Minister Sprawiedliwości przedstawił stanowisko w związku z oświadczeniem senatora Józefa Sztorca, złożonym na 34. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 33):
Warszawa, 12..03.2003 r.
Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospoli
Szanowny Panie Marszałku
W związku z Pana pismem z dnia 25 lutego 2002 r. dotyczącym oświadczeń Pana Senatora Józefa Sztorca złożonych podczas 34 posiedzenia Senatu RP w dniu 19 lutego 2003 r. uprzejmie przedstawiam stanowisko w przedmiotowej
sprawie.Uwagi Pana Senatora dotyczące poprawy funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości są przejawem mojej głębokiej troski oraz szeregu konkretnych działań, które podjąłem obejmując stanowiska Ministra Sprawiedliwości. Problemy wymiaru sprawiedliwości są efektem długoletnich niedostatecznych działań ze strony władzy ustawodawczej i wykonawczej. Moje dotychczasowe działania, także jako posła przed objęciem stanowiska Ministra, zmierzają do odwrócenia niekorzystnej sytuacji polskiego wymiaru sprawiedliwości.
Cieszę się, iż troska o wymiar sprawiedliwości i zrozumienie jego problemów jest także przedmiotem działań Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.Pragnę wskazać, iż moim osobistym sukcesem jest zaplanowany na 2003 r. i już wykonywany budżet wymiaru sprawiedliwości, który zapewnia dalszy wzrost etatów sędziowskich i prokuratorskich oraz znacznie większe nakłady na infrastrukturę wymiaru sprawiedliwości. Potwierdzeniem tego jest fakt systematycznego, chociaż nie w pełni odpowiadającego potrzebom, przyrostu tzw. et
atów orzeczniczych w sądach. I tak - w ostatnich czterech latach zwiększono łącznie o liczbę 1.180 ilość etatów sędziowskich (w 2000 r. - o 100, w 2001 r. - o 400, w 2002 r. - o 230, zaś w 2003 r. - o 450).W latach 2000-2002 nastąpił także przyrost o 601 etatów prokuratorskich. Jego dynamika przedstawiała się następująco: w 2000 r. - 20, w 2001 r. - 138 plus 308 z przekwalifikowania wolnych etatów asesorskich na prokuratorskie, w 2002 r. - 40, zaś w 2003 r. - 95.
Jednostki sądownictwa otrzymały nadto 200 dodatkowych etatów asystentów sędziów - nowej grupy zawodowej, której zadaniem ma być odciążenie sędziów przez wykonywanie wielu czynności administracji sądowej, a także czynności przygotowania spraw do rozpoznania.
W latach 1989-2002 w wyniku systematycznego rozszerzania zakresu kompetencji sądów i wzrostu przestępczości wpływ ogółu spraw do sądów zwiększył się z 2.006.000 do 8.696.913, czyli o 333,5%, zaś wzrost etatów sędziowskich i asesorskich niewiele przekroczył 80%.
W 2002 r. w porównaniu do 2001 r. wpływ ogółu spraw był większy o 3,6%. W liczbach bezwzględnych był to wzrost o 304,494 sprawy.
W 2001 roku nastąpiły znaczące zmiany właściwości rzeczowej sądów, poprzez przejęcie przez sądy spraw z kolegiów do spraw wykroczeń, powołanie wydziałów grodzkich w sądach rejonowych, a także rozpoczęcie działania Krajowego Rejestru Sądowego.
W 2002 r. załatwiono o 7.984 sprawy więcej niż wpłynęło (o 0,1%). Taka sytuacja, że sądy załatwiły ogółem więcej spraw, niż do nich wpłynęło ma miejsce po raz pierwszy od 12 lat.
Załatwiono ponadto o 770.000 spraw więcej, niż w 2001 r., co świadczy o zwiększonym wysiłku sędziów.
Do załatwienia na 2003 r. pozostało 2.278.665 spraw, a więc liczba spraw nie załatwionych, wzrosła tylko o 1,5% (z 2001 r. na 2002 pozostało 2.235.113).
W ostatnim dziesięcioleciu obserwowaliśmy także postępujący wzrost przestępczości (z lekkim załamaniem tendencji wzrostowej w 1996 r.).
Wzrost ten musiał wpłynąć na poważne zwiększenie obciążenia pracą organów prokuratury. O ile bowiem w 1992 r. załatwiły one 866.000 spraw to w 2002 r. liczba załatwionych spraw zwiększyła się do 1.515.698 czyli blisko o 72%. Do powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w 2002 roku wpłynęło 1,644 mln spraw karnych oraz ok. 45 tys. spraw cywilnych i administracyjny
ch; w porównaniu z rokiem 2000 było to o 0,4% mniej natomiast w okresie dziesięcioletnim aż o 67,9% więcej (w 1992 r. wpływ wynosił 978 tys. spraw).Spowodowało to wzrost średniego obciążenia prokuratorów sprawami karnymi, aż do 34,5% - z 25,2 w 1992 r. do 33,6 w 2002 r., a trzeba przy tym zauważyć, że są to sprawy coraz bardziej złożone pod względem faktycznym i prawnym.
Wprawdzie znacząca liczba postępowań (w 2002 . - 45,0% ogółu spraw załatwionych) kończona jest umorzeniem wobec niewykrycia sprawcy, ale podkreślenia wymaga systematyczny wzrost liczby wniesionych aktów oskarżenia (w 2002 r. wniesiono 391.487 aktów oskarżenia przeciwko 475.751 osobom o - 150% więcej niż w 1992 r.) oraz liczby osób osądzonych (ze 174,000 w 1992 r. do 449.277 osób w 2002 r.,
czyli o 158%).Wymagało to znacznie większego nakładu pracy w działalności oskarżycielskiej prokuratorów. Za jeden z ważniejszych instrumentów w zwalczaniu przestępczości należy uznać udział prokuratorów w kształtowaniu praktyki aresztowej. W 2002 r. prokuratorzy wystąpili o zastosowanie tymczasowego aresztowania wobec 35.969 osób, z czego sądy uwzględniły 91,5% wniosków. Liczba osób tymczasowo aresztowanych w porównaniu z 1992 r. wzrosła o 15%.
Dane statystyczne Komendy Głównej Policji za 2002 r. pozwalają na sformułowanie prognozy co do utrzymania, a w pewnych kategoriach utrwalenia się, tendencji do spadku groźnej przestępczości kryminalnej.
Na koniec 2002 r. w porównaniu z rokiem 2001 zmalała liczba:
- zabójstw - o 10,3%
- kradzieży rozbójniczych, rozbojów i wymuszeń - o 4,1%
- kradzieży samochodów - o 9,7%
Mimo stwierdzonej w tym zakresie poprawy skuteczności ścigania przestępstw niepokoić musi postępujący wzrost liczby przestępstw gospodarczych w tym - wzrost o 21,6% przestępstw akcyzowych. Łącznie suma strat z tytułu popełnienia przestępstw gospodarczych wzrosła ponad dwukrotnie z 1.137.865 tys. zł do 2.331.251 zł.
Uwzględniając te okoliczności, a nadto utrwaloną już zmianę struktury przestępczości wyrażającą się nasileniem poważnych zamachów na życie, zdrowie i mienie oraz profesjonalizacją działania sprawców, często przyjmującą formy zorganizowane możemy mówić o wciąż zwiększających się zadaniach prokuratury, jako organu Państwa oraz poszczególnych prokuratorów.
Jak zatem widać z przedstawionych powyżej danych statystycznych wymiar sprawiedliwości pomimo ogromnego wzrostu liczby spraw działa znacznie efektywniej. Podjęte przez resort działania zmierzające do kontynuowania informatyzacji wymiaru sprawiedliwości oraz przygotowywane zmiany procedur: cywiln
ej i karnej poprawią zdecydowanie funkcjonowanie sądów i prokuratury. Takie działania muszą być jednak systematyczne i rozłożone w czasie. Minister Sprawiedliwości podjął także inicjatywę pomocy ofiarom przestępstw, która oprócz efektu psychologicznego daje także konkretne efekty w postaci pomocy pokrzywdzonym.Wskazać także należy, iż wszelkie przypadki nieprawidłowego działania sądów czy prokuratur, przejawiające się opieszałością czy naruszaniem prawa w konkretnych sprawach są z całą stanowczością eliminowane poprzez nadzór administracyjny Ministra Sprawiedliwości. Minister musi jednak otrzymać sygnał od strony o nieprawidłowościach. Minister Sprawiedliwości wyposażony jest z mocy art. 9 i ar. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. prawo o ustroju sądów powszec
hnych (Dz. U-. 01.98.1070) w instrumenty prawne związane z wykonywaniem zwierzchniego nadzoru nad działalnością administracyjną a nie merytoryczną (orzeczniczą) sądów. W myśl przepisu art. 39 ustawy - prawo o ustroju sądów powszechnych, czynności z zakresu nadzoru nad działalnością administracyjną sądów nie mogą wkraczać w dziedzinę, w której sędziowie są niezawiśli. To zagadnienie wymagana jest społecznej edukacji i przekonywania, iż kontrola merytoryczna danej sprawy może być dokonywana tylko w toku instancji poprzez apelację czy kasację do sądu wyższej instancji lub Sądu Najwyższego.Przestawiając powyżej krótką informację uprzejmie informuję, że w najbliższym czasie przedstawię na posiedzeniu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej obszerną informację o sytuacji w wymiarze sprawiedliwości.
Bardzo liczę, że zmiana polskiego sądownictwa oraz prokuratury będzie przejawem ponadpartyjnej troski ze strony Senatu Rzeczypospolitej i w swojej walce o zmianę tego wizerunku nie będę osamotniony.
Łączę wyrazy szacunku
Grzegorz Kurczuk