Warszawa, 08. 03. 2005 r.

Pan Longin Pastusiak

Marszałek Senatu RP

Szanowny Panie Marszałku,

W odpowiedzi na oświadczenie Pana Jerzego Markowskiego Senatora RP z dnia 03.02.2005 r. w sprawie zaopiniowania koncesji na wydobywanie węgla kamiennego z obszaru górniczego byłej KWK "Morcinek" oraz w sprawie zasadności podjętej decyzji o likwidacji KWK "Morcinek", pragnę przedstawić stanowisko Ministerstwa Gospodarki i Pracy w tej sprawie.

Nie można w tej chwili jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy Minister Gospodarki i Pracy pozytywnie zaopiniuje potencjalny wniosek strony czeskiej o udzielenie koncesji na wydobywanie węgla kamiennego w obszarze górniczym byłej KWK "Morcinek", przede wszystkim z uwagi na brak takiego wniosku.

Obecnie można się jedynie domyślać, iż zainteresowanie strony czeskiej złożem byłej kopalni "Morcinek" związane jest prawdopodobnie z dążeniem do uzyskania dostępu do infrastruktury technicznej byłej kopalni "Morcinek", w szczególności odtworzenia i wykorzystania szybu nr 5 jako szybu wentylacyjnego oraz możliwością podjęcia eksploatacji:

- zasobów zalegających w granicach górniczej strefy ochronnej, ustanowionej wzdłuż granicy państwa, które nie były wcześniej eksploatowane z uwagi na ustalenia umowy międzyrządowej,

- zasobów w filarze ochronnym dla Zakładu Głównego, które nie mogły być eksploatowane w okresie działalności kopalni "Morcinek".

W momencie, gdy Minister Środowiska zwróci się o zaopiniowanie stosownego wniosku o nadanie koncesji - Ministerstwo Gospodarki i Pracy będzie postępować zgodnie z obowiązującym prawem w tym zakresie, biorąc pod uwagę interes gospodarczy oraz wszystkie wady i zalety takiej decyzji.

Aby uniknąć błędnych wniosków odnośnie zasadności podjęcia likwidacji KWK "Morcinek", należy na wstępie zaznaczyć, iż problem musi być rozpatrywany w odniesieniu do uwarunkowań prawnych, ekonomicznych i rynkowych, jakie były w czasie gdy podejmowano decyzję o likwidacji tej kopalni.

Opierając się o wiedzę ekspertów JSW S.A. należy stwierdzić, iż Kopalnia Węgla Kamiennego "Morcinek" w Kaczycach zaprojektowana została jako kopalnia dwupoziomowa o zdolności wydobywczej 12 tys. ton węgla na dobę. Budowę kopalni "Morcinek", prowadzoną w ramach inwestycji centralnej i finansowaną kredytem bankowym, rozpoczęto w 1978 roku. Ze względu na brak środków zrealizowano jedynie pierwszy etap przedsięwzięcia inwestycyjnego, związany z budową kopalni o zdolności produkcyjnej do około 6-7 tys. ton węgla na dobę netto.

Zakończenie budowy kopalni nastąpiło w 1993 roku.

Należy podkreślić, iż decyzja o budowie kopalni "Morcinek" podjęta została przy niewystarczającym rozpoznaniu budowy geologicznej złoża i jak można domniemywać, podyktowana została dążeniem do zagospodarowania zasobów w obszarze przygranicznym, sąsiadującym z czechosłowackimi terenami górniczymi.

Złoże kopalni "Morcinek" udostępnione zostało 3 szybami, zlokalizowanymi na terenie zakładu głównego. Udostępnienie poziome złoża wykonane zostało w oparciu o wyrobiska szkieletu kamiennego na poziomach "800 m" i "950 m". Na poziomie "1100 m" wykonano jedynie połączenia pomiędzy szybami, wstrzymując jego dalszą budowę.

Eksploatację zasobów węgla w granicach złoża kopalni "Morcinek" rozpoczęto w grudniu 1986 roku, w trakcie trwającego jeszcze procesu budowy tej kopalni.

W złożu kopalni "Morcinek" udokumentowano węgiel koksujący typu 35.1-35.2 o średniej zawartości popiołu ok. 14% i udziale siarki poniżej 0,7%. Średnie parametry jakościowe węgla w złożu kopalni "Morcinek" nie odbiegały od parametrów jakościowych węgla ortokoksowego w złożach pozostałych kopalń Spółki.

Według operatu ewidencyjnego zasobów (stan na 01.01.1998 r.) zasoby węgla w kopalni do głębokości 1100 m wynosiły:

- zasoby bilansowe - 261 119 tys. ton

- zasoby przemysłowe - 187 441 tys. ton

- zasoby operatywne - 102 646 tys. ton

Należy stwierdzić, że dokumentacje geologiczne oraz projekty zagospodarowania złoża bazowały na bardzo niskim stopniu rozpoznania złoża (tylko 4,8% zasobów było udokumentowanych w kategorii A+B).

Baza zasobowa kopalni na udostępnionych poziomach była jednakże znacznie mniejsza. Według stanu na dzień 01.01.1998 r. wielkość zasobów do głębokości 950 m wynosiła:

- zasoby bilansowe - 89 694 tys. ton

- zasoby przemysłowe - 22 000 tys. ton

- zasoby operatywne - 12 100 tys. ton

Wartość złoża zdecydowanie obniżały ponadto warunki geologiczno-górnicze, które na podstawie uzyskanych doświadczeń uznano jako bardzo trudne.

Skomplikowana tektonika częstokroć wymuszała konieczność odrębnego udostępniania poszczególnych parcel eksploatacyjnych w strefach międzyuskokowych, ograniczając ich wymiary oraz wpływając na wydłużenie dróg transportowych i wentylacyjnych. Ruch kopalni prowadzony był w warunkach IV kategorii zagrożenia metanowego, III stopnia zagrożenia wodnego, zagrożenia pożarowego oraz zagrożenia klimatycznego wynikającego z wysokiej temperatury skał na głębokich poziomach. Wszystkie te czynniki wpływały negatywnie na kształtowanie się zdolności wydobywczej kopalni oraz uzyskiwane wyniki ekonomiczne.

Napotkane, bardzo trudne warunki górnicze oraz skomplikowana budowa geologiczna złoża kopalni, znacząco odbiegająca od przewidywań, okazały się głównymi czynnikami rzutującymi na nierentowność kopalni "Morcinek".

Mimo zrealizowanych przedsięwzięć restrukturyzacyjnych, między innymi w zakresie modernizacji wyposażenia technicznego i wprowadzenia czterozmianowej organizacji pracy na dole kopalni, osiągnięte w latach 1987-1997 wyniki produkcyjne w zakresie podstawowych wskaźników technicznych znacznie odbiegały od średnich wyników w JSW S.A.

Poniżej przedstawiono wielkość wydobycia kopalni, koszt jednostkowy produkcji oraz wynik na sprzedaży uzyskane w KWK "Morcinek" w latach 1987-1998.

Kopalnia "Morcinek" w latach 1987-1997 uzyskiwała ujemny wynik na sprzedaży. W 1997 roku przy koszcie jednostkowym 202,02 zł/tonę (w JSW S.A.: 146,64 zł/tonę) oraz cenie zbytu 152,79 zł/tonę (W JSW S.A.: 146,67 zł/tonę) kopalnia osiągnęła wynik jednostkowy na sprzedaży węgla -49,23 zł/tonę (W JSW S.A.: +0,03 zł/tonę). Główną przyczyną nie osiągania satysfakcjonujących wyników techniczno-ekonomicznych były bardzo trudne warunki górniczo-geologiczne, a w szczególności:

- słabe rozpoznanie złoża,

- skomplikowana tektonika, liczne uskoki, bogata mikrotektonika,

- małe wymiary pól eksploatacyjnych (wybieg ścian od 200 do 700 m),

- długie drogi udostępniania parcel eksploatacyjnych,

- zmienna miąższość, liczne rozwarstwienia i strefy zaniku pokładów,

- trudne warunki klimatyczne, wynikające z dużej głębokości,

- trudne warunki wodno-gazowe: III stopień zagrożenia wodnego i IV kategoria zagrożenia metanowego,

- duże zagrożenie pożarowe, wynikające ze stosunkowo krótkich okresów inkubacji pożarów,

- wysokie ciśnienie górotworu, wpływające bezpośrednio na wysokie koszty wykonania i utrzymania wyrobisk górniczych.

Choć więc o wynikowej zdolności produkcyjnej kopalni decydował front górniczy, stanowiący wąskie ogniwo produkcyjne ze względu na niekorzystną budowę złoża oraz zdolności technologiczne szybów i zakładu przeróbki mechanicznej węgla, tym niemniej na wyniki ekonomiczne kopalni wpływała również sytuacja na rynku węgla oraz ogólna sytuacja sektora górnictwa węgla kamiennego w tym czasie.

Poniżej przedstawiono wyniki ekonomiczne Kopalni Węgla Kamiennego "Morcinek" w latach 1990-1997.

Wykonane opracowania analityczno-projektowe wskazywały, iż możliwości poprawy rentowności kopalni w drodze zwiększenia zdolności wydobywczych są znacznie ograniczone. Główną przyczyną zaistniałej sytuacji było niedoinwestowanie przedsięwzięć w zakresie udostępnienia zasobów, na etapie budowy tej kopalni.

Według oceny, nakłady inwestycyjne związane z realizacją przedsięwzięć dla poprawy rentowności kopalni wielokrotnie przekraczały możliwości Spółki oraz możliwości pozyskania przez JSW S.A. kredytu inwestycyjnego. Szacunkowe nakłady na budowę nowego poziomu "1100 m" określano w kwocie około 250-300 mln zł (w cenach 1996 roku). Ewentualne wydatkowanie tak znacznych środków inwestycyjnych wymuszałoby jednocześnie znaczące ograniczenie działalności inwestycyjnej w pozostałych zakładach Spółki, w tym ograniczenie przedsięwzięć inwestycyjnych związanych z budową nowych poziomów w kopalniach "Borynia", "Pniówek" i "Zofiówka". W przypadku budowy nowego, głębokiego poziomu wydobywczego należało ponadto liczyć się ze spotęgowaniem stopnia zagrożenia bezpieczeństwa pracowników i zakładu górniczego.

Jednocześnie rozbudowa poziomu "950 m" i budowa poziomu "1100 m", z uwagi na skomplikowane warunki geologiczne i słabe rozpoznanie złoża, byłyby przedsięwzięciami obarczonymi dużym ryzykiem gospodarczym, nie gwarantującym odpowiednich efektów ekonomicznych.

Prognozy zawarte w Biznes Planie na lata 1996-2005, Strategii Rozwoju JSW S.A. na lata 1996-2010 oraz innych materiałach analitycznych wskazywały na brak możliwości znaczącej poprawy jednostkowego wyniku na sprzedaży oraz wyniku finansowego.

Poniżej przedstawiono prognozę wyniku finansowego brutto kopalni "Morcinek" w latach 1998-2009.

W świetle przedstawionych powyżej uwarunkowań oraz biorąc pod uwagę istniejącą w 1997 roku sytuację na krajowym i światowym rynku węgla koksowego stwierdzono, że kopalnia "Morcinek" jest trwale nierentowna. Wniosek o trwałej nierentowności kopalni "Morcinek" potwierdzały opinie i ekspertyzy wykonane między innymi przez:

- Państwową Agencję Restrukturyzacji Górnictwa Węgla Kamiennego S.A. w Katowicach,

- Biuro Studiów i Projektów Górniczych w Gliwicach,

- Katedrę Inwestycji Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach,

- Katedrę Zarządzania i Restrukturyzacji w Górnictwie Politechniki Śląskiej w Gliwicach,

- Zespół Rzeczoznawców Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa w Rybniku.

Z tego też względu Rada Nadzorcza Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A., po zapoznaniu się z sytuacją ekonomiczną kopalni "Morcinek" oraz prognozą wyniku finansowego na lata 1998-2010, pozytywnie zaopiniowała wniosek Zarządu o postawienie w stan likwidacji KWK "Morcinek" z terminem zakończenia likwidacji wynikającym z programu i planu likwidacji, uwzględniając w tym możliwość sprzedaży Zakładu Spółki w całości.

Biorąc pod uwagę realizację założeń programu restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego, ówczesną sytuację na krajowym i światowym rynku węgla koksowego, która nie wskazywała na możliwości pojawienia się znaczącej poprawy koniunktury, jak również:

- zapewnienie efektywności gospodarczej w rozwoju pozostałych kopalń JSW S.A., w szczególności w aspekcie ograniczonych środków na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych,

- uzyskanie możliwości realizacji strategii rozwoju kopalń "Borynia", "Pniówek" i "Zofiówka", gwarantującej relatywnie niskie nakłady odtworzeniowe na budowę nowych poziomów, dużą pewność inwestycji, niskie koszty wydobycia i zapewnienie zabezpieczenia potrzeb polskich koksowni,

należy uznać, iż decyzja o likwidacji Kopalni Węgla Kamiennego "Morcinek" w Kaczycach była słuszna w momencie jej podjęcia.

Likwidacja KWK "Morcinek" pozwoliła poprawić kondycję JSW S.A., w szczególności poprzez:

- zasilenie pozostałych kopalń Spółki wykwalifikowanymi pracownikami z KWK "Morcinek",

- wykorzystanie maszyn i urządzeń z KWK "Morcinek" w innych kopalniach, przy braku wystarczających środków inwestycyjnych na zakupy i modernizacje.

Z poważaniem

Jerzy Hausner