W dniach 5-7 lipca br. Komisja Kultury i Środków Przekazu odbyła posiedzenie wyjazdowe w województwie lubelskim. Tematem posiedzenia była sytuacja w tamtejszych instytucjach kultury oraz polityka kulturalna samorządów terytorialnych na przykładzie Zamościa. Okazją do odwiedzenia tego regionu był specjalny program "Rok Zamościa", nad którym honorowy patronat objął prezydent RP.

Jak poinformował, w Zamościu dotacje Ministerstwa Kultury otrzymały: Polska Orkiestra Włościańska im. Karola Namysłowskiego (250 tys. zł) oraz Muzeum Zamojskie w Zamościu (250 tys. zł). Ponadto w województwie lubelskim dotacje otrzymały: Muzeum Regionalne im. Petera w Tomaszowie Lubelskim (30 tys. zł), Muzeum Regionalne w Łukowie (40 tys. zł), Muzeum Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej (40 tysięcy zł), Muzeum w Hrubieszowie (100 tys. zł), Muzeum Ignacego Kraszewskiego w Romanowie (70 tys. zł). Również samorząd wojewódzki otrzymał środki finansowe z przeznaczeniem m.in. dla Muzeum Lubelskiego w Lublinie - 500 tys. zł, Ośrodka Praktyk Teatralnych Gardzienice z siedzibą w Lublinie - 250 tys. zł, Teatru imienia Osterwy - 300 tys. zł, a także Filharmonii - 200 tys. zł. Oprócz tego województwo lubelskie, tak jak pozostałe w kraju, otrzymało dotację na zakup nowości wydawniczych dla sieci bibliotek publicznych.

W swym wystąpieniu dyrektor T. Otulak m.in. szczegółowo omówił wsparcie ministra kultury dla samorządowych instytucji kultury w 2005 r. Jak podkreślił, Ministerstwo Kultury przywiązuje wielką wagę do ochrony zabytków i do ochrony dziedzictwa narodowego.

Ponadto senatorowie wysłuchali dyrektora Departamentu Kultury i Sztuki Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie Józefa Poteruchy, który mówił o sytuacji w instytucjach kultury na terenie województwa lubelskiego, a także o wykorzystaniu tych instytucji i obiektów zabytkowych w promocji regionu i w turystyce.

Samorządowi województwa podlega 25 instytucji, z których 23 umieszczone są w obiektach zabytkowych, co stanowi poważny problem ze względu ich degradację i brak środków na konserwację. W lutym br. zakupiono dom Marii i Jerzego Kuncewiczów, tzw. Kuncewiczówkę, przeznaczony na dom pracy twórczej. W roku ubiegłym samorząd otrzymał w ramach mecenatu państwa dotację w wysokości 4 mln 840 tys. W roku bieżącym suma ta wynosi 1 mln 250 tysięcy.

Jak zaznaczył dyrektor J. Poterucha, w tym roku na Lubelszczyźnie odbędzie się wiele imprez, co związane jest z ofertą turystyczną regionu, a przede wszystkim ze strategią władz samorządowych, stawiających na kulturę i turystykę. Coraz więcej turystów zarówno z kraju, jak i z zagranicy przybywa na Zamojszczyznę i do województwa lubelskiego. Pojawia się dużo grup młodzieży żydowskiej, niemieckiej czy holenderskiej. Region jest promowany na wszelkiego rodzaju spotkaniach i targach. Do wzrostu liczby turystów przyczynia się budowa nowych dróg i rozwój istniejącej infrastruktury turystycznej. Powstają nowe hotele, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe i inne obiekty noclegowe.

Samorządowy program ochrony zabytków w kontekście Roku Zamościa przedstawił prezydent Zamościa M. Zamoyski. Prezydent podkreślił, że pielęgnowanie bogatych tradycji kulturowych miasta Zamościa, pomnażanie jego dorobku oraz znaczenia na mapie kulturalnej kraju i regionu stanowi wiodący wyznacznik dla podejmowanych działań kształtujących współczesne oblicze miasta. Wizerunek kultury Zamościa tworzą nie tylko zabytki i liczne pamiątki z czasów świetności kulturowej, ale także znane w kraju inicjatywy instytucji kultury, aktywna działalność kilkunastu stowarzyszeń społeczno-kulturalnych, twórczość liczącego ponad 50 osób środowiska artystów plastyków i literatów.

W Zamościu aktywnych jest wiele zespołów artystycznych, działających w instytucjach kultury, stowarzyszeniach, szkołach, spółdzielniach mieszkaniowych, kościołach i organizacjach społecznych. Jedne z najważniejszych to Zespół Pieśni i Tańca "Zamojszczyzna", Zespół Muzyki Dawnej, Chór "Rezonans" i "Cantilena", zespół wokalny "Signum Spei", "Teatr Młodych", "Teatr Performer" - Instytut Sztuki Nowej. Wyjątkowym zjawiskiem na mapie kulturalnej kraju jest istniejąca od 1881 roku Polska Orkiestra Włościańska im. Karola Namysłowskiego, której podstawowy repertuar stanowi muzyka ludowa. Wymienione zespoły odnoszą sukcesy również na arenie międzynarodowej.

Imprezy organizowane w Zamościu mają wieloletnią tradycję, m.in. Zamojskie Lato Teatralne, w ramach którego prezentowane są spektakle plenerowe w naturalnej scenerii renesansowej zabudowy starego miasta. Ofertę w zakresie edukacji teatralnej wzbogacają Międzynarodowe Spotkania Młodego Teatru. Jak podkreślał prezydent M. Zamoyski, miasto jest dumne z odbywających się w nim festiwali muzycznych: Zamojskich Dni Muzyki, Międzynarodowych Spotkań Wokalistów Jazzowych, Festiwalu Jazz na Kresach oraz "New Cooperation" realizowanego wspólnie z muzykami ukraińskimi z partnerskimi miastami Żółkiew i - w najbliższym czasie - Łuck. Od lat w Zamościu organizowane są ogólnopolskie konkursy plastyczne. W Ogólnopolskiej Akcji Plastycznej dla Dzieci i Młodzież Niepełnosprawnej "Świat moich marzeń" uczestniczy każdego roku kilka tysięcy dzieci z całego kraju. Od wielu lat organizowany jest konkurs "Moje Miasto Dziedzictwem Kultury", w którym uczestniczą młodzi mieszkańcy miast UNESCO: Warszawy, Torunia, Krakowa i Zamościa, jak również z Bardejova na Słowacji. Od trzech lat organizowane jest w sezonie letnim widowisko historyczne "Szturm Twierdzy Zamość", będące inscenizacją obrony przed wojskami Bogdana Chmielnickiego z 1648 roku.

Prezydent M. Zamoyski wysoko ocenił również wieloletnią współpracę z niemieckim miastem Schwabisch Hall.

Jak stwierdził, największym problemem jest pięć samorządowych instytucji kultury, których prowadzenie miasto przejęło do prowadzenia od wojewody zamojskiego - z deklaracją pełnego zabezpieczenia finansowego z budżetu państwa. Na działalność bieżącą związaną z prowadzeniem przejętych instytucji w pierwszym roku po reformie Zamość otrzymał dofinansowanie z rezerwy budżetu państwa w wysokości 3648 tys. zł, tj. 63,5% wykonania dotacji w 1998 roku. W 2004 r. dotacja na ten cel wynosiła już tylko 2614 tys., a w roku bieżącym 500 tysięcy zł, przy czym minister kultury przyznał po 250 tysięcy zł jedynie dwóm instytucjom: Polskiej Orkiestrze Włościańskiej i Muzeum Zamojskiemu. Sytuacja ta budzi ogromny niepokój i niezadowolenie, zagraża bowiem funkcjonowaniu instytucji kultury, na przykład biblioteki.

Zagadnienia te omówiła dyrektor Wydziału Promocji, Kultury i Spraw Społecznych Jadwiga Machulewska, która zapoznała senatorów z bardzo aktywną działalnością kulturalną 16 stowarzyszeń. Są one organizatorami wielu znaczących przedsięwzięć kulturalnych, a także licznych działań w zakresie dokumentacji, popularyzacji wiedzy, jak np. Stowarzyszenie "Signum Spei", które prowadzi m.in. zespół artystyczny, odnoszący sukcesy na skalę ogólnopolską i międzynarodową. Istnieją również stowarzyszenia wspomagające zespoły artystyczne działające w instytucjach kultury.

Senatorowie z Komisji Kultury i Środków Przekazu interesowali się także publikacjami na temat literatury i kultury wydawanymi w województwie lubelskim.

Zamość posiada dwa tygodniki. Ponadto zamojski Dom Kultury wydaje "Kwartalnik Kulturalny", gdzie prezentowany jest dorobek nie tylko Zamościa, ale również całego regionu.

Barbara Skórzyńska, zastępca dyrektora w Wydziale Planowania Przestrzennego, Budownictwa i Ochrony Zabytków Urzędu Miasta Zamość, zaprezentowała i przybliżyła senatorom wizję wyglądu Zamościa za 10 - 15 lat. Zamość wpisany jest do rejestru zabytków w całości. Większość obiektów to własność komunalna. Na właścicielu spoczywa renowacja, ochrona, rewaloryzacja obiektu zabytkowego, a takim obiektem jest całe miasto. Przygotowano m.in. program rewitalizacji, zajęto się również opracowaniem rewaloryzacji całego układu zabytkowego Zamościa. Wysyłane są wnioski o dofinansowanie do Ministerstwa Kultury. Środki przyznawane przez ministerstwo są znikome. Miasto samo realizuje wiele zadań.