Warszawa, dnia 17.12.2003 r.

Z przekazanej przez Kierownika Powiatowego Urzędu Pracy w Wałbrzychu informacji, sporządzonej według stanu na dzień 25.11.2003 r. wydatki związane z realizacją programu wynosiły 2.837 tys. zł., natomiast łącznie z już zaangażowanymi środkami do końca 2003 r. wykorzystane zostanie 5.636 tys. zł. Nadwyżka środków zostanie przeznaczona głównie na pożyczki i na utworzenie dodatkowych miejsc pracy dla bezrobotnych. Ponadto po zakończeniu procedur przetargowych, planuje się zorganizowanie dodatkowych szkoleń w takich kierunkach, jakie pozwolą uzyskać bezrobotnym kwalifikacje cieszące się szczególnym zainteresowaniem pracodawców działających na lokalnym rynku pracy.

W kontekście obawy wyrażonej przez Pana Senatora, iż po zakończeniu programu większość jego uczestników powróci do "biedaszybów", uprzejmie informuję, że aktualnie liczba uczestników programu "Wałbrzyskie Biedaszyby" wynosi 804 osoby. Dotychczas stałe zatrudnienie, po zastosowaniu instrumentów aktywizacji na rynku pracy, uzyskały 22 osoby. Przewiduje się, że po zakończeniu programu stałe zatrudnienie uzyska ok. 230 osób. Zaznaczyć przy tym należy, że w trakcie realizacji programu zrezygnowało z uczestnictwa w nim 155 osób. Najbardziej pożądana byłaby oczywiście sytuacja, w której wszyscy bezrobotni objęci programem zostaliby zatrudnieni na stałe, jednak nie jest to zadanie w pełni wykonalne. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, realizowana jest zasada jedynie okresowego wspierania finansowego ze środków Funduszu Pracy pracodawców zatrudniających osoby bezrobotne. Bezterminowe "sponsorowanie" zatrudnienia tych osób nie byłoby wszakże możliwe. Mimo to większość z podmiotów (pracodawców) uczestniczących w programie deklaruje chęć zatrudnienia przynajmniej tych osób, które wykazały się odpowiednimi kompetencjami lub też zaangażowaniem w pracy. Dla pozostałych bezrobotnych alternatywą mogą być przewidywane przez Gminę Wałbrzych do realizacji w roku przyszłym, działania w zakresie robót publicznych i prac interwencyjnych jak również innych form aktywizacji zawodowej finansowanych ze środków Funduszu Pracy.

Obecnie, jak wynika z informacji o realizacji programu "Wałbrzyskie Biedaszyby - alternatywne miejsca pracy" przekazanej przez Prezydenta Miasta Wałbrzycha, na etapie daleko posuniętych prac przygotowawczych jest idea zorganizowania Zakładu Robót Publicznych wyspecjalizowanego w zatrudnianiu bezrobotnych. Jako najbardziej zaawansowane organizacyjnie zadanie ww. jednostki wymienić można program zorganizowania kompleksowej segregacji i częściowego przerobu odpadów komunalnych. Poza tym Gmina Wałbrzych przewiduje, że w dalszej perspektywie kolejnymi obszarami działań możliwych do realizacji przy zatrudnieniu bezrobotnych pracujących na wyrobiskach to:

- odtworzenie funkcji pierwotnych i utrzymanie parków miejskich.

Ponadto Prezydent Miasta Wałbrzycha wskazał, iż jednym z najważniejszych czynników determinujących tworzenie alternatywnych miejsc pracy dla bezrobotnych jest możliwość pozyskania środków na finansowanie nakładów rzeczowych realizowanych zadań. W związku z tym, poszukując tych źródeł, Gmina Wałbrzych wystąpiła m.in. z wnioskiem do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska o dotację na dalszą rekultywajcę terenów "biedaszybów", a także - za pośrednictwem Wojewody - dotację z rezerwy ogólnej Rady Ministrów. Działania dotyczące realizacji programu "Wałbrzyskie Biedaszyby - alternatywne miejsca pracy" mają bowiem na celu, zrealizowanie projektu z korzyścią zarówno dla zatrudnionych bezrobotnych, jak i dla regionu poprzez pozostawienie wymiernych gospodarczych efektów. Oczywiście sprawa całkowitej likwidacji "biedaszybów", a co za tym idzie różnego rodzaju niebezpieczeństw, jakie wynikają z faktu ich istnienia jest kwestią priorytetową. Jednakże wymaga to podjęcia szeregu dalszych czynności zmierzających do wyeliminowania tego zjawiska. Dlatego też działania gminy oraz PUP w Wałbrzychu w kolejnych latach skupiać się powinny m. innymi na poszukiwaniu środków finansowych, zarówno krajowych, jak i unijnych pozwalających na rozwój regionu, likwidację "biedaszybów" i poprawę sytuacji osób zajmujących się procederem nielegalnego wydobywania węgla.

Wobec zaniepokojenia Pana Senatora faktem, iż przy robotach publicznych oraz w jednostkach budżetowych i spółkach gminy Wałbrzych zatrudnione zostały osoby, które nigdy nie kopały węgla w wałbrzyskich "biedaszybach", pozwalam sobie uprzejmie wyjaśnić, że nie było zamierzeniem samorządu całkowite zaprzestanie, w czasie realizacji programu, stosowania takich samych form aktywizacji na lokalnym rynku pracy pozostałych bezrobotnych. Nie było też, z drugiej strony, możliwe objęcie programem absolutnie wszystkich osób parających się tym procederem. Już na etapie wstępnego programowania działań, planowano objąć programami specjalnymi osoby z tzw. "grupy ryzyka" wyodrębnione w oparciu o różne kryteria, takie jak: status osoby bezrobotnej, poziom wykształcenia i jego kierunki, długość okresu pozostawiania bez pracy, brak prawa do zasiłku i utrzymywanie się z nielegalnego wydobywania węgla w warunkach zagrażających zdrowiu i życiu.

Wszakże grupa osób pracująca w "biedaszybach" nie jest ostatecznie zdefiniowana, ponieważ nie zostały przeprowadzone pełne badania tejże zbiorowości. W momencie opracowania programu nie znane były personalia, umiejętności, kwalifikacje oraz sytuacja finansowa osób parających się nielegalnym wydobywaniem węgla. Trzeba przy tym pamiętać, że podstawowe informacje dotyczące osób pracujących na wyrobiskach dostarczone zostały przez Urząd Miejski w Wałbrzychu i były efektem kontroli przeprowadzonych przy "bieadaszybach" przez funkcjonariuszy Straży Miejskiej, którzy w ramach rozpoznania grupy osób tam pracujących prowadzili akcję legitymowania i spisywania osób zaangażowanych w nielegalne wydobycie węgla, czyli tzw. kopaczy, przesiewaczy, osób trudniących się transportem urobku oraz wszystkich innych zastanych na terenie wyrobisk.

Z uwagi na fakt wcześniejszego składania zawiadomień o popełnieniu przestępstwa przez te osoby do sądu grodzkiego, duża liczba zatrudnionych przy wydobyciu węgla unikała w różny sposób rejestrowania tego faktu. Dodatkową przesłanką unikania ujawnienia danych personalnych przez część tych osób było też posiadanie stałego dochodu w postaci rent inwalidzkich, bądź emerytur. Dla tych osób wydobywanie węgla jest dodatkowym źródłem zdobycia środków pieniężnych.

W celu wyodrębnienia osób kwalifikujących się do "grupy ryzyka", wszyscy ewentualnie beneficjenci programu zainteresowani zatrudnieniem zostawiali swoje podania o pracę w Urzędzie Miejskim w Wałbrzychu bądź w siedzibie Powiatowego Urzędu Pracy w Wałbrzychu. Dodatkowo każdy bezrobotny składał pisemne oświadczenie, z którego wynikało, iż zajmuje się bądź zajmował wydobywaniem węgla na nielegalnych wyrobiskach. W ten sposób Urząd Miejski w Wałbrzychu opracował komputerową bazę danych, wraz z informacjami o kwalifikacjach i wykształceniu wnioskujących. Na tej podstawie wytypowano grupy osób, które kierowane były na spotkania informacyjne, gdzie przedstawiciele podmiotów mających wykonywać zadania w ramach programu, dokonywali doboru zaproszonych bezrobotnych pod względem ich umiejętności, wykształcenia i doświadczenia adekwatnych do stawianych wymogów. Według stanu na koniec listopada br. ok. 500 osób gotowych jest podjąć zatrudnienie w ramach kolejnych programów. Zakłada się jednak, że ww. liczba może ulec zwiększeniu z uwagi na fakt rozszerzenia się procederu nielegalnego wydobywania węgła na wszystkie gminy powiatu wałbrzyskiego.

Wdrażając Program "Wałbrzyskie Biedaszyby - alternatywne miejsca pracy" lokalne władze zdawały więc sobie sprawę, iż rozwiązanie wszystkich problemów, jakie pojawiły się w związku z istnieniem procederu nielegalnego wydobywania węgla nie będzie łatwe lub wręcz jest niemożliwe. Tym bardziej, iż proceder ten zaczął obejmować swoim zasięgiem prawie cały obszar powiatu wałbrzyskiego. Niemniej dążąc do złagodzenia wciąż bardzo trudnej sytuacji, administracja samorządowa gminy powiatu wałbrzyskiego uruchamia kolejne etapy programu. Zawieranie umów z pracodawcami działającymi na terenie niemal wszystkich gmin powiatu wałbrzyskiego odbywa się sukcesywnie.

Jerzy Hausner