i taka też będzie potrzeba - to także bez tej poprawki nie byłoby problemu z ich skierowaniem tam.

(Przewodniczący Jerzy Cieślak: Czy pani minister zechciałaby dokładniej sprecyzować stanowisko rządu? Jesteście za, przeciw, czy może macie neutralny stosunek?)

Jesteśmy przeciw, właśnie ze względu na tę jedną konsekwencję, która może się zdarzyć, a mianowicie na to, że w przypadku zbiegu różnych interesów może dojść na przykład do tego, że najpierw zakwalifikowane zostaną osoby bezrobotne przez ponad dwadzieścia cztery miesiące, a ci bezrobotni przez ponad trzydzieści sześć miesięcy nie. Wpisanie w ustawie, że chodzi tylko o pozostawanie bez pracy przez co najmniej trzydzieści sześć miesięcy oczywiście ogranicza takie przypadki.

Ja chcę tylko przypomnieć, Panie Senatorze, że około 30% bezrobotnych w Polsce to osoby pozostające bez pracy przez ponad dwadzieścia cztery miesiące. A więc jest to około miliona osób.

Czy ktoś z państwa senatorów chce zabrać głos? Nie ma zgłoszeń. Dziękuję.

Ta poprawka też dotyczy katalogu podmiotów objętych ustawą. Chodzi w niej o to, że pojęcie wykluczenia społecznego powinno być, zgodnie z intencją wnioskodawczyni, wykreślone. Zarzutem jest jego nieprecyzyjność i niedookreśloność. Taka była intencja.

W tej sprawie, Panie Przewodniczący, Szanowni Państwo, jesteśmy zdecydowanie przeciwni. A jesteśmy zdecydowanie przeciwni z takiego powodu, iż - powiem krótko, nie zabierając państwu zbyt wiele czasu - europejski model polityki społecznej, którego początek sięga szczytu lizbońskiego w 2000 r., rozszerza pojęcie ubóstwa, a tym samym instrumentów służących przeciwdziałaniu ubóstwa, w ramach tak zwanych podejść wielowymiarowych. A więc model ten koncentruje się nie na ubóstwie jako na niedostatku środków materialnych służących do zaspokojenia potrzeb, ale na ubóstwie rozumianym jako sytuacja, w której obywatel nie może korzystać z wszystkich swoich praw umożliwiających mu pełnienie ról społecznych, rodzinnych, zawodowych, a ogólnie: każdych. I to właśnie, w ramach takiego podejścia do ubóstwa wielowymiarowego czy wieloaspektowego, w tej nowej europejskiej polityce społecznej nazwano wykluczeniem społecznym.

Mało tego, ta strategia lizbońska, a potem szczyt w Nicei, zobowiązały kraje europejskie - nie tylko kraje członkowskie Unii, ale też kraje kandydujące - do przedstawiania co dwa lata narodowych planów przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. A więc to pojęcie wykluczenia społecznego funkcjonuje już w dokumentach unijnych, choć nie funkcjonuje w prawie polskim. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym jest pierwszą, być może niedoskonałą, próbą wprowadzenia do polskiego obrotu prawnego definicji wykluczenia społecznego. Pojęcie to ma być instrumentem przyszłej polityki społecznej, takiej właśnie polityki społecznej odsuwającej klientelizm, bierne instrumenty adresowane do osób dotkniętych wykluczeniem społecznym, a skupiającej się za to na bardziej aktywnych formach przeciwdziałania tej marginalizacji i temu wykluczeniu.

Ponadto prezes Rady Ministrów powołał zespół zadaniowy do spraw integracji społecznej, który dopracowuje ni mniej, ni więcej, tylko pojęcia ubóstwa i wykluczenia społecznego. I to, co zostało zaproponowane na użytek ustawy, powiedziałabym, w sposób zbliżony oddaje intencje zawarte w definicji wykluczenia społecznego, która znajdzie się w narodowej strategii integracji społecznej.

Jesteśmy więc zdecydowanie przeciwni tej poprawce, Panie Przewodniczący.

Czyli poprawka została jednogłośnie odrzucona.

Przystępujemy do omawiania poprawek, które są poprawkami Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia i zostały przedyskutowane wcześniej, na poprzednim posiedzeniu komisji. Były one przedmiotem wspólnych prac Biura Legislacyjnego i przedstawicieli rządu, bo chodziło o to, by znaleźć satysfakcjonujące formuły zapisu tych poprawek nie tylko pod względem legislacyjnym, ale również redakcyjnym.

Proszę wobec tego panią magister Langner o przypomnienie poprawki siódmej.

Jest to poprawka, która ma na celu bardziej czytelne opisanie jednostek realizujących gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.

Rozumiem, że stanowisko rządu się nie zmieniło i rząd tę poprawkę popiera.

Poprawka została przyjęta jednogłośnie, wobec tego nie ma głosów sprzeciwu i, jak rozumiem, nikt nie wstrzymał się od głosu. Dziękuję bardzo.

Poprawki ósma i dziewiąta to również poprawki komisji. Zostały one przedyskutowane na poprzednim naszym posiedzeniu.

Proszę panią magister Langner o przypomnienie nam skutków tych poprawek.

Są to poprawki o charakterze legislacyjnym, ale bardzo istotne, ponieważ dotyczą one materii regulowanej równocześnie w dwóch ustawach. Wcześniej, w kwietniu, została przyjęta ustawa o ustroju rolnym, która zmienia ustawę o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, ale ona wchodzi w życie znacznie później niż ustawa o zatrudnieniu socjalnym. Tak więc po prostu chodzi tu o wyeliminowanie tej niespójności dotyczącej z jednej strony materii, a z drugiej strony terminu wejścia w życie tych ustaw.

Rozumiem, że stanowisko rządu się nie zmieniło i rząd popiera te poprawki.

11 głosów za, a więc poprawka została przyjęta jednogłośnie, bez głosów sprzeciwu, nikt też nie wstrzymał się od głosu.

Nie mamy obowiązku, a nawet nie powinniśmy, zgodnie z regulaminem, głosować nad całością ustawy wraz z przyjętymi poprawkami, wobec tego takiego głosowania nie będzie. Ustawa uzyskała nasze poparcie na poprzednim posiedzeniu komisji, przed posiedzeniem plenarnym Senatu.

Pozostaje nam wyznaczyć sprawozdawcę. Proponuję, żeby była to w dalszym ciągu pani senator Sienkiewicz.

Tak. Czy są sprzeciwy? Nie ma. A więc pani senator Sienkiewicz będzie sprawozdawcą.

Uprzejmie dziękuję członkom komisji, uprzejmie dziękuję pani minister, panu dyrektorowi, dziękuję też przedstawicielce Biura Legislacyjnego i sekretarzowi komisji.

Zanim zamknę posiedzenie komisji, raz jeszcze, przypominając, poproszę o te ewentualne wnioski dotyczące propozycji wyjazdowych posiedzeń komisji lub tematów konferencji, seminariów w roku 2004, które ktoś z państwa senatorów uważałby za istotne. Chodzi o plany na rok 2004, ponieważ, jak mówiłem, to wszystko ma związek z konstruowaniem budżetu Kancelarii Senatu na rok 2004, a te prace już się rozpoczynają. Po prostu chodzi o to, że określone środki na pokrycie kosztów tych wyjazdowych posiedzeń muszą być zapewnione z wyprzedzeniem. Dziękuję bardzo.