Warszawa, 18 sierpnia 2004 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu RP

W związku z oświadczeniem, złożonym przez Pana Senatora Mariana Lewickiego na 67. Posiedzeniu Senatu w dniu 29 lipca br., uprzejmie informuję, iż od dnia 1 maja 2004 r. obywatele polscy mogą swobodnie podróżować po krajach Unii Europejskiej oraz państwach związanych z Unią Europejską układem o Europejskim Obszarze Gospodarczym - EOG (tj. Norwegia, Islandia i Lichtenstein). Obowiązująca na terytorium UE i EOG zasada swobodnego przepływu osób oznacza, iż państwa tego obszaru mogą danej osobie odmówić wjazdu jedynie w przypadku, gdy istnieje podejrzenie, że zagraża ona porządkowi publicznemu lub bezpieczeństwu państwa.

Przepisy wspólnotowe stanowią, iż obywatele Unii Europejskiej mogą przekraczać granice pomiędzy państwami członkowskimi Wspólnoty na podstawie dowodu osobistego lub paszportu. Dyrektywa Rady UE 68/360/EWG z dnia 15 października 1968 r. w sprawie zniesienia ograniczeń w przemieszczaniu się i pobycie obywateli państw członkowskich i ich rodzin we Wspólnocie w art. 2 stanowi, że "prawo swobodnego przekraczania granicy jest realizowane poprzez wystawienie ważnego dowodu tożsamości lub paszportu".

Obywatele polscy mogą więc przekraczać granice pomiędzy państwami członkowskimi Wspólnoty na podstawie paszportu oraz dowodu osobistego, zarówno nowego, jak i starego typu. Przy przekraczaniu zewnętrznej granicy Unii Europejskiej każdy obywatel państwa członkowskiego UE zobowiązany jest natomiast posiadać ważny paszport.

- sposobu przeprowadzania kontroli na granicach zewnętrznych,

- wiz,

- ochrony danych osobowych,

Zgodnie z zapisami Konwencji Wykonawczej do Układu z Schengen pozostałe przepisy dorobku Schengen dotyczące przekraczania granic wewnętrznych, współpracy policyjnej (w tym pościgu transgranicznego i obserwacji transgranicznej) oraz Systemu Informacyjnego Schengen stosowane będą w nowych państwach członkowskich dopiero po uzyskaniu pozytywnej decyzji Rady Unii Europejskiej.

Ewaluacja byłaby przeprowadzana we wszystkich 10 nowych krajach UE równocześnie i składała się z dwóch etapów. Pierwszy etap oceny dotyczyłby spełniania kryteriów związanych z ochroną danych, granic lądowych, wiz, lotnisk, granic morskich, współpracą policyjną i rozpocząłby się w 2006 r., a zakończył jeszcze przed uruchomieniem komputerowego systemu danych Schengen - SIS II. Drugi etap oceny rozpocząłby się już po włączeniu nowych krajów UE do SIS II i zakończył w 2007 r. Na tym etapie oceniany byłby krajowy komponent SIS II.

W odniesieniu do kwestii dostępności do świadczeń medycznych uzyskiwanych przez Polaków w innych krajach Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), jak również obywateli innych państw członkowskich w Polsce, uprzejmie informuję, iż zostały one uregulowane w następujących rozporządzeniach unijnych: rozporządzeniu nr 1408/71/EWG z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 149 z 5.07.1971 r., str. 2 i n. z późn. zm.); rozporządzeniu nr 574/72/EWG z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.Urz. WE L 74 z 27.03.1972 r., str. 1 i n. z późn. zm.); oraz rozporządzeniu nr 859/2003/WE z dnia 14 maja 2003 r. rozszerzającego przepisy rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 i rozporządzenia (EWG) nr 574/72 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi przepisami wyłącznie ze względu na ich obywatelstwo (Dz.Urz. WE L 124 z 20.05.2003, str. 1 i n.). Powyższe regulacje wspólnotowe obowiązują na terytorium wszystkich państw członkowskich UE i EOG, a od 1 maja 2004 roku także na terytorium wszystkich dziesięciu nowych członków Unii Europejskiej, w tym Polski. Głównym celem unijnych przepisów o koordynacji jest zapewnienie prawidłowej realizacji zasady swobodnego przepływu osób poprzez zagwarantowanie, że w sytuacji przemieszczania się obywateli UE, korzystających ze swoich wolności, w ramach różnych systemów zabezpieczenia społecznego, uprawnienia do świadczeń społecznych, w tym również zdrowotnych, nabyte w jednym państwie, są transferowane wraz z nimi do innego państwa.

W przypadku świadczeń zdrowotnych oznacza to, że osoba tymczasowo przebywająca na terytorium innego niż właściwe państwa członkowskiego UE zachowuje prawo do świadczeń rzeczowych w zakresie określonym w przepisach nowego art. 22 ust. 1 lit. a) pkt (i) rozporządzenia 1408/71, a więc gdy świadczenia takie stały się "konieczne z medycznego punktu widzenia podczas pobytu na terytorium innego Państwa Członkowskiego, z uwzględnieniem charakteru świadczeń i spodziewanego czasu pobytu". Natomiast w przypadku osób, które na stałe przechodzą z jednego systemu do drugiego, np. w wyniku podjęcia zatrudnienia na terytorium innego państwa członkowskiego, zyskują one zakres uprawnień do świadczeń zdrowotnych taki sam jak obywatele tego państwa, na którego terytorium przebywają. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego, w tym zdrowotnego, polega więc na tym, że obywatele UE, przemieszczając się w ramach Wspólnoty, nie muszą nabywać w każdym innym niż właściwe państwo oddzielnego tytułu uprawnień do świadczeń, jeśli posiadają je już na podstawie któregokolwiek ustawodawstwa państwa członkowskiego UE. Na tej podstawie mają prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych w trakcie pobytu w innym państwie członkowskim, będąc traktowanymi tak samo jak obywatele danego państwa.

Przepisy wspólnotowe odnoszące się do zabezpieczenia społecznego, w tym zdrowotnego, nie wymagają harmonizacji przepisów poszczególnych państw, szanując ich autonomię w zakresie określania zasad organizacji własnych systemów opieki zdrowotnej, a mają na celu jedynie koordynację działań związanych z przemieszczaniem się osób w ramach różnych systemów. Zasada poszanowania suwerenności państw skutkuje natomiast tym, że w każdym z państw obowiązują inne zasady udzielania świadczeń zdrowotnych. Również w odniesieniu do Polski, Unia Europejska respektuje prawo naszego kraju do samodzielnego organizowania systemu opieki zdrowotnej i określania zasad dostępu do świadczeń zdrowotnych dla swoich ubezpieczonych i innych świadczeniobiorców. Regulowanie tych kwestii pozostaje nadal w kompetencji polskiego ustawodawcy, a przepisy wspólnotowe wypełniają jedynie "lukę", jaka powstaje w sytuacji przemieszczania się obywateli w ramach Wspólnoty. Mają one na celu zabezpieczenie jednej z podstawowych wolności, na których zbudowana jest Unia Europejska - swobody przepływu osób - określając zasady dostępu do świadczeń zdrowotnych na terytorium innego państwa członkowskiego UE i EOG, przy zachowaniu suwerenności państw w zakresie regulowania tych kwestii na terytorium własnego państwa.

Kolejną ważną zasadą, mającą zastosowanie również w odniesieniu do mechanizmu koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, jest zasada równego traktowania i niedyskryminacji w dostępie do opieki zdrowotnej. Oznacza ona, że obywatel UE, przebywający na terytorium innego niż właściwe państwo członkowskie, powinien być traktowany na równi z obywatelami tego państwa, na którego terytorium przebywa. Odnosi się to zarówno do praw, jak i obowiązków; między innymi obowiązków związanych z przenoszeniem kosztów za udzielane świadczenia medyczne. Jeżeli w danym państwie członkowskim określone świadczenie przysługuje obywatelom tego państwa bezpłatnie, to obywatele innych państw członkowskich uzyskają to świadczenie także bezpłatnie. Jeżeli natomiast w systemie ubezpieczenia zdrowotnego danego państwa obowiązują dopłaty do świadczeń, to obywatele innych państw członkowskich także wnoszą stosowne dopłaty do danej usługi medycznej. Na tym polega zasada równego traktowania, w myśl przepisów unijnych, zapisanych w Traktacie o Unii Europejskiej. Odnosi się ona do obywateli UE, ale z zachowaniem suwerenności państw i poszanowaniem ich autonomii w kształtowaniu systemów krajowego prawa. Na tej podstawie również obywatele polscy, wyjeżdżający do innych państw europejskich, muszą się liczyć z kosztami i dopłatami w przypadku niektórych rodzajów świadczeń, za które również obywatele danego państwa członkowskiego obowiązani są wnosić opłaty. Przy rozliczaniu kosztów świadczeń udzielonych na terytorium innego państwa członkowskiego obywatelowi polskiemu, który spełnił wymogi formalne konieczne do uzyskania pomocy medycznej na zasadach określonych w przepisach o koordynacji (zaopatrzył się przed wyjazdem we właściwy formularz unijny z serii E 100), instytucje rozliczeniowe zainteresowanych państw rozliczają się tylko do wysokości kosztów świadczeń, jakie za dane świadczenie ponosi instytucja właściwa państwa, na terytorium którego nastąpiło udzielenie pomocy medycznej, za każdego własnego obywatela, natomiast nie zwraca się kosztów, które zgodnie z przepisami danego ustawodawstwa stanowią wkład własny pacjenta.

Uprzejmie informuję, że wszelkie potrzebne informacje o zasadach udzielania opieki medycznej na terytorium innych państw, w tym również informacje o wszelkich dopłatach, z którymi muszą się liczyć obywatele polscy wyjeżdżający do innych państw UE i EOG, umieszczone są i na bieżąco aktualizowane na stronach internetowych Narodowego Funduszu Zdrowia i Ministerstwa Zdrowia. Ponadto informacje o zasadach funkcjonowania mechanizmu koordynacji były szeroko rozpowszechniane zarówno w mediach, jak i za pomocą innych środków przekazu, na kilka miesięcy przed, jak również w okresie bezpośrednim poprzedzającym wstąpienie Polski do UE. Ministerstwo Zdrowia i NFZ - zgodnie z zapisami ustawy o dostępie do informacji publicznej - na bieżąco udzielają również informacji w tym zakresie osobom, które się o nią zwracają, między innymi poprzez uruchomioną w tym celu specjalną infolinię obsługiwaną przez NFZ.

Z wyrazami szacunku

Włodzimierz Cimoszewicz