W odniesieniu do oświadczenia złożonego przez Pana Senatora Jana Szafrańca podczas 19 posiedzenia Senatu RP w dniu 21 czerwca br., skierowanego do Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej oraz sformułowanych w nim pytań dotyczących stanowiska rządu polskiego w sprawie propozycji Komisji dotyczącej badań naukowych prowadzonych w Unii Europejskiej, pragnę przedstawić następującą odpowiedź.

Następnie pragnę zaznaczyć, że nie istnieją przepisy wspólnotowe, które nakładałyby na państwa członkowskie obowiązek prowadzenia określonej polityki naukowo-badawczej. Zgodnie z art. 163.1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, Wspólnota ma na celu wzmacnianie podstaw naukowych i technologicznych przemysłu Wspólnoty i sprzyjanie rozwojowi jego konkurencyjności międzynarodowej, jak również promowanie działalności badawczej uznanej za niezbędną na podstawie innych rozdziałów niniejszego Traktatu.

O wielostronnym programie ramowym, w którym ujęte są wszystkie działania Wspólnoty, uchwalany przez Radę, mowa jest w art. 166 TWE. Zgodnie z tym artykułem, Program ramowy:

- ustala ogólną maksymalną kwotę oraz sposoby udziału finansowego Wspólnoty w programie ramowym, jak również odpowiednie udziały częściowe w każdym przewidzianym działaniu.

Należy zauważyć również, że do roku 2002 obowiązuje Piąty Program Ramowy Badań, Rozwoju Technicznego i Prezentacji Unii Europejskiej (5PR), do którego Polska już w maju 1997 roku zgłosiła zamiar przystąpienia. Z polskiej strony jednostką odpowiedzialną jest Komitet Badań Naukowych. Nieformalne rozmowy prowadzone przez delegację Komitetu Badań Naukowych z przedstawicielami Dyrekcji Generalnej XII Komisji Europejskiej od grudnia 1997 r. do września 1998 r. doprowadziły do porozumienia w tej sprawie, które miało charakter decyzji Rady Stowarzyszenia UE - RP.

Przystąpienie do 5PR i uzyskanie przez polskie placówki naukowo-badawcze i przedsiębiorstwa prawa do udziału we wszystkich programach i do otrzymywania pomocy finansowej na realizację projektów wiązało się z koniecznością wpłacenia przez KBN składki do budżetu 5PR, w związku z czym Komitetowi zależało na uczestnictwie jak największej liczby polskich instytucji w zatwierdzonych projektach. Należy jednak podkreślić, że równie ważne jak otrzymanie środków na badania z budżetu 5PR było zdobycie przez nasze instytucje praktycznych doświadczeń, które pozwolą im skutecznie rywalizować o ogromne unijne środki przeznaczone na Badania i Rozwój Techniczny (BRT), gdy Polska zostanie członkiem UE, oraz uzyskanie wyników mogących w istotny sposób przyczynić się do dalszego rozwoju gospodarczego naszego kraju. Korzyści płynące z efektów współpracy z silnymi ośrodkami naukowymi i technicznymi będą miały znacznie większą uwagę niż same fundusze przekazane przez UE na wykonywane w Polsce prace BRT.

Należy zauważyć, że 5 Program Ramowy nie wspiera badań naukowych jako takich. Poprzez ten program finansowane są prace, które mają służyć realizacji strategicznych celów Unii Europejskiej w zakresie gospodarczym, politycznym i społecznym. Cele te definiowane są przez Radę Unii Europejskiej na podstawie propozycji Komisji Europejskiej oraz opinii Parlamentu Europejskiego. Badania nie służące realizacji strategicznych celów Unii Europejskiej nakreślonych w 5 Programie Ramowym nie mają szans uzyskania finansowania z tego programu bez względu na temat badań, ich poziom oraz reputację prowadzących te badania uczonych.

Szósty Europejski Program Ramowy Badań i Rozwoju Technicznego (6PR) jest głównym instrumentem służącym wykreowaniu Europejskiej Przestrzeni Badawczej (the European Research Area). W decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie 6PR, art. 3 przewiduje, że wszelkie badania realizowane w 6PR muszą być prowadzone w zgodzie z fundamentalnymi zasadami etycznymi. Projekt tego Programu różni się od poprzednich zamierzeniami, zakresem i sposobem jego wdrożenia. Celem Programu jest większe skoncentrowanie się na problemach ważnych w skali Europy (mniejsza liczba priorytetów badawczych przy zwiększonym ich finansowaniu, lepsza integracja wysiłków naukowców poprzez uproszczenie procedur realizacji 6PR i udoskonalone partnerstwo między różnymi aktorami Europejskiej Przestrzeni Badawczej). Tak sformułowany cel jest rezultatem intensywnych poprzedzających konsultacji z naukowymi i przemysłowymi środowiskami oraz z władzami społeczeństw na różnych poziomach.

Struktura 6PR została utworzona zgodnie z jego podstawowymi zasadami:

• koncentracja na wybranych priorytetowych obszarach badań,
• strukturyzacja poprzez silniejsze powiązania z krajowymi, regionalnymi i innymi europejskimi inicjatywami,
• koordynacja i usprawnienie

Priorytety tematyczne obejmują następujące zagadnienia:

- zrównoważony rozwój, zmiany globalne i ekosystemy,

Reasumując, w 5PR Unii Europejskiej pewne rodzaje badań nie są finansowane z przyczyn etycznych (np. badania nad technikami klonowania do celów reprodukcyjnych lub terapeutycznych). Można zatem spodziewać się, że Komisja Europejska nadal będzie oceniać projekty badawcze z punktu widzenia etyki, i że te badania, które wykorzystują zarodki ludzkie, nie będą zatwierdzone do realizacji. Należy jednak poczekać na przyjęcie programu szczegółowego Focusing and Integrating Community Research, a zwłaszcza jego programu pracy, w którym być może znajdzie się zapis na temat rodzajów badań wykluczonych z finansowania z budżetu 6PR.

Jednocześnie pragnę poinformować Pana Marszałka, że obszar negocjacyjny "Nauka i badania" został tymczasowo zamknięty jeszcze w 1998 roku. W stanowisku negocjacyjnym stwierdzono, że Polska w pełni podziela założenia, priorytety i cele polityki wspólnotowej w obszarze "Nauka i badania". Strona polska akceptuje w pełni acquis i nie zgłasza problemów negocjacyjnych w omawianym obszarze. Ze względu na charakter aktów prawnych stanowiących acquis communautaire nie ma potrzeby podjęcia przez stronę polską działań dostosowawczych ani występowania o derogacje lub okresy przejściowe. Akty te nie mają bezpośrednich odpowiedników w systemie prawa polskiego i nie są sprzeczne z tym systemem.