Warszawa, 2002.08.28

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

W związku z oświadczeniem dotyczącym prawnych i finansowych skutków nowelizacji "Podręcznika inspekcji na miejscu", złożonym przez senatora Bogdana Podgórskiego na 23 posiedzeniu Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 8 sierpnia 2002 r., przedstawiam stanowisko w ww. sprawie.

• określanie zasad działania banków, zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach,
• nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych,
• dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków, i przedstawianie ich Radzie Polityki Pieniężnej, oraz wpływu polityki pieniężnej, podatkowej i nadzorczej na ich rozwój,
• opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania,

Celem nadzoru bankowego, określonym przez ustawodawcę, jest zapewnienie:

• bezpieczeństwa środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,
• zgodności działalności banków z przepisami ustawy Prawo bankowe, ustawy o Narodowym Banku Polskim, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

Czynności podejmowane w ramach nadzoru bankowego polegają w szczególności na:

• dokonywaniu oceny sytuacji finansowej banków.

W celu sprawnego wykonywania ustawowych zadań nadzór bankowy opracowuje różnego rodzaju dokumenty, które m.in. mają za zadanie ułatwić i usprawnić badania podczas inspekcji w bankach. Jednym z takich dokumentów jest Podręcznik inspekcji na miejscu (objętość około 1000 stron), który zawiera najważniejsze wytyczne dla badań inspekcyjnych przeprowadzanych w kluczowych obszarach działalności banku oraz głównych obszarach ryzyka. Jest on opracowaniem wewnętrznym przeznaczonym dla inspektorów nadzoru bankowego. Celem Podręcznika jest przedstawienie jednolitych, usystematyzowanych i wewnętrznie spójnych zasad przeprowadzania inspekcji w bankach, tak aby proces badania i oceny sytuacji finansowej oraz jakości zarządzania bankiem był oparty na przejrzystych, uporządkowanych i właściwych zasadach, zgodnych z prawem oraz najlepszymi zasadami praktyki nadzorczej.

Podręcznik przekazano bankom i innym instytucjom działającym w systemie bankowym w celu przedstawienia podejścia nadzoru bankowego do zagadnień badanych przez inspektorów bezpośrednio na miejscu w bankach oraz metodologii tych badań. Przekazanie Podręcznika bankom może im pomóc w budowaniu ich wewnętrznych procedur kontrolnych, zwłaszcza w pionie kontroli wewnętrznej, jednakże stopień wykorzystania Podręcznika jest dobrowolną decyzją każdego banku. W rozdziale Podręcznika pt. Wprowadzenie umieszczono zastrzeżenie, że "Nadzór bankowy nie ponosi odpowiedzialności za skutki używania podręcznika dla celów zarządzania bankiem, wynikające z mechanicznego zastosowania treści podręcznika, nie uwzględniającego indywidualnych uwarunkowań banku. Sposoby zarządzania ryzykiem powinny brać pod uwagę faktyczne uwarunkowania w banku i sytuację na rynku. Podręcznik przedstawia jedynie ramy procesu nadzorczego i nie może być traktowany jako bezpośredni instruktaż zarządzania ryzykiem w banku. Nadzór bankowy nie bierze odpowiedzialności za użycie treści zawartych w podręczniku w tworzeniu procedur, instrukcji, regulaminów wewnętrznych w bankach.".

W związku z tym, że Podręcznik nie ma charakteru prawnie wiążącego dla banków nie może na te podmioty nakładać jakichkolwiek obowiązków np. w zakresie tworzenia rezerw celowych. Stosownie do obowiązującego w Polsce prawa podstawą tworzenia przez banki rezerw celowych jest Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, wydane na podstawie art. 81 ust. 2 pkt 8 lit. c) ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości.

Przekazując pierwszą wersję Podręcznika w 1997 r. zasygnalizowano, że z uwagi na rozwój systemu bankowego, jak i pojawianie się nowych produktów finansowych i związanych z nimi nowych typów ryzyka Podręcznik będzie podlegać aktualizacji, co nastąpiło po zakończeniu prac w końcu 2000 r. i na początku 2002 r. Przywołany przez senatora Podgórskiego rozdział na temat finansowania rynku nieruchomości został wydany w styczniu 2002 r. po kilku miesiącach przygotowań, analiz i jest odpowiedzią na potrzebę wprowadzenia jednolitych standardów inspekcji w tym obszarze. Ponadto pragnę poinformować, że aktualizacja Podręcznika, jak i stosowanych procedur inspekcyjnych wynika: z pojawiających się nowych zjawisk na rynku bankowym, ze zmian przepisów prawa, z nowych standardów praktyki nadzorczej (wydawanych przez Komitet Bazylejski Nadzoru Bankowego), z doświadczeń polskiego nadzoru oraz z planu działalności Komisji Nadzoru Bankowego.

W odniesieniu do uwag na temat podejścia nadzoru bankowego do zagadnień związanych z finansowaniem rynku nieruchomości informuję, że jest ono związane z uwarunkowaniami gospodarczymi. W ostatnich latach finansowanie rynku nieruchomości charakteryzuje się znaczną dynamiką wzrostu. W 2001r. w stosunku do roku 2000 przyrost kredytów na finansowanie rynku nieruchomości wyniósł 21,6%. Ten wzrost wiąże się jednak z koniecznością wzmocnienia nadzoru. Wynika to m.in. z faktu, że na koniec 2001r. z kredytów udzielonych deweloperom 1/3 zaklasyfikowana była przez banki do należności zagrożonych, a 15% z nich było uznanych za stracone. Ta sytuacja uzasadnia przyjętą zasadę (m.in. w treści Podręcznika) wskazywania bankom na te obszary w ich działalności, które charakteryzują się lub mogą charakteryzować się podwyższonym ryzykiem. Dynamiczny wzrost udziału sektora finansowego w finansowaniu nieruchomości w połączeniu z brakiem wiedzy oraz doświadczeń może prowadzić do kryzysu w sektorze nieruchomości przenosząc się z kolei na całą gospodarkę, w tym na sektor finansowy. Pouczające w tym zakresie są doświadczenia m.in. krajów (np. Japonii, Szwecji), gdzie doprowadziło to cały lokalny system finansowy do destabilizacji. Jednocześnie podkreślić należy, że w Podręczniku nie wyrażono generalnej opinii, że finansowanie rynku nieruchomości w Polsce obciążone jest podwyższonym ryzykiem kredytowym. Finansowanie rynku nieruchomości jest tak jak finansowanie każdej innej działalności obarczone ryzykiem kredytowym, ale jest zależne przede wszystkim od indywidualnej sytuacji ekonomiczno-finansowej kredytobiorcy oraz od czynników o charakterze ogólnorynkowym, które zostały opisane w rozdziale Podręcznika pod tytułem "Finansowanie rynku nieruchomości".

Z wyrazami poważania

Leszek Balcerowicz