Warszawa, 05-03-2002 r.

Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
Pan
Longin Pastusiak

W odpowiedzi na oświadczenie złożone przez Pana Senatora Wojciecha Pawłowskiego na 8 posiedzeniu Senatu w dniu 8 lutego 2002 roku (pismo znak: LPS/043/47/02/V), uprzejmie wyjaśniam, że przepisy ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2001 Nr 5, poz, 45), regulują relacje między pracodawcą a pracownikiem i nie nakładają na budżet państwa obowiązku finansowania podwyżek wynagrodzeń w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, zatrudniających powyżej 50 osób.

W uzasadnieniu do projektu wymienionej ustawy (druk sejmowy nr 2482) odnośnie źródła finansowania skutków jej wejścia w życie wskazano, iż "realizacja wzrostu wynagrodzeń nastąpi w ramach środków jakimi będą dysponować pracodawcy, pochodzących głównie ze sprzedaży świadczeń zdrowotnych kontraktowanych przez Kasy Chorych", a "podwyższenie wynagrodzeń na zasadach określonych w projekcie nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dl budżetu państwa".

Stwierdzić należy, że finansowanie wynagrodzeń pracowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, a także podwyższenie płac wynikających z w/w ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r., powinno być dokonywane ze środków będących w dyspozycji danego zakładu opieki zdrowotnej. Środki na ten cel samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej uzyskuje za świadczone usługi zdrowotne w ramach negocjowanych kontraktów z Kasami Chorych oraz w ramach prowadzonej innej działalności gospodarczej.

W ustawowo wskazanych przypadkach nie przewidziano możliwości dotowania wzrostu wynagrodzeń pracowniczych.

Zgodnie z art. 40 Kodeksu cywilnego Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych państwowych osób prawnych. Wobec tego po wpisaniu do właściwego rejestru, posiadające osobowość prawną s.p.z.o.z. same pokrywają z posiadanych środków i uzyskanych przychodów koszty działalności i zobowiązań (art. 35 b ust. 1 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej), a także we własnym zakresie pokrywają ujemny wynik finansowy (art. 60 ust. 1 ustawy o z.o.z.).

W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z dnia 27.06.2000 r. (sygn. akt K 20/99) w pkt IV uzasadnienia stwierdzono, że rekompensata z tytułu zadłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej ze strony Skarbu Państwa kłóciłaby się z zasadą samodzielności i samofinansowania tychże zakładów i prowadziłaby do podważenia celowości przekształceń jednostek (zakładów) budżetowych w jednostki samodzielne i samofinansujące się. Podstawowym bowiem celem reformy służby zdrowia było stworzenie nowej kategorii zakładów opieki zdrowotnej, posiadających osobowość prawną, odrębność finansową i organizacyjną oraz w zupełnie nowy sposób realizujących zadania wynikające z ochrony zdrowia.

Przedstawiając powyższe uprzejmie informuję, iż zobowiązania zakładów opieki zdrowotnej powstałe w czasie gdy funkcjonują one w obrocie prawnym jako samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej nie są zobowiązaniami Skarbu Państwa, a tym samym nie ma ani podstaw prawnych, ani uzasadnienia do przekazania zakładom środków z budżetu państwa na uregulowanie tych zobowiązań.

"Przepis art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. nr 1, poz. 2 ze zm.) stanowi podstawę indywidualnych roszczeń pracowników zatrudnionych w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej o podwyższenie w 2001r. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę o kwotę nie niższą niż 203 zł w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy."

Ponadto uprzejmie informuję, że do Trybunału Konstytucyjnego złożony został przez Federację Związków Pracodawców Zakładów Opieki Zdrowotnej RP i Naczelną Izbę Pielęgniarek i Położnych w dniu 5 października 2001 r. wniosek o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją RP przepisu art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r., wprowadzonego art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2001 nr 5, poz. 45 z późn. zm.).

Do Trybunału Konstytucyjnego skierował także pytanie prawne Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w Chełmie IV Wydziału Pracy, a mianowicie, czy:

- art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. jest zgodny z art. 2, 7 i 20 Konstytucji RP,

- art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. jest zgodny z art. 2 i 7 Konstytucji RP.

Zdaniem sądu, ustawodawca uchwalając wymienione przepisy naruszył konstytucyjne zasady: dialogu społecznego, zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, stanowienia jasnego, spójnego i zrozumiałego prawa oraz legalizmu, a także zasady niedziałania prawa wstecz oraz zachowania odpowiedniego vacatio legis.

M.in. te okoliczności stwarzały przesłanki do stwierdzenia, że kasy chorych dokonując oceny rzeczywistego spływu środków miały podstawę do korekty planów finansowych kas chorych na rok 2001 i 2002. Ocena ta umożliwiła tym samym renegocjację warunków umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych, uwzględniając zbilansowanie wzrostu kosztu usług zdrowotnej powstałego w wyniku wypełnienia obowiązku wzrostu wynagrodzeń pracowniczych.

W ocenie Prokuratora Generalnego skoro, posługując się ogólnymi zasadami wykładni - jak uczynił to Sąd Najwyższy w powołanej uchwale - można zinterpretować zaskarżony przepis w taki sposób, który pozwala na wyegzekwowanie przyznanych pracownikom samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej uprawnień, zarzut naruszenia zasady przyzwoitej legislacji z powodu jego niewykonalności jest nieuzasadniony. Wbrew także sugestiom Wnioskodawców, z treści art. 4 ust. 1 ustawy wyraźnie wynika, że adresatem ustawowego obowiązku nałożonego w tym przepisie jest samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej. Ustawodawca zaś - dla dochowania zasady przyzwoitej legislacji - nie był zobowiązany do określenia w zaskarżonym przepisie źródeł finansowania podwyżek wynagrodzeń, o których w nim mowa, ani mechanizmów przekazywania środków na ten cel. Określił to w art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, wskazując z jakich tytułów samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej może uzyskiwać środki finansowe (pkt 1-4 tego artykułu).

Zgodnie z poglądami doktryny i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, funkcją zasady niedziałania prawa wstecz jest ochrona praw nabytych i wolności jednostki w granicach wyznaczonych Konstytucją. Ponieważ jednak zasada ta nie została wyrażona wprost w Konstytucji, lecz wynika z zasady demokratycznego państwa prawnego, nie ma ona charakteru bezwzględnego, z wyjątkiem prawa karnego. Zasada lex retro non agit nie dotyczy prawa, które stwarza obywatelom (podmiotom prawa) korzystniejsze, niż wcześniejsze prawo, sytuacje prawne (przyznaje nowe lub rozszerza uprawnienia z mocą wsteczną). Sprzeczne byłoby to bowiem z zasadniczą funkcją przedmiotowej zasady (por. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej - Komentarz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999, t. I, rozdział III, str. 6.7

Realizacja postanowień ustawy powinna nastąpić w drodze porozumienia stron uprawnionych do zawarcia zakładowego układu zbiorowego pracy (porozumienie powinno być zawarte do 10 lutego bieżącego roku) lub w przypadku niezawarcia ww. porozumienia, w drodze zarządzenia pracodawcy (do 10 marca bieżącego roku).

MINISTRA ZDROWIA

SEKRETARZ STANU

Ewa Kralkowska