Warszawa, 05.11.2003 r.

Odnosząc się do apelu Pana Senatora, wskazującego na konieczność odstąpienia od planów podwyższenia stawki VAT na usługi i materiały budowlane, pragnę na wstępie uprzejmie wyjaśnić, iż Polska uzyskała prawo stosowania w 4-letnim okresie przejściowym, tj. do dnia 31 grudnia 2007 r. obniżonej stawki VAT na sprzedaż obiektów budownictwa mieszkaniowego oraz usług budowlanych, remontowych i modernizacyjnych w mieszkalnictwie, nie świadczonych w ramach programu o charakterze socjalnym (w tym ostatnim przypadku przepisy prawa wspólnotowego umożliwiają wszystkim państwom członkowskim stosowanie stawki obniżonej). Jeżeli Parlament przyjmie przedłożenia rządowe projektu nowej ustawy o podatku od towarów i usług w okresie od dnia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej do dnia 31 grudnia 2007 r. obniżona stawka VAT na usługi budowlane w mieszkalnictwie w wysokości 7% nie ulegnie zmianie. W odniesieniu do całego zasobu mieszkaniowego w Polsce sprzedaż mieszkań oraz usług budowlanych i remontowych będzie więc podlegała opodatkowaniu wg takiej samej stawki podatku VAT jak to ma miejsce obecnie.

Chciałbym przy tej okazji również zwrócić uwagę, że art. 138 rządowego projektu ustawy przewiduje również przedłużenie do końca kwietnia 2004 roku terminu określonego obecnie w art. 51 obowiązującej ustawy, tj. przepisu na podstawie którego aktualnie sprzedaż mieszkań, usług budowlano-remontowych oraz materiałów budowlanych w mieszkalnictwie jest opodatkowana na poziomie 7%. Oznacza to, że do maja 2004 r. również w stosunku do sprzedaży materiałów budowlanych byłaby nadal stosowana obniżona do 7% stawka podatku (projekt przewiduje wejście w życie przepisu art. 138 z dniem 1 stycznia 2004 roku).

W VI dyrektywie Rady UE również nie ma przepisów, które dawałyby możliwość stosowania obniżonej stawki VAT na sprzedaż materiałów budowlanych w sensie obrotu nimi w sieci sprzedaży, nawet jeżeli po zakupie byłoby one wykorzystywane w mieszkalnictwie. Przyjęcie takiego rozwiązania w praktyce nie byłoby zresztą możliwe (sposób zagospodarowania jednorodnych towarów, jakimi są zakupione materiały budowlane, może zostać stwierdzony jedynie po ich uprzednim wykorzystaniu). Z tego też m.in. względu zakres przedmiotowy wynegocjowanego okresu przejściowego na obniżony VAT w mieszkalnictwie nie obejmował - podobnie jak w przypadku wszystkich pozostałych krajów kandydujących, które o podobny okres przejściowy występowały - sprzedaży materiałów budowlanych. Oznacza to, że stawka VAT na sprzedaż materiałów budowlanych, wraz z datą uzyskania przez Polskę członkostwa w UE, będzie musiała zostać podwyższona do poziomu podstawowego.

Dla uproszczenia obliczeń dokonano jedynie dla trzech faz obrotu: sprzedaży przez producenta materiałów budowlanych (generalnemu) wykonawcy, sprzedaży przez (generalnego) wykonawcę wytworzonej powierzchni użytkowej mieszkania inwestorowi (deweloperowi) oraz sprzedaży przez dewelopera powierzchni użytkowej odbiorcy końcowemu. Pominięto występujących w procesie produkcji budowlanej kooperatorów i podwykonawców, ponieważ dodawanie kolejnych faz obrotu uczyniłoby symulację mniej czytelną, nie wpływając na wymowę jej wyników.

Wyniki symulacji pozwalają na sformułowanie tezy, zgodnie z którą podniesienie stawki podatku od towarów i usług od sprzedaży materiałów budowlanych z obecnych 7% do 22% nie pociągnie za sobą poważnego wzrostu ceny mieszkania dla odbiorcy końcowego. W szczególności nie nastąpi wzrost odpowiadający różnicy pomiędzy stawkami (tj. 15 punkom procentowym). Wzrost ceny 1 mkw. powierzchni użytkowej mieszkania w wariancie II w odniesieniu do wariantu I (czyli na skutek podniesienia stawki na materiały budowlane) wyniósł przy zachowaniu opisanych wyżej założeń ok. 3,4%.

Mając na względzie powyższe w resorcie infrastruktury opracowany został projekt ustawy, przewidujący wprowadzenie - wraz z dniem wejścia w życie nowej ustawy VAT - systemu rekompensaty inwestorom indywidualnym podwyższonego VAT na materiały budowlane. Projekt ten oparty był na koncepcji bezpośredniego zwrotu kwoty odpowiadającej skutkom podwyższenia podatku VAT na materiały budowlane z 7% do wysokości stawki podstawowej i został jeszcze w trakcie rządowych prac nad projektem nowej ustawy VAT przekazany do Ministerstwa Finansów, będąc wstępną propozycją rozwiązania problemu wzrostu stawki VAT na sprzedaż materiałów budowlanych. Z uwagi na równolegle prowadzone prace związane z reformą finansów publicznych państwa oraz groźbę nadużyć, w opinii Ministra Finansów wprowadzenie systemu "zwrotu bezpośredniego" nie jest jednak obecnie możliwe. Minister Finansów wystąpił już do Prezesa Rady Ministrów z prośbą o upoważnienie go do przygotowania nowych propozycji rozwiązań osłonowych łagodzących konsekwencje wzrostu VAT na materiały budowlane.

W przypadku przedsiębiorstw działających na rynku wprowadzenie szczególnych rozwiązań nie jest konieczne. Warto w tym miejscu podkreślić, iż podwyższenie stawki VAT na materiały budowlane nie powinno wpływać na konkurencyjność polskich przedsiębiorców produkujących materiały budowlane oraz firm budowlanych działających na rynku. Jedną z podstawowych zasad wspólnotowych jest bowiem zasada równej konkurencji, zgodnie z którą wszystkie przedsiębiorstwa powinny mieć zagwarantowane takie same warunki prowadzenia działalności gospodarczej.

W zakresie podatku VAT zastosowano takie rozwiązania, zgodnie z którymi usługi budowlane są obciążone podatkiem od towarów i usług według stawki obowiązujące w państwie, w którym usługi te są wykonywane (usługa budowlana wykonywana przez polskiego przedsiębiorcę np. w Niemczech będzie opodatkowania stawką podatku tam obowiązującą, natomiast usługa firmy niemieckiej w Polsce będzie opodatkowana wg stawki obowiązującej w Polsce). Podobne rozwiązania dotyczą transakcji kupna-sprzedaży towarów pomiędzy podatnikami podatku od towarów i usług, w wyniku której towary są wysyłane lub transportowane na terytorium innego państwa członkowskiego. Sprzedaż towarów w państwie "wysyłki", czyli wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów, będzie opodatkowana stawką podatku w wysokości 0%, natomiast w państwie, do którego materiały budowlane zostaną dostarczone, zastosowanie będzie miała stawka podatku tam obowiązująca. Niezależnie od tego przywóz materiałów budowlanych do Polski stanowiłby dodatkowo odrębną czynność również podlegającą opodatkowaniu VAT, zwiększając koszty takich transakcji. To podstawowe, chociaż nie jedyne czynniki wskazujące na brak realnych zagrożeń wzrostu stawki VAT na materiały budowlane dla konkurencyjności krajowych firm działających w tym obszarze rynku.

Z wyrazami szacunku

Marek Bryx