Warszawa, 20.06.2005 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku

Odpowiadając na oświadczenie Pana Senatora Wojciecha Saługi złożone na 81 posiedzeniu Senatu w sprawie dowozu do placówek opiekuńczo-wychowawczych dzieci, które trafiają tam w następstwie wyroków sądowych oraz w sprawie specjalnego zasiłku okresowego, udzielam następujących wyjaśnień:

Kwestię dotyczącą doprowadzenia dzieci do placówek opiekuńczo-wychowawczych regulują zapisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 1987 r. - Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. nr 38 poz. 218 z późn. zm.). W myśl § 317 ust. 2 cytowanego rozporządzenia doprowadzenie podopiecznego do placówki opiekuńczo-wychowawczej sędzia może zlecić rodzicom, kuratorowi lub Policji. Decyzja w tym przedmiocie należy do sędziego.

Umieszczenie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej jako wykonanie treści orzeczenia sądu będące w gestii powiatowego centrum pomocy rodzinie obejmuje wydanie skierowania i wszystkie czynności, o których mowa w § 17 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz.U. nr 37 poz. 331). Powiatowe centrum pomocy rodzinie gromadzi więc niezbędną dokumentację, może również techniczne pomóc w dowozie dziecka do placówki. Pracownik powiatowego centrum pomocy rodzinie nie powinien uczestniczyć w czynnościach związanych z dowozem dziecka, bowiem to on później ma za zadanie pracować z rodziną tego dziecka, to on po kilkuletnim pobycie dziecka w placówce czuwa nad prawidłowym procesem usamodzielnienia wychowanka, a fakt zabrania dziecka z domu rodzinnego do placówki jest dużą ingerencją w życie rodziny.

Przepisy nie regulują wprost kwestii technicznych w przypadku zlecenia doprowadzenia kuratorowi. Należy jednak przyjąć, iż sąd może zwrócić się do powiatu o udzielenie pomocy w zorganizowaniu dowiezienia nieletniego do placówki, czyli może np. pokryć koszt dowozu dziecka, dać transport, ale nie osoby, które to realizują. Te kwestie techniczne należy więc rozstrzygnąć w powiecie.

Jeśli chodzi o kwestie związane ze specjalnym zasiłkiem okresowym, uprzejmie informuję, że przepisy obowiązującej od dnia 1 maja 2004 r. ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593, Nr 99, poz. 1001 z późn. zm.) nie przewidują specjalnego zasiłku okresowego, który występował w poprzedniej ustawie jako świadczenie pieniężne bezzwrotne, przysługujące niezależnie od dochodu, przyznawane w szczególnych okolicznościach.

Zasadą przyjętą w nowej ustawie o pomocy społecznej jest, że prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom, których dochód nie przekracza kryterium dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 ustawy, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z okoliczności, wymienionych w art. 7, do których zalicza się m.in. bezrobocie, bezdomność, długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, sieroctwo.

Kryterium dochodowe dla osób żyjących w gospodarstwach wieloosobowych wynosi 316 zł, a dla osób samotnie gospodarujących - 461 zł. Ustawa daje radzie gminy uprawnienia do podwyższenia kwot uprawniających do zasiłku okresowego i celowego (art. 8 ust. 2 ustawy).

Przepis art. 2 ustawy wyraźnie stanowi, że pomoc społeczna ma na celu umożliwienie przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych osobom i rodzinom, jeżeli nie są w stanie ich pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, możliwości i zasoby. Dlatego w pewnych sytuacjach przepisy zezwalają na możliwość przyznania świadczenia osobie lub rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe. Na podstawie art. 41 ustawy w szczególnie uzasadnionych przypadkach może być przyznany specjalny zasiłek celowy, do wysokości kryterium dochodowego osoby lub rodziny, który nie podlega zwrotowi albo zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa - pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.

Niezależnie od dochodu może być przyznany zasiłek celowy w sytuacji, gdy osoba lub rodzina poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego lub w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej (art. 40 ustawy). W takich sytuacjach zasiłek celowy może nie podlegać zwrotowi.

W okresie obowiązywania starej ustawy o pomocy społecznej ze świadczenia w formie specjalnego zasiłku okresowego korzystało stosunkowo niewiele osób. Od dnia 1 stycznia do 30 kwietnia 2004 r., specjalny zasiłek okresowy przyznano w skali kraju 2235 osobom, udzielono 4217 świadczeń na kwotę 572 178 zł. Dla porównania w całym 2004 r. specjalne zasiłki celowe przyznano 119 569 osobom, udzielono 219 421 świadczeń na kwotę 36 050 732 zł.

Wobec zróżnicowanego katalogu świadczeń z pomocy społecznej, w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej nie znalazł się zapis o specjalnym zasiłku okresowym.

Przy tej okazji warto przypomnieć bardzo istotną i korzystną zmianę w samych zasiłkach okresowych, a mianowicie na wprowadzenie minimalnej gwarantowanej wysokości tego świadczenia, ustalonej docelowo na poziomie:

- dla osób samotnych w wysokości nie niższej niż 50% kwoty różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej, a posiadanym dochodem,

- dla rodziny w wysokości nie niższej niż 50% różnicy między kryterium dochodowym rodziny, a posiadanym dochodem.

Rozwiązanie to będzie mogło wejść w życie dopiero w 2008 r. ze względu na ograniczone możliwości finansowe budżetu. W 2004 r. gwarantowane kwoty stanowiły 20% dla osób samotnych i 15% dla rodziny, w 2005 r. stanowią odpowiednio 30% i 20%, w 2006 r. i 2007 r. 35% i 25%.

Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł miesięcznie. Okres, na jaki przyznane jest to świadczenie oraz podwyższenie jego wysokości zależy od decyzji gminy. Jest ono zadaniem własnym gminy, dotowanym z budżetu państwa przez okres 3 lat (od 2004 r. do 2006 r.) odpowiednio do wysokości minimalnych gwarantowanych ustawowo kwot.

Z poważaniem

MINISTER

z up.

Cezary Miżejewski

SEKRETARZ STANU