Oświadczenie złożone
przez senatora Włodzimierza Łęckiego
Oświadczenie skierowane do ministra finansów Andrzeja Raczki
Przedkładam Panu Ministrowi sprawę pozornie drobną, ale istotną dla przedstawicieli środowisk twórczych - autorów książek. Ma ona dla wielu osób duże znaczenie, a jej skutki finansowe dla budżetu wydają się znikome. Rzecz dotyczy opodatkowania tak zwanych egzemplarzy autorskich publikacji książkowych i przedstawia się następująco.
Zgodnie z art. 63 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r., jeżeli umowa obejmuje sporządzenie egzemplarzy przeznaczonych do udostępniania publiczności, to twórcy należą się egzemplarze autorskie w liczbie określonej w umowie. Egzemplarze autorskie przekazywane są twórcy nieodpłatnie, w liczbie określonej w umowie, niezależnie od wynagrodzenia autora. Przekazywanie egzemplarzy autorskich jest instytucją o ugruntowanej pozycji w prawie autorskim, począwszy od ustawy z 1926 r., poprzez ustawę z 1952 r., po ustawę obecnie obowiązującą.
Na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z 26 lipca 1991 r., a zwłaszcza art. 11 ust. 1, art. 9 ust. 1, art. 18 oraz art. 22 ust. 9 pkt 3, organa skarbowe stoją na stanowisku, iż wartość egzemplarzy autorskich stanowi przychód podatnika jako tak zwane nieodpłatne świadczenie. Ponieważ art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym nie wymienia w katalogu zwolnień przedmiotowych od podatku egzemplarzy autorskich - a katalog ten zawiera sto dwanaście grup zagadnień - wartość egzemplarzy autorskich podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Przychód ten jest związany bezpośrednio z korzystaniem przez twórców z praw autorskich i stanowi przychód z tytułu praw majątkowych określonych w art. 18 ustawy, co wiąże się z zastosowaniem 50% kosztów uzyskania przychodu przy obliczeniu należnego podatku.
Biorąc pod uwagę obecną sytuację materialną środowiska twórców, można stwierdzić, że poza wąskim gronem osób piszących popularne aktualnie książki większość autorów traktuje pracę twórczą jako zajęcie uboczne, pozwalające zaspokoić ambicje literackie, lub - co jest coraz częstsze - dorobić do skromnej pensji. Dotyczy to najczęściej środowiska intelektualistów wywodzących się z uczelni wyższych. Z uwagi na recesję na rynku wydawniczym wielu twórców zadowala się bardzo niskim wynagrodzeniem, względnie odstępuje od wynagrodzenia, poprzestając na skorzystaniu z umożliwienia mu przez wydawcę samego wydania dzieła. Egzemplarze autorskie stanowiły zawsze pewną formę gratyfikacji, pozbawioną aspektu materialnego. Autor bowiem nie czerpie satysfakcji finansowej z dalszej odsprzedaży tych egzemplarzy, lecz uzyskuje możliwość obdarowania książką grona współpracowników i znajomych. Gdyby nie otrzymał egzemplarzy autorskich, byłby zmuszony do ich zakupu. Zasadność instytucji egzemplarzy autorskich nigdy nie była kwestionowana; instytucja ta cieszy się szerokim poparciem i jest powszechna w branży wydawniczej. Ze względu na praktykę stosowaną na bazie ustawy z 1952 r. nawet obecnie wielu wydawców przekazuje autorom od pięciu do dwudziestu pięciu autorskich egzemplarzy dzieł.
Przyjmując, że stanowisko organów skarbowych oparte jest na obecnie obowiązującym prawie, należy zauważyć, iż sytuacja ta mogłaby w prosty sposób ulec zmianie. Z zapisu art. 21. ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i analizy stu dwunastu grup zagadnień wskazywanych w tym przepisie jako zwolnienia przedmiotowe od podatku dochodowego wynika, że żaden z przypadków zwolnień przedmiotowych nie dotyczy twórców.
Uszczerbek w dochodach państwa z tytułu dodania nowego zwolnienia przedmiotowego praktycznie nie nastąpi, ponieważ wydaje się, iż polscy wydawcy z różnych względów nie dokonują naliczania podatku od wartości egzemplarzy autorskich. Trudno jednak kontynuować pozostawianie wydawców w kolizji z prawem, które nie jest stosowane z uwagi na wynikającą z niego prostą niesprawiedliwość, mającą swoje źródło raczej w przeoczeniu ustawodawcy niż w świadomej determinacji do ściągania podatku ze środowiska twórców. Sytuacja materialna autorów książek powinna stać się przedmiotem troski ustawodawcy, chociażby przez uzupełnienie przepisu podatkowego o kolejne zwolnienie przedmiotowe.
Bardzo proszę o pozytywne przeanalizowanie sprawy na szczeblu ministerialnym i wprowadzenie stosownej nowelizacji prawnej regulującej w sposób korzystny dla autorów i dotychczas praktykowany zwolnienia od opodatkowania tak zwanych egzemplarzy autorskich.
Włodzimierz Łęcki