Informację w związku z oświadczeniem senatora Janusza Lorenza, złożonym na 64. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 65), przekazał Minister Spraw Zagranicznych:
Warszawa, dnia 30 lipca 2004 roku
Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
Szanowny Panie Marszałku,
W odpowiedzi na oświadczenie złożone przez Pana Senatora Janusza Lorenza na 64 posiedzeniu Senatu w dniu 24 czerwca 2004 roku, zgodnie z art. 49 ust. 5 Regulaminu Senatu, pragnę poinformować co następuje.
W dniu 15 czerwca br. Komendant Morskiego Oddziału Straży Granicznej w Gdańsku został poinformowany przez Pełnomocnika Granicznego Federacji Rosyjskiej odcinka Kaliningradzkiego o możliwości wstrzymania przez rosyjską Straż Graniczną rejsów statków po rosyjskich wodach Zalewu Wiślanego i przez Cieśninę Pilawską. Informacja powyższa została następnie przekazana Konsulowi Generalnemu Rzeczypospolitej Polskiej w Kaliningradzie oraz centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych w dniu 18 czerwca.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych niezwłocznie podjęło odpowiednie kroki, m.in. zobowiązało Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej w Kaliningradzie do podjęcia działań mających na celu wyjaśnienia przedmiotowej kwestii.
W wyniku podjętych przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych interwencji oraz przeprowadzonych w dniu 23 czerwca br. w Elblągu rozmów Pełnomocników Granicznych Rzeczypospolitej Polskiej i Federacji Rosyjskiej strona rosyjska wycofała się z podjętej uprzednio decyzji.
W dniu 7 lipca br. doszło do pewnych utrudnień w żegludze statków wycieczkowych po Zalewie Wiślanym, spowodowanych działaniami rosyjskich służb granicznych. W związku z powyższym, na moje polecenie, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych wezwał chargé d'affaires Ambasady Federacji Rosyjskiej w Warszawie w celu wyjaśnienia zaistniałej sytuacji. W wyniku tej interwencji szefostwo służb granicznych Federacji Rosyjskiej zapowiedziało wycofanie się ze stosownych ograniczeń.
Według informacji otrzymanych od Konsula Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Kaliningradzie po stronie rosyjskiej nie istnieją obecnie żadne problemy uniemożliwiające kontynuowanie rejsów.
W związku z powyższym rejsy polskich statków wycieczkowych na rosyjskich wodach Zalewu Wiślanego odbywają się na dotychczasowych zasadach. Zgodnie z postanowieniami Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji rosyjskiej o warunkach podróży obywateli Rzeczypospolitej Polskiej i obywateli Federacji Rosyjskiej z dnia 18 września 2003 r., obywatele polscy udający się do Obwodu Kalinigradzkiego zobowiązani są do posiadania wiz, które otrzymują bezpłatnie. Strona rosyjska zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 532 Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 28 sierpnia 2003 r. o przebywaniu na terytorium Federacji Rosyjskiej obywateli zagranicznych - pasażerów statków wycieczkowych, może odstąpić od wymogu wizowego w przypadku osób uczestniczących w rejsach wycieczkowych. Z uzyskanych od strony rosyjskiej wyjaśnień wynika, że w przypadku, gdy pasażerowie statków posiadają rosyjskie wizy, mogą bez przeszkód schodzić na ląd i pozostawać tam w okresie ważności wizy. W sytuacji, gdy pasażerowie nie posiadają wiz, ich pobyt winien łączyć się z programem wycieczkowym, który przedsiębiorcy realizujący rejs powinni uzgodnić ze stroną rosyjską. W każdym z wymienionych przypadków, w celach organizacyjnych, Straż Graniczna Federacji Granicznej wymaga, aby na pokładzie statku znajdowała się jednorodna grupa pasażerów, tj. tylko obywatele polscy bez wiz albo tylko obywatele polscy posiadający wizy rosyjskie. Strona rosyjska zapowiedziała rygorystyczne egzekwowanie, przewidzianego w artykule 2 rozporządzenia, obowiązku posiadania przez każdy statek wycieczkowy programu wycieczki.
Zaistniałe utrudnienia wynikały przede wszystkim z niejednolitej i niekonsekwentnej interpretacji oraz stosowania przez służby graniczne Federacji Rosyjskiej przepisów rosyjskiego prawa wewnętrznego. W celu całościowego i ostatecznego uregulowania kwestii żeglugi po wodach Zalewu Wiślanego i przez Cieśninę Pilawską, Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwo Infrastruktury prowadzą prace nad projektem umowy międzynarodowej o żegludze na Zalewie Wiślanym, w którym zagwarantowane zostałoby również prawo statków państw trzecich do swobodnej żeglugi po wyżej wymienionym akwenie.
Negocjacje na temat takiej umowy były prowadzone w latach 1992-1996, lecz zostały zawieszone z uwagi na brak zgody strony rosyjskiej na zagwarantowanie takiego prawa. Obecnie strona rosyjska deklaruje bardziej elastyczne stanowisko w tej kwestii. Stąd też niezwłocznie po przygotowaniu projektu umowy oraz zakończeniu procedury uzgodnień międzyresortowych, projekt umowy zostanie przesłany stronie rosyjskiej wraz z propozycją wznowienia negocjacji.
Z wyrazami najwyższego szacunku
Adam Daniel Rotfeld
Sekretarz Stanu