Informację w związku z oświadczeniem senator Wiesławy Sadowskiej, złożonym na 66. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 66), przekazał Minister Finansów:
Warszawa, 2004-09-15
Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Se
Szanowny Panie Marszałku,
W związku z przekazanym przy piśmie z dnia 13 lipca 2004 r. Nr BPS/OSK-043-324-04 oświadczeniem Pani Senator Wiesławy Sadowskiej, dotyczącym podatku dochodowego od osób fizycznych, uprzejmie informuję.
Ustosunkowanie się do kwestii poruszonych przez Panią Senator wymaga wyjaśnienia:
zakresu zwolnienia zawartego w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, dotyczącego otrzymywanych przez podatników odszkodowań,
prawnopodatkowych skutków związanych z otrzymaniem przez podatników od urzędów skarbowych pism (decyzji) potwierdzających prawo do zwolnienia przedmiotowego.
I. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. Nr 2000 Nr 14, poz. 176, ze zm.) przewiduje zwolnienie od opodatkowania odszkodowań otrzymywanych przez podatników. Zwolnione od podatku są jednak nie wszystkie tego rodzaju świadczenia.
Do końca 2000 r. powołana ustawa w art. 21 ust. 1 pkt 3 stanowiła, że wolne od podatku są odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa administracyjnego, prawa cywilnego i na podstawie innych ustaw, z wyjątkiem:
przewidzianych w prawie pracy odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
odpraw wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Z powyższego przepisu wynika, że nie wszystkie odszkodowania otrzymywane przez osoby fizyczne były wolne od podatku dochodowego, a jedynie te odszkodowania, których prawo do otrzymania wynikało wprost z przepisów ustawy. Także odszkodowania wypłacone na podstawie zakładowych układów zbiorowych pracy nie korzystały ze zwolnienia, o ile prawo do ich otrzymania nie miało umocowania w przepisach rangi ustawowej.
Gdyby intencją ustawodawcy było objęcie przedmiotowym zwolnieniem wszelkich odszkodowań wówczas przepis ten brzmiałby iż "wolne od podatku są otrzymane odszkodowania".
Jedną z podstawowych reguł prawa podatkowego jest zasada powszechności opodatkowania. Zasada ta znajduje potwierdzenie w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dna 29 maja 1996 r., zgodnie z którym "wszystkie normy wprowadzające zwolnienia przedmiotowe mają charakter odstępstwa od zasady powszechności opodatkowania według jednakowych, tych samych dla każdego podatnika zasad." (sygn. akt K. 22/95). Konsekwencją powyższego jest wyjątkowy charakter ulg, odliczeń, zwolnień itp. pojmowanych ściśle i nierozszerzająco.
II. Stosownie do postanowień art. 14 § 3, w związku z postanowieniami art. 14b § 3, ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926, ze zm.) zastosowanie się przez podatnika, płatnika lub inkasenta do interpretacji prawa podatkowego nie może im szkodzić, jednakże nie zwalnia ich z obowiązku zapłaty podatku. W takim przypadku nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, a postępowanie wszczęte w tych sprawach umarza się, nie nalicza się również odsetek za zwłokę. Zastosowanie się podatnika, płatnika lub inkasenta do interpretacji prawa podatkowego może stanowić przesłankę do umorzenia zaległości podatkowych, jeżeli zaległości te powstały na skutek zastosowania się do takiej interpretacji.
Do końca 2002 r. norma chroniąca podatnika przed niekorzystnymi skutkami wynikającymi z zastosowania się do interpretacji prawa podatkowego, uregulowana była w art. 14 § 6 Ordynacji podatkowej.
Stąd też zarówno obecnie, jak i w stanie prawnym obowiązującym do końca 2002 r. zastosowanie się podatnika do błędnej interpretacji prawa podatkowego nie skutkowało przyznaniem, niezgodnych z prawem zwolnień lub ulg podatkowych. Podatnik nie może jednakże ponosić negatywnych konsekwencji z tym związanych w postaci odsetek od zaległości podatkowych lub sankcji karno-skarbowych. Natomiast zaległość podatkowa może być, na wniosek podatnika, umorzona w zakresie związanym ze zmianą interpretacji o stosowaniu przepisów prawa podatkowego (art. 67 § 1 Ordynacji podatkowej).
Przedstawiając powyższe przepraszam za zwłokę w udzieleniu odpowiedzi.
Z poważaniem
Z upoważnienia Ministra Finansów
PODSEKRETARZ STANU
Jarosław Neneman