Warszawa, dn. 11.05.2005 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

W odpowiedzi na oświadczenie złożone przez Pana Senatora Wojciecha Pawłowskiego, podczas 77 posiedzenia Senatu RP w dniu 18 lutego 2005 r. w sprawie wyjaśnienia kwestii majątku wniesionego przez obywateli w czasie budowy sieci gazowej na terenie województwa podkarpackiego, przedstawiam następujące wyjaśnienia:

Obejmowanie na własność lub w użytkowanie przez przedsiębiorstwa gazownicze odcinków sieci gazociągów wybudowanych na koszt podmiotów zorganizowanych w Komitety Gazyfikacyjne, ubiegających się o przyłączenie do sieci miało swoją podstawę w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. Mając zaś na uwadze fakt, że w omawianym przypadku nie nastąpiło naruszenie przepisów prawa, należałoby przyjąć, że nie znajduje uzasadnienia żądanie odszkodowania.

Za przyjęciem powyższego przemawia analiza przepisów kodeksu cywilnego poparta uchwałą Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 1991 r.

W uchwale z dnia 4 grudnia 1991 r. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że:

"Stosunki między tymi zakładami a odbiorcami energii lub paliwa, na których koszt wykonane zostały urządzenia przyłącza i odcinki sieci w celu poboru energii lub paliwa ze wspólnej sieci, w zakresie własności przyłączonych urządzeń i rozliczenia poniesionych kosztów podlegają ocenie na podstawie przepisów kodeksu cywilnego".

Przytoczona wyżej sentencja uchwały Trybunału Konstytucyjnego stanowi powszechnie obowiązującą wykładnię prawa.

Przy ocenie kwestii własności urządzeń przyłącza i odcinków sieci przyłączonych do sieci przedsiębiorstwa należy odnieść się do art. 49 kc. Przepis ten stanowi, że "urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu". Urządzenia przyłączeń oraz odcinki sieci niewątpliwie służą do doprowadzania lub odprowadzania gazu. Jak orzekł Trybunał Konstytucyjny przesłanka, aby urządzenia wchodziły w skład przedsiębiorstwa lub zakładu, jest spełniona z chwilą podłączenia wymienionych w art. 49 kc urządzeń do sieci należącej do przedsiębiorstwa lub zakładu, zaś "z chwilą połączenia w sposób trwały z siecią urządzeń przedsiębiorstwa wymienione w art. 49 kc urządzenia, jako jego części składowe, stają się przedmiotem własności tej osoby która jest właścicielem przedsiębiorstwa". W myśl zatem art. 49 kc urządzenia przyłącza i odcinki sieci, bez względu na to na czyj koszt zostały wybudowane stają się własnością przedsiębiorstwa.

Odnosząc się do kwestii rozliczenia kosztów budowy urządzeń, o których mowa w art. 49 kc, Trybunał Konstytucyjny przyjął następujące ustalenia. Zagadnienia ww. rozliczenia kosztów art. 49 kc nie reguluje. Nie odnoszą się do tych ewentualnych rozliczeń przepisy art. 224-231 kc w części dotyczącej zwrotu wartości poczynionych nakładów. Przepisy te zakładają poczynienie nakładów na cudzej nieruchomości w okresie, gdy znajdowała się ona w posiadaniu osoby, która poczyniła nakłady. Taka sytuacja nie zachodzi w przedmiotowej kwestii. Z reguły bowiem budowa urządzeń, o których mowa w art. 49 kc, przez przyszłego odbiorcę paliwa następuje na nieruchomości stanowiącej własność osoby trzeciej, a nie na nieruchomości przedsiębiorstwa (zakładu), w którego skład urządzenia te wchodzą dopiero po przyłączeniu do sieci należącej do tego przedsiębiorstwa.

Zgodnie ze stanowiskiem przyjętym przez Trybunał Konstytucyjny w uchwale z dnia 4 grudnia 1991 r., przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu i nienależnym świadczeniu również nie mogą stanowić podstawy roszczeń o zwrot kosztów budowy urządzeń przyłącza i odcinków sieci przyłączonych do przedsiębiorstwa wybudowanych przez Komitety Gazyfikacyjne na własny koszt. Podmioty zainteresowane przyłączeniem do sieci wybudowały bowiem urządzenia "z własnej inicjatywy, godząc się z góry na to, że po przyłączeniu do sieci przedsiębiorstwa staną się one własnością tego ostatniego, bądź w wyniku przyjęcia (wyraźnego lub dorozumianego) warunku postawionego im przez przedsiębiorstwo energetyczne, od spełnienia którego uzależniło ono przyłączenie wybudowanych urządzeń do sieci gazowej. Dochodzi wówczas do zawarcia umowy, która nie może być uznana za sprzeczną z prawem lub z zasadami współżycia społecznego (art. 58 kc)". Za przyjętym rozwiązaniem przemawiają względy słuszności (co odpowiada zasadom współżycia społecznego - art. 58 § 2 kc). Przedsiębiorstwo energetyczne stając się właścicielem podłączonych do wspólnej sieci urządzeń, zobowiązane jest do ich konserwacji i wymiany w razie zniszczenia, zapewnia nadzór nad całą siecią w sposób zgodny z wymaganiami technicznymi i względami bezpieczeństwa. Świadczenia te dokonywane są przez przedsiębiorstwa energetyczne na ich koszt, zatem nie można podzielić poglądu, że przyjęcie wspomnianych urządzeń bez wynagrodzenia jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Reasumując należy stwierdzić, że analiza obowiązujących przepisów prawa w będącym przedmiotem zainteresowania okresie, poparta uchwałą Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 1991 r. wskazującą na przepisy kodeksu cywilnego jako przepisy regulujące przedmiotową kwestię, nakazuje uznać, że majątek wniesiony przez obywateli w czasie budowy sieci gazowej nie został przyjęty przez przedsiębiorstwa energetyczne z naruszeniem przepisów prawa.

Pragnę jednocześnie zwrócić uwagę, że jak wynika z posiadanych przeze mnie informacji, w okresie ostatnich 2 lat, we wszystkich sprawach sądowych dotyczących roszczeń odszkodowawczych z tytułu poniesionych nakładów na budowę sieci, zakończonych prawomocnym wyrokiem zapadły rozstrzygnięcia korzystne dla Spółek Gazownictwa.

Wystąpienie Pana Senatora Wojciecha Pawłowskiego odwołuje się też do przykładu przejmowania sieci telekomunikacyjnej. Według informacji uzyskanych od Ministra Infrastruktury, formy współpracy TP S.A. z osobami wnoszącymi wkład w rozwój sieci telefonicznej zostały w 1994 r. określone w Uchwałach Zarządu TP S.A. nr 45/94 i 56/94 w sprawie trybu współpracy TP S.A. z wnioskodawcami indywidualnymi i grupami wnioskodawców. Zasady rekompensaty wkładu finansowego abonentom, którzy zawarli umowy według trybu postępowania określonego w ww. uchwałach, określono w "Regulaminie wykonywania usług telekomunikacyjnych o charakterze powszechnym przez TP S.A."

Natomiast w odniesieniu do poruszonej w oświadczeniu Pana Senatora Wojciecha Pawłowskiego kwestii opłat przesyłowych, pragnę wyjaśnić, że:

W obecnym stanie prawnym przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją paliw gazowych są obowiązane zapewniać realizację i finansowanie budowy i rozbudowy sieci, w tym na potrzeby przyłączeń podmiotów ubiegających się o przyłączenie, na warunkach określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie paliwami gzowymi. Za przyłączenie do sieci pobiera się opłatę określoną na podstawie ustalonych w taryfie stawek opłat za przyłączenie do sieci.

Stawki opłat za przyłączenie do sieci kalkuluje się na podstawie jednej czwartej średniorocznych nakładów inwestycyjnych na budowę odcinków sieci służących do przyłączenia podmiotów ubiegających się o przyłączenie, określonych w planie rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe sporządzonym przez przedsiębiorstwo energetyczne.

Ceny kalkuluje się według stawek opłaty zmiennej i opłaty stałej, na podstawie kosztów uzasadnionych prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie zarówno zaopatrzenia w paliwa gazowe jak i modernizacji oraz rozwoju a także kosztów związanych z realizacją inwestycji z zakresu ochrony środowiska i związanych z tym kosztów finansowych. Zgodnie z art. 45 ust. 5 ustawy - Prawo energetyczne przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją paliw gazowych kalkulują stawki opłat za usługi przesyłowe w taki sposób, aby udział opłat stałych za świadczenie usług przesyłowych w łącznych opłatach za te usługi dla danej grupy odbiorców nie był większy niż ustalany przez Prezesa URE.

Stawki opłaty zmiennej za usługi przesyłowe kalkuluje się na podstawie kosztów zmiennych określonych dla danej grupy taryfowej, w szczególności kosztów:

1) zakupu paliw gazowych w ilości niezbędnej do pokrycia różnicy między ilością paliw gazowych wprowadzoną do sieci gazowej a ilością paliw gazowych pobraną z sieci przez odbiorców;

2) utrzymania parametrów jakości dostarczanych paliw gazowych, poprzez zapewnienie niezbędnych rezerw tych paliw w źródłach i magazynach oraz zdolności przesyłowych w sieciach własnych i innych podmiotów.

Stawki opłaty stałej za usługi przesyłowe kalkuluje się na podstawie kosztów stałych określonych dla danej grupy taryfowej, w szczególności kosztów:

1) przesyłania paliw gazowych sieciami gazowymi o innych parametrach i sieciami innych przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się przesłaniem i dystrybucją paliw gazowych;

2) rezerwowania przesyłania paliw gazowych sieciami gazowymi o innych parametrach i sieciami innych przedsiębiorstw, o których mowa w pkt wyżej;

3) magazynowania paliw gazowych;

4) budowy i eksploatacji układów pomiarowych oraz wykorzystania infrastruktury technicznej, koniecznych dla zapewnienia dostarczania paliw gazowych;

5) eksploatacji, odtworzenia, modernizacji i rozbudowy sieci gazowej, z zastrzeżeniem, że podstawy do ustalania w taryfie stawek opłat za przesyłanie i dystrybucję paliw gazowych nie stanowią koszty wynikające z nakładów inwestycyjnych na budowę odcinków sieci służących do przyłączenia odbiorców do sieci.

Dla odbiorców przyłączonych do sieci dystrybucyjnej stawki za usługi dystrybucyjne kalkuluje się na podstawie łącznych kosztów, ponoszonych przez przedsiębiorstwo energetyczne w związku z przesyłaniem i dystrybucją paliw gazowych od źródła gazu do odbiorcy. Opłata za transport gazu uwzględniona w jego cenie nie ogranicza się zatem jedynie do opłaty za transport odcinkiem sieci i przyłącza do posesji, w którego kosztach budowy partycypowali odbiorcy indywidualni.

Środkiem, służącym zwiększeniu konkurencyjności paliw gazowych i ściśle z tym związanego konkurowania między przedsiębiorstwami energetycznymi, jest postępujący proces restrukturyzacji i liberalizacji rynku gazu, wyodrębnienia operatorów sieci przesyłowych, dystrybucyjnych, przedsiębiorstw obrotu gazem oraz powstawania nowych podmiotów działających na rynku gazu.

W ramach procesu liberalizacji rynku gazu przewidziane jest zapewnienie swobodnego dostępu do sieci gazowej wszystkim odbiorcom będącym gospodarstwami domowymi od dnia 1 lipca 2007 r. (tzw. Third party access - TPA), co w praktyce oznacza prawo wyboru dostawcy gazu oferującego najniższe ceny, w tym także prawo wyboru przedsiębiorstwa świadczącego usługę przesyłu gazu, przedsiębiorstwa świadczącego usługę dystrybucji gazu i umowy sprzedaży lub umowy kompleksowej obejmującej przesył, dystrybucję i sprzedaż gazu.

Przedkładając powyższe wyjaśnienia wyrażam przekonanie, że przedstawione informacje są satysfakcjonujące i rozwiewają obawy Pana Senatora o naruszanie prawnych i ekonomicznych interesów odbiorców gazu.

Z poważaniem

MINISTER

GOSPODARKI PRACY

Jacek Piechota