Minister Edukacji Narodowej i Sportu przekazał wyjaśnienie w związku z oświadczeniem senator Janiny Sagatowskiej, złożonym na 62. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 63):
Warszawa, 2004-06-09
Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
Szanowny Panie Marszałku,
nawiązując do oświadczenia złożonego przez Panią Senator Janinę Sagatowską podczas 62. posiedzenia senatu RP w dniu 20 maja 2004 roku w sprawie sposobu naliczania wysokości subwencji oświatowej dla gmin na prowadzenie publicznych szkół podstawowych i gimnazjów oraz jej zwiększenia, przedstawiam uprzejmie Panu Marszałkowi następujące wyjaśnienia.
Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 203, poz. 1966) wielkość części oświatowej subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala corocznie ustawa budżetowa. Kwotę przeznaczoną na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich gmin, powiatów i województw samorządowych ustala się w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych (art. 28 ust. 1 ww. ustawy).
O łącznych środkach finansowych zaadresowanych w ustawie budżetowej dla oświaty, decyduje ostatecznie Parlament. Minister Edukacji Narodowej i Sportu dzieli ustaloną w ustawie budżetowej subwencję na podstawie wydanego rozporządzenia. W rozporządzeniu tym, zgodnie z ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, ustala się reguły podziału środków finansowych opierając się na ogólnych trzech zasadach. Subwencja dla poszczególnych samorządów musi uwzględniać:
- typy i rodzaje szkół i placówek prowadzonych przez te jednostki,
- stopnie awansu zawodowego nauczycieli,
- liczbę uczniów w szkołach i placówkach.
W ustawie budżetowej na rok 2004 z dnia 23 stycznia 2004 r. (Dz.U. Nr 17, poz. 167) w dziale 758 "Różne rozliczenia", w rozdziale 75801 "Część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego" kwota subwencji oświatowej na 2004 r. określona została w łącznej wysokości 25.082.854 tys. zł, tj. wyższej w stosunku do roku 2003 (24.321.215 tys. zł) nominalnie o 3,1%.
Należy zaznaczyć, że wzrost kwoty subwencji oświatowej w stosunku do roku ubiegłego jest oczywisty, pomimo spadku liczby uczniów w roku szkolnym 2003/2004 (6.961.321 uczniów) w odniesieniu do roku szkolnego 2002/2003 (7.083.662 uczniów) o 1,73%.Podziału subwencji oświatowej na 2004 r. pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego dokonano na podstawie:
- rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 22 grudnia 2003 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2004 (Dz.U. Nr 225, poz. 2231);
- danych statystycznych GUS na rok szkolny 2003/2004 (z uwzględnieniem rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2003 - Dz.U. Nr 146, poz. 1227 z późn. zm.);
- danych rzeczowych zweryfikowanych przez organy prowadzące (dotujące) szkoły i placówki oświatowe.
Algorytm podziału subwencji oświatowej jest corocznie modyfikowany. Zmiany te są przede wszystkim efektem prac i uzgodnień dokonywanych wspólnie z reprezentacją samorządów. W Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu przy współudziale Zespołu ds. Edukacji, Kultury i Sportu Komisji wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego kontynuowane są prace mające na celu da
lsze usprawnianie algorytmu podziału subwencji na rok 2005, stosownie do oczekiwań formułowanych przez poszczególne korporacje samorządowe.Trudno również zgodzić się z ogólną opinią, że wysokość środków kalkulowanych dla gmin w ramach subwencji oświatowej jest niewystarczająca. Pragnę zauważyć, że wyniki analiz wykonania wydatków bieżących za 2003 r. na zadania z zakresu oświaty i wychowania oraz edukacyjnej opieki wychowawczej (oparte na sprawozdaniach Rb-28) wskazują, że w ubiegłym roku ponad 688 gmin ni
e wykorzystało w całości na potrzeby szkół i placówek oświatowych przekazanych im kwot części oświatowej subwencji ogólnej.Warto dodać, że część oświatowa subwencji ogólnej stanowi istotny fragment subwencji ogólnej, której sposób podziału należy do samodzielnych decyzji organu stanowiącego każdej jednostki samorządu terytorialnego.
W obowiązującym stanie prawnym źródłem finansowania przez jednostki samorządu terytorialnego zadań oświatowych są dochody samorządów. Zgodnie z art. 5a ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 z późn. zm.) środki niezbędne na realizację tych zadań, w tym na wynagrodzenia nauczycieli oraz utrzymanie szkół i placówek, zagwarantowane są w dochodach jednostek samorządu terytorialneg
o. W myśl art. 167 ust. 2 Konstytucji RP dochodami jednostek samorządu terytorialnego są: dochody własne, subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa. Przepisy konstytucyjne w tym względzie jedynie dopełnia ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 203, poz. 1966). Ustawa ta w odniesieniu do jednostek samorządu terytorialnego określa źródła dochodów, zasady i tryb ustalania i przekazywania subwencji ogólnych oraz dotacji. Jak widać, subwencja oświatowa jest jedynie jednym ze źródeł dochodów JST. Państwo finansuje zadania oświatowe również poprzez zdecentralizowanie udziału w podatkach.W istniejących uwarunkowaniach ekonomicznych związanych z finansowaniem ze środków publicznych zadań oświatowych realizowanych przez JST ważne znaczenie ma wyodrębniona w ramach części oświatowej subwencji ogólnej 1% rezerwa. W 2004 r. kwota 1% rezerwy wynosząca 250.828.540 zł została powiększona o kwotę 3.048 powstałą w wyniku zaokrągleń po rozdzieleniu tej części subwe
ncji między jednostki samorządu terytorialnego. Łącznie rezerwa części oświatowej subwencji ogólnej wynosi 250.831.588 zł. Na posiedzeniu w dniu 16 stycznia br. Zespół ds. Edukacji, Kultury i Sportu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego zatwierdził kryteria podziału 1% rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2004. O kryteriach podziału 1% rezerwy subwencji, w tym również o wymaganych dokumentach oraz możliwych terminach składania wniosków przez jednostki samorządu terytorialnego, MENiS poinformowało wszystkie JST pismem z dnia 21 stycznia br. Nr DE-III-3117/9/os-og/04Z wyrazami szacunku
Mirosław Sawicki