W związku z pismem Pana Marszałka z dnia 13 marca 2002 r., dotyczącym oświadczenia Senatora Włodzimierza Łąckiego, którego tematem była sytuacja na rynku cementu w Polsce, w dniu 19 marca br. wszcząłem postępowanie wyjaśniające, mające na celu zbadanie, czy producenci cementu w Polsce, w drodze porozumienia, ustalają ceny sprzedaży cementu CEM I 32,5 R oraz dokonują podziału rynków zbytu tego towaru. Przedmiot badania został określony w ten sposób, z uwagi na fakt, iż cement CEM I 32,5 R jest najbardziej popularnym gatunkiem używanym na rynku (taką opinię wyraził w swoim wystąpieniu także Pan Senator Włodzimierz Łęcki), masowo produkowanym i wykorzystywanym w branży budowlanej, co ułatwiło dokonanie badań porównawczych.

1. Cementownia Wejherowo Sp z o.o.,
2. Cementownia EkoCem Sp. z o.o.,
3. Cementownia Górka Cement Sp z o.o.,
4. Cementownia Nowa Huta S.A.,
5. Cementownia Klősters Sp. z o.o.,
6. Cementownia Groszowice Sp. z o.o.
7. Cementownia Wiek S.A.

W związku z powyższym, szczegółowe pytania skierowano do pozostałych 16 badanych spółek (ich nazwy wskazane są w tabeli stanowiącej załącznik nr 1 do niniejszego pisma). Spośród najważniejszych informacji dotyczących działalności cementowni w latach 199--2001, o których przedstawienie wystąpił Urząd, można wymienić m.in.: wielkość sprzedaży cementu, kształtowanie się cen cementu wraz z uzasadnieniem wszystkich podwyżek cenowych, przychód ze sprzedaży cementu, wskazanie struktury kosztów produkcji cementu, system stosowanych rabatów, określenie struktury odbiorców cementu, z wyszczególnieniem sprzedaży bezpośredniej oraz pośredniej i inne.

Jednocześnie Urząd zwrócił się o informacje do odbiorców cementu CEM I 32,5 R. Z uwagi na fakt, iż obecnie w przemyśle budowlanym rzadko wykorzystywany jest cement w czystej postaci, natomiast przede wszystkim używa się mas betonowych wytwarzanych w betoniarniach, Urząd wystąpił do działających w każdym województwie, niezależnych od cementowni, losowo wybranych, wytwórców betonu. Pytania skierowane do odbiorców cementu dotyczyły m.in.: źródeł zaopatrzenia w cement CEM I 32,5 R, barier nabycia ww. cementu, konstrukcji umów, kształtowania się cen cementu w okresie 1999-2001, oceny, co do możliwości istnienia porozumienia między producentami cementu np. co do ustalania ceny minimalnej, oceny na temat tempa wzrostu cen cementu. Na ankiety odpowiedziało 11 wytwórców betonu.

Z informacji otrzymanych z obu badanych źródeł, nie można było wnioskować, iż na skutek działalności cementowni doszło do naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Urząd, ze względu na skalę badania obejmującą obszar całego kraju, nie dysponował możliwościami uzyskania opinii wszystkich podmiotów działających na rynku usług budowlanych. Nie można było także wykluczyć, iż przedsiębiorcy budowlani, którzy nawet dysponują informacjami, mogącymi mieć znaczenie w sprawie, nie chcąc ryzykować dotychczasowych kontaktów handlowych, nie powiadamiają o nich Urzędu. W świetle powyższego, istotna dla postępowania stała się wypowiedź Pana Senatora Włodzimierza Łęckiego, z której wynikało, iż dysponuje on wiarygodnymi informacjami ze strony konkretnych przedsiębiorstw budowlanych i firm zajmujących się sprzedażą materiałów budowlanych, a także danymi liczbowymi, które potwierdzają istnienie podziału rynku i zmowy cenowej. Z uwagi na powyższe, pismem z dnia 1 lipca br., Urząd zwrócił się do Pana Włodzimierza Łąckiego z prośbą o udostępnienie źródeł informacji o możliwych nieprawidłowościach na rynku cementu w Polsce, na które powoływał się w oświadczeniu złożonym na posiedzeniu w dniu 7 marca 2002 r. Niestety, do chwili obecnej Urząd nie otrzymał odpowiedzi na Pana Senatora.

1. kwestia podwyżek cen cementu (częstotliwość, wysokość),
2. domniemanie istnienia stref wpływów poszczególnych koncernów cementowych,
3. zagadnienie stosowania cen minimalnych, które wyznaczają cementownie.

Ad.1. W oparciu o nadesłane przez cementownie materiały przygotowano zestawienie podwyżek cementowych w latach 1999-2001 (zał. nr 1). Wysokość podwyżek w okresie 1999-2001 wyniosła od ok. 30,1 do 51,9%.

Dane zawarte w tabeli wskazują, iż wzrost cen cementu następował najczęściej w pierwszym kwartale roku. Sezonowość podwyżek, spowodowana jest sezonowością popytu na cement, uzależnionego w głównej mierze od zmieniających się kalendarzowych pór roku, przy czym wzrost tego popytu notowany jest w okresach sprzyjających budownictwu (późna wiosna, lato, wczesna jesień), zaś w okresie późnej jesieni, zimy oraz wczesnej wiosny - popyt na cement drastycznie spada. Stosowaną powszechnie praktyką jest, iż cementownie wykorzystując prognozy wzrostu kosztów produkcji cementu, przygotowują na początku roku zestawienie podwyżek. Fakt, iż podwyżki stosowane są we wszystkich, bądź w większości cementowni, w podobnej wysokości, należy tłumaczyć okolicznością, iż podwyżki kosztów produkcji dotykają w podobnym zakresie producentów cementu.

• energii elektrycznej,
• paliw,
• taryf transportowych,
• podatków,
• nabycia półproduktów (klinkier).

Silna konkurencja panująca na tym rynku sprawia, iż ceny cementu wzrastają w podobnym zakresie, ale nie są takie same. Różnica pomiędzy najmniejszym i największym wzrostem cen cementu CEM I 32,5 R w poszczególnych cementowniach wyniosła 21,8%. Z tego punktu ważne jest, iż różnice cenowe występują nie tylko pomiędzy konkurencyjnymi grupami kapitałowymi, ale także i wewnątrz nich. Sytuacja ta może świadczyć o fakcie, iż wysokość cen jest ustalana nie na podstawie abstrakcyjnej podstawy, jaką może być np. równa cena dla podmiotów należących do tego samego właściciela, ale z uwagi na indywidualną sytuację każdego zakładu produkcyjnego.

Ad.2. Uzyskane w trakcie postępowania informacje nie potwierdzają przypuszczenia, że doszło do podziału stref wpływów poszczególnych cementowni na rynku polskim. Nadesłane do Urzędu dane wskazują, iż cement sprzedawany jest nie tylko przez własną sieć dystrybucji producentów, ale w znacznym stopniu przez niezależnych dystrybutorów. Zestawienia wskazują, iż odbiorcami cementu są przedsiębiorcy praktycznie z całej Polski, a możliwość zakupu cementu nie jest uzależniona od miejsca prowadzenia ich działalności. Oczywiście, z uwagi na opłacalność transportu, można wyselekcjonować pewne naturalnie tworzące się strefy wpływów poszczególnych producentów, jednakże podkreślenia wymaga fakt, iż nic nie stoi na przeszkodzie zakupu cementu z innej cementowni. Takie informacje uzyskaliśmy także od ankietowanych producentów betonu - odbiorców cementu.

Ad.3. Kluczowy dla niniejszej sprawy jest fakt, iż przedstawiając uzasadnienia decyzji cenowych, wszystkie cementownie wskazały, że dla większości klientów ceny ustalane są w drodze indywidualnych negocjacji. Oficjalne cenniki określają poziom cen, które w tej wysokości stosowane są jedynie w stosunku do marginalnej sprzedaży detalicznej. W praktyce, każda z cementowni posiada rozbudowany system rabatów, których wielkość uzależniona jest m.in. od:

• ilości cementu kupowanego w skali roku,
• terminów i sposobów płatności,
• położenia geograficznego,
• okresu współpracy pomiędzy klientem a cementownią,
• rodzaju odbiorcy (producent, dystrybutor),
• sezonowości popytu na cement,
• wysokości cen w danym regionie sprzedaży.

Jeżeli ustalana jest jakakolwiek cena, to jest nią maksymalna, natomiast z informacji uzyskanych od producentów, ale także i odbiorców cementu, nie wynika, by cementownie ustalały jakąś wspólną minimalną cenę. Z analizowanych dokumentów wynika natomiast, iż w systemie sprzedaży poszczególnych cementowni nacisk kładziony jest przede wszystkim na budowę i utrzymywanie lojalności klientów. Co więcej, z kserokopii konkretnych decyzji cenowych ustalanych dla indywidualnych klientów wynika, iż producenci gotowi są na bardzo znaczne upusty cenowe, byle tylko zapobiec możliwości odejścia klienta do konkurencji, bądź zaistnieć, jako producent, na prestiżowej budowie, czy też zapewnić sobie stałość zbytu. Otrzymane przez Urząd kopie konkretnych decyzji cenowych i ich uzasadnienia, nie tylko oficjalne, ale także często o charakterze nieformalnych notatek kierownictwa zakładu, tworzą obraz silnej konkurencji na rynku. Podkreślić należy, iż preferencje dla klientów obejmują nie tylko upusty cenowe, ale także formy płatności, terminy płatności, sposoby transportu itp Wysokość proponowanych upustów oraz rodzaj innych udogodnień, są bardzo różne, w wielu przypadkach znacząco odbiegają od warunków oferowanych przez konkurentów na rynku, co tylko potwierdza informacje o zindywidualizowanym podejściu do klienta i czyni wątpliwymi przypuszczenia odnośnie istnienia minimalnej ceny cementu ustalonej przez producentów.

Powołując się kolejny raz na wskazany w piśmie Pana Senatora Włodzimierza Łęckiego przykład, iż cement z cementowni Kujawy leżącej 50 km od Gniezna jest droższy niż cement sprowadzany z Górażdże, oddalonej o 200 km, należy stwierdzić, iż nie musi być to wcale przykład ustalania minimalnych cen. Być może to upusty cenowe stosowane przez cementownię Górażdże tworzą taką sytuację. Konkretnej odpowiedzi można by udzielić dopiero po zapoznaniu się z dokładnymi informacjami dotyczącymi przedmiotowej sytuacji. należy jednak podkreślić, iż skoro jednak istnieje możliwość zakupu na tym samym obszarze cementu o różnej cenie, to do odbiorców należy, od którego producenta kupią cement i to konkurencja na rynku powinna zweryfikować wysokość cen i preferencje odbiorców.

Jednocześnie pragnę zapewnić Pana Marszałka, iż rynek cementu pozostanie przedmiotem zainteresowania Urzędu, a w razie pojawienia się wiarygodnych sygnałów co do możliwości naruszenia zasad konkurencji na tym rynku, podjęte zostaną, w celu zapobieżenia tym zjawiskom, odpowiednie działania mające podstawę w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów.