Minister Środowiska przekazał informację w związku z oświadczeniem senatora Jerzego Suchańskiego, złożonym na 72. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 75):
Warszawa, dnia 21.12. 2004 r.
Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu RP
W nawiązaniu do oświadczenia złożonego przez senatora Jerzego Suchańskiego na 72. posiedzeniu Senatu w dniu 18 listopada 2004 r. uprzejmie informuję, iż w kwestii pytania:
1. Jak daleko posunięte są prace legislacyjne nad regulacją całej procedury, a nie tylko częściowym wdrożeniem mechanizmów porozumienia z Kioto?
Głosowanie Sejmu nad przyjęciem poprawek zgłoszonych przez Senat do projektu ustawy o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji dotyczącego jednego z mechanizmów Protokołu z Kioto (PzK) odbędzie się 22 grudni br. Po przyjęciu przez Parlament projekt zostanie skierowany do podpisu przez Prezydenta. W kwestii pozostałych mechanizmów PzK, w tym projektów Wspólnych Wdrożeń (JI - Joint Implementation) uprzejmie informuję, że w Ministerstwie trwają prace nad przygotowaniem aktu prawnego normalizującego te zagadnienia na terenie Polski. Przygotowywany dokument będzie także transponował do polskiego prawa zapisy dyrektywy 2004/101/WE z dnia 27 października 2004 r. zmieniającej dyrektywę 2003/87/WE ustanawiającą system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, z uwzględnieniem mechanizmów projektowych Protokołu z Kioto. Dyrektywa ta daje możliwość powiązania mechanizmów projektowych PzK, takich jak projekty Wspólnych Wdrożeń i Mechanizm Czystego Rozwoju (Clean Development Mechanism), z systemem wspólnotowym. Celem tego powiązania jest zwiększenie różnorodności niskonakładowych rozwiązań w ramach systemu i zmniejszenie całkowitych kosztów realizacji postanowień PzK. Zapisy dyrektywy umożliwiają wykorzystanie jednostek redakcyjnych z obu ww. mechanizmów (ERU - Emmission Reduction Unit, CER - Certified Emmission Reduction) do rozliczenia w ramach systemu wspólnotowego oraz pozwalają na realizacje projektów Wspólnych Wdrożeń, przy określonych warunkach, na terenie krajów objętych tym systemem. Transponowanie tych zapisów do polskiego prawodawstwa, w ramach planowanego aktu, zapewni spójne działanie mechanizmów PzK.
2. Czy istnieją jakiekolwiek przeszkody natury prawnej, ze względu na które podmioty Skarbu Państwa nie mogą przystąpić do jej przygotowania?
We wszystkich regulacjach i procedurach dotyczących ochrony środowiska, w tym także ochrony klimatu, nie rozróżnia się wymagań, ani udziału poszczególnych przedsiębiorstw ze względu na ich formę własności.
3. Ile listów popierających wydano do tej pory i ile spośród nich zyskało aprobatę, czyli ile tak zwanych listów zatwierdzających podpisał minister środowiska?
Ministerstwo wydało 13 tzw. Listów Popierających (LoE - Letter of Endorsement) deklarujących wstępne poparcie dla danego projektu i możliwości jego ewentualnego zatwierdzenia przy spełnieniu wszystkich niezbędnych wymogów krajowych i międzynarodowych (Protokołu z Kioto i przyjętych nie jego podstawie decyzji). Jeden z tych wstępnie popartych projektów został zatwierdzony poprzez wydanie Listu Zatwierdzającego (Loa - Letter of Approval). Ponadto w latach 2000-2001 zanim zostały przyjęte międzynarodowe uregulowania, co do sposobu zatwierdzania projektów Wspólnych Wdrożeń podpisane zostało Memorandum of Understanding (MoU) z Holandią w sprawie dwóch projektów oraz dwa listy potwierdzające podział jednostek zredukowanej emisji (ERUs) z dwóch projektów realizowanych w ramach mechanizmu Wspólnych Wdrożeń z Holandią i Kanadą.
4. Czy resort rolnictwa wypracował już koncepcję agroenergetyki oraz wykorzystania biomasy do celów agroenergetycznych?
Resort rolnictwa w odpowiedzi na skierowane do niego pismo zwrócił uwagę, że: największym potencjalnym odbiorcą biomasy na cele energetyczne, mogącym spowodować zauważalny wzrost zapotrzebowania na ten produkt jest energetyka zawodowa, która powinna zwiększyć produkcję energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, aby w skali kraju osiągnięty był w 2010 r. docelowy 7,5% udział odnawialnych źródeł energii w jej zużyciu.
Zakładając, że realizacja zobowiązań bazować będzie w około 90% na biomasie, wstępne szacunki wskazują, że w 2010 r. około 9,7 TWh energii elektrycznej wytwarzane będzie z tego surowca. Oceny Ministerstwa Gospodarki i Pracy są ostrożniejsze i zakładają większy udział innych źródeł odnawialnych poza biomasą. Wg tych ocen około 4% ogółu energii elektrycznej pochodzić będzie z biomasy (rzędu 5 TWh energii rocznie).
Znaczące zapotrzebowanie na biomasę pojawiło się w bieżącym roku jako wynik działania rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła. Dotychczas wymagane przepisami udziały energii ze źródeł odnawialnych były zaspokajane poprzez wykorzystanie energii wodnej. Rosnące wymagane ilości oraz poczynione inwestycje w kierunku stosowania biomasy w energetyce zawodowej, spowodowały już w bieżącym roku wyraźny wzrost popytu na biomasę.
Dla zapewnienia założonych w ww. rozporządzeniu celów szacuje się, że co najmniej 136-170 tys. ha użytków rolnych do 2010 i około 250-300 tys. ha do 2020 r. należałoby przeznaczyć na uprawy energetyczne, przy założeniu prowadzenia intensywnych upraw na glebach dobrych i średnich oraz uwzględniając sprawność technologiczną urządzeń energetycznych. Biorąc pod uwagę zróżnicowane uwarunkowania glebowo przyrodnicze, najprawdopodobniej rolnicy będą uprawiać wierzbę energetyczną, ślazowiec pensylwański, topinambur, trawy wieloletnie (trzciny, miscantus, itp.), z przeznaczeniem na cele energetyczne. Oznacza to, że dla zaspokojenia potrzeb energetycznych około 2010 r. 1-1,2% gruntów ornych powinno w Polsce być objętych uprawami energetycznymi oraz analogicznie około 1,7-2,2% w 2020 r.
Uwzględniając cykl produkcyjny biomasy (opłacalny zbiór wierzby co trzy lata począwszy od trzeciego roku od nasadzenia) w energetyce może brakować biomasy w najbliższych latach na wywiązanie się z obowiązków nałożonych na mocy prawa.
Obecnie prowadzone są intensywne prace badawcze nad biomasą oraz innymi roślinami, które mogą być stosowane w celach energetycznych, przez niektóre ośrodki naukowe w kraju np. takie jak Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Akademię Rolniczą w Lublinie, Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, itp.
Również dla celów produkcji biokomponentów do paliw silnikowych polskie rolnictwo powinno zapewnić odpowiednią produkcję surowców rolniczych. Przy założeniu udziału energetycznego biopaliw w paliwach silnikowych na poziomie 5,75% w 2010 r. (Dyrektywa 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych) szacowana powierzchnia zbóż do wykorzystania przy produkcji bioetanolu do benzyn powinna wynieść ok. 640 tys. ha, a powierzchnia rzepaku do produkcji estrów dodawanych do oleju napędowego ok. 340 tys. ha. W przypadku zastosowania kukurydzy do produkcji bioetanolu powierzchnie upraw mogą ulec zmniejszeniu do 230 tys. ha. Wielkości te są realne pod warunkiem, że produkcji bioetanolu i estrów w 100% zostanie oparta na zbożach i rzepaku, przy braku importu tych produktów. Faktyczne powierzchnie upraw roślin energetycznych będą wynikać z przyjętych na poszczególne lata krajowych celów wskaźnikowych udziału biopaliw w paliwach ciekłych stosownie do zaleceń dyrektywy 2003/30/WE oraz możliwości surowcowych, produkcyjnych i finansowych kraju.
Sektorowy Program Operacyjny na lata 2004-2006 "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, w ramach działania "Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów", przewiduje możliwość wsparcia działalności związanej z produkcją i wykorzystaniem roślin na cele energetyczne.
Dofinansowaniem w wysokości do 50% objęte są produkty realizowane przez rolników i ich domowników, związane z uruchomieniem lub rozwojem działalności dodatkowej, w tym wytwarzaniem materiałów energetycznych z biomasy (zagospodarowanie słomy, odpadów łąkowych, leśnych, itp.) oraz zakładaniem plantacji roślin wieloletnich przeznaczonych na cele energetyczne.
5. Jakie cło i podatki przewiduje resort finansów w związku z handlem emisjami?
Resort finansów wyjaśnił, co następuje:
Podatek od towarów i usług
Podatek od towarów i usług jest podatkiem powszechnym i neutralnym. Polska jako członek Unii Europejskiej jest obowiązana stosować przepisy dotyczące tego podatku zgodnie z zapisami Szóstej dyrektywy Rady Unii Europejskiej z dnia 17 maja 1997 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw członkowskich dotyczących podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej - ujednolicona podstawa wymiaru podatku (77/388/EEC ze zm.), która uniemożliwia państwom członkowskim dowolne kształtowanie stawek tego podatku.
Oznacza to, że wprowadzenie preferencji podatkowych polegających na obniżeniu stawek podatkowych, czy też objęciu danych czynności zwolnieniem musi uwzględniać uwarunkowania wynikające z regulacji ww. Szóstej Dyrektywy.
Zgodnie z art. 12 ust. 3 VI Dyrektywy, państwa członkowskie mogą zastosować jedną lub dwie stawki obniżone podatku VAT, ale jedynie w odniesieniu do produktów wymienionych w aneksie H do tej Dyrektywy.
W aneksie tym nie zostały wymienione uprawnienia do emisji. Oznacza to, że co do zasady powinny one być opodatkowane podstawową stawką VAT.
Również artykuł 13 wskazanej wyżej Dyrektywy, zawierający regulacje dotyczące zwolnień od podatku, nie przewiduje możliwości zwolnienia od VAT w odniesieniu do tych uprawnień.
Powyższe oznacza w efekcie brak możliwości stosowania preferencji podatkowych w odniesieniu do handlu uprawnieniami do emisji w obrotach krajowych.
Jednocześnie należy podkreślić, iż o sposobie opodatkowania handlu uprawnieniami do emisji w obrotach między kontrahentami z różnych krajów decydujące znaczenie będą miały przepisy określające miejsce opodatkowania tej transakcji. W tej kwestii wypowiedział się Komitet VAT składający się z przedstawicieli administracji podatkowej 25 krajów Unii Europejskiej. Uznał on 14 października 2004 r., że jest to usługa, dla której podatek naliczy odbiorca, zgodnie z art. 9.2.e Szóstej Dyrektywy. Opinia Komitetu to tzw. guidelines, czyli nieoficjalne wskazówki, lecz wszystkie kraje członkowskie zgodziły się je stosować.
W związku z powyższym w odniesieniu do handlu uprawnieniami do emisji, będą miały zastosowanie regulacje wynikające z art. 27 ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535). Zgodnie z nimi w przypadku sprzedaży uprawnień do emisji na rzecz:
1) osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, posiadających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium państwa trzeciego, lub
2) podatników mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Wspólnoty, ale w kraju innym niż kraj świadczącego usługę - miejscem świadczenia tych usług jest miejsce, gdzie nabywca usługi posiada siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności, dla którego dana usługa jest świadczona, a w przypadku braku stałego miejsca prowadzenia działalności, stały adres lub miejsce zamieszkania.
Podatek dochodowy
Dochód podatnika uzyskany z handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i innych substancji zanieczyszczających wprowadzanych do powietrza powinien być traktowany - dla celów podatku dochodowego - jako dochód uzyskany z prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej. W związku z tym dochód taki powinien podlegać opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
Podatek od czynności cywilnoprawnych i opłata skarbowa
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. Nr 86, poz. 959 ze zm.) podatkowi podlegają enumeratywnie wymienione w tym przepisie czynności cywilnoprawne, w tym umowy sprzedaży rzeczy i praw majątkowych.
Wyłączone z opodatkowania tym podatkiem, na podstawie art. 2 pkt 4 ustawy, są czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest z niego zwolniona, z wyjątkiem umów sprzedaży i zamiany zwolnionych z podatku od towarów i usług, których przedmiotem są nieruchomości lub ich części albo prawo użytkowania wieczystego.
Jednocześnie należy zauważyć, iż podmiot biorący udział w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i innych substancji zobowiązany będzie - stosownie do projektu ustawy o handlu emisjami - do uzyskania zezwolenia, przy czym należy dodać, iż nie będzie ono miało charakteru zezwolenia na wykonywanie działalności gospodarczej.
Powyższe zezwolenie podlegało będzie opłacie skarbowej. Wobec nieokreślenia od niego odrębnej stawki - opłata skarbowa pobierana będzie według stawki określonej w ust. 41 pkt 2 części IV załącznika do ustawy z dnia 9 września 2000 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2004 r. Nr 253, poz. 2532) w wysokości 76 zł.
Cła
Polska wstępując do Unii Europejskiej stała się członkiem unii celnej i od 1 maja 2004 r. stosuje Wspólnotową Taryfę Celną, która jest corocznie ustanawiana rozporządzeniem Komisji Europejskiej. W związku z powyższym kwestia ewentualnych obciążeń celnych, które mogłyby obowiązywać w związku z handlem emisjami leży poza kompetencją Ministerstwa Finansów
Podsumowując, należy stwierdzić, że rząd przywiązuje dużą wagę do udziału polskich przedsiębiorstw w ogólnoświatowych działaniach na rzecz ochrony klimatu. Dotychczasowe doświadczenia i osiągnięcia w zakresie ograniczania emisji wskazują, że poważnie podchodzi się do redukcji emisji gazów cieplarnianych. W najbliższym czasie rozpoczną się dyskusje nt. limitów emisji dla handlu uprawnieniami w UE na lata 2008-2012 oraz negocjacje nt. krajowych limitów gazów cieplarnianych "post-Kioto" na lata 2013-2018. W tych pracach przewidujemy aktywny udział samorządu gospodarczego branż najbardziej zainteresowanych tą problematyką.
Z poważaniem
Jerzy Swatoń