Warszawa, dnia 12.2004 r.

Pan
Longin Hieronim Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Wielce Szanowny Panie Marszałku!

W związku z otrzymaniem oświadczenia złożonego przez Senatorów Rzeczypospolitej Polskiej, Panią Zofię Skrzypek - Mrowiec oraz Pana Krzysztofa Jurgiela (BPS/DSK-043-469-04), dotyczącą gospodarki przestrzennej gmin, poniżej przedstawiam wyjaśnienia w tej sprawie.

Ad. 1 i 4 Pragnę poinformować, że z dniem 19 października 2004 roku weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów (Dz.U. 2004 Nr 236 poz. 2362), zmieniające rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na zalesianie gruntów rolnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz.U. 2004 Nr 187 poz. 1929 z późn. zm.). Wprowadzone § 14a zmiany ustanawiają, w okresie przejściowym do 31 grudnia 2005 roku, nową podstawę dopłat na zalesianie, którą poza miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, stanowić będzie również studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (§ 1 pkt 4 rozporządzenia z 19 października br.).

W uzasadnieniu przedmiotowej zmiany pragnę zaznaczyć, że zgodnie z posiadanymi przeze mnie informacjami, ponad 90% gmin w Polsce posiada sporządzone studia.

Powodem nowelizacji wspomnianego rozporządzenia stał się także fakt, że większość gmin posiadających plany miejscowe sporządzone przed 1995 rokiem nie zdołała zastąpić ich nowymi opracowaniami. W chwili obecnej mamy zatem do czynienia z sytuacją, w której w obszarze obowiązywania wygasłych planów nie ma przepisów prawa miejscowego (planów), będących dotąd podstawą dofinansowania do zalesiania.

Pragnę ponadto zwrócić uwagę, że ustanowienie okresu przejściowego rozwiązać ma problem dopłat na zalesianie do czasu sporządzenia miejscowych planów.

Jednocześnie informuję, że w Ministerstwie Infrastruktury trwają prace nad projektem dotyczącym zagospodarowania przestrzennego gmin, mającym za zadanie zapewnić pokrycie obszaru gminy miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Cechować go będzie innowacyjne podejście do planowania szczebla lokalnego, celem stworzenia spójnego i przejrzystego systemu planowania przestrzennego.

Projekt w zakresie zagospodarowania przestrzennego gmin stanowi pierwszy krok w stronę nowego systemu planowania, w którym przestrzeń kształtowana będzie z rozmysłem, w oparciu o ustalenia miejscowego planu.

Pragnę wyrazić przekonanie, że wspomniany powyżej projekt ustawy, o ile spotka się z pozytywnym przyjęciem przez środowiska zainteresowane przedmiotem jego ustaleń jak i organy ustawodawcze, pozwoli pokonać trudności z którymi obecnie spotykają się zarówno mieszkańcy jak i władze gmin, spowodowane m.in. brakiem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a skutkujące przedłużającymi się procedurami administracyjnymi, związanymi z lokalizacją inwestycji budowlanych.

Ad. 2 Odnosząc się do postulatu dotyczącego ustanowienia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy aktem prawa miejscowego, pragnę zwrócić uwagę, że każdy taki akt rodzi przewidziane prawem określone skutki prawne. Tym samym nadanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy rangi aktu prawa miejscowego, pociągnęłoby za sobą poważne, niezamierzone i nieprzewidziane przez gminy konsekwencje m.in. ekonomiczne. Ponadto w założeniach obecnego systemu planowania przestrzennego funkcja jaką pełni studium, a przez to zarówno jego forma, jak i treść nie zawsze odpowiada wymaganiom, jakie stawiane są przed aktami prawa. Zadaniem obecnego studium jest sformułowanie długoterminowej polityki przestrzennej gminy, często na poziomie bardzo ogólnym, ustalanie kierunków jej rozwoju i kierunków przekształceń strukturalnych na obszarze gminy, także w postaci wariantowej, nie zaś ustalenie przeznaczenia i zasad zagospodarowania terenu, mogącego stanowić podstawę dla lokalizacji zabudowy i określenia szczegółowych wobec niej wymagań, niezbędnych do wydania pozwolenia na budowę.

Natomiast wspomniany powyżej projekt ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym gmin wprowadzający nowy model systemu planowania przestrzennego szczebla lokalnego, w znacznym stopniu realizuje zgłoszony przez Senatorów postulat. Zakłada on bowiem możliwość wykorzystania już posiadanych przez gminy studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, jako projektów planów przeznaczenia określających przeznaczenie terenu, sporządzanych dla całego obszaru gminy i w odniesieniu do niektórych terenów wymagających bardziej szczegółowych ustaleń, stanowiących podstawę do zmiany zagospodarowania terenu (lasy, tereny rolne nie przewidywane do intensywnej rozbudowy, a jedynie do uzupełnienia już istniejącej, tereny chronione itp.). Pozostałe tereny, których przewidywany rozwój przestrzenny, lub trudne uwarunkowania kwalifikują do sformułowania szczegółowych zasad ich zagospodarowania i warunków zabudowy, objęte będą obowiązkiem sporządzenia dodatkowych opracowań planistycznych, również w randze aktów prawa miejscowego, takich jak: gminne przepisy urbanistyczno-architektoniczne lub plany zabudowy (obecne miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego). Tak zróżnicowane zasady planowania przestrzennego pozwalają na równie elastyczne podejście do gospodarki przestrzennej w gminie, w zależności od lokalnych uwarunkowań, zróżnicowanego charakteru dotychczasowej zabudowy oraz różnych potrzeb i zamierzeń w stosunku do gminnej przestrzeni. Tym samym omawiany projekt ustawy realizuje także inny zgłoszony przez Senatorów postulat, dotyczący potrzeby zróżnicowania zasad kształtowania polityki przestrzennej w stosunku do terenów o różnej strukturze przestrzennej (np. obszary rolnicze i zurbanizowane).

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2000 r. Nr 46 poz. 543 z późn zm.), podział nieruchomości rolnych i leśnych (tj. przeznaczonych na te cele w planie miejscowym lub w przypadku braku planu miejscowego mających taki charakter w ewidencji gruntów i budynków) objęty jest procedurą postępowania administracyjnego (zakończoną decyzją wójta, burmistrza lub prezydenta miasta), jedynie w dwóch przypadkach.

Po pierwsze, przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami, mają zastosowanie do podziałów nieruchomości rolnych i leśnych wówczas, gdy dokonanie podziału spowodowałoby konieczność wydzielenia nowych dróg niebędących niezbędnymi drogami dojazdowymi do nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych. Konieczność wydzielenia nowych dróg nie wynikająca z niezbędności zapewnienia dojazdu do wydzielanych nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych oznacza, iż nie chodzi jedynie o konieczność funkcjonalną wydzielenia dróg, w celu zapewnienia obsługi komunikacyjnej wydzielanym działkom gruntu. Z tego wynika, iż o stosowaniu przepisów podziałowych do nieruchomości rolnych i leśnych będzie przesądzać prawna konieczność wydzielenia dróg, a nie uznanie organu mającego ujawnić w ewidencji gruntów i budynków przedstawiony przez wnioskodawcę operat podziałowy nieruchomości. Prawna konieczność wydzielenia nowej drogi może wynikać jedynie z przepisu prawa, którym w szczególności jest plan miejscowy, jako zbiór przepisów prawa miejscowego o lokalnym zasięgu obowiązywania. Jeżeli więc w planie miejscowym określony został przebieg drogi przez nieruchomość rolną lub leśną wnioskowaną do podziału, podział taki musi być zatwierdzony decyzją administracyjną na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami, skoro przebieg tej drogi wyznacza dopuszczalne przeznaczenie i możliwy sposób zagospodarowania tej części nieruchomości.

Po drugie, wydanie decyzji administracyjnej o podziale wymagane jest w przypadku, gdy z nieruchomości rolnej lub leśnej będzie wydzielana działka gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha. Jednakże decyzja o podziale może być wydana tylko wtedy, gdy wydzielana działka gruntu będzie przeznaczona do powiększenia nieruchomości sąsiedniej lub regulacji granic między sąsiadującymi nieruchomościami (art. 93 ust. 2 a ustawy o gospodarce nieruchomościami). Oznacza to, że nieruchomości rolne i leśne według planu miejscowego (tj. przeznaczone w planie na takie cele) lub według ewidencji gruntów i budynków (tj. mające charakter takiego rodzaju użytków gruntowych) będą mogły być podzielone na działki gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha jedynie w celu zbycia tych działek na rzecz właściciela lub właścicieli nieruchomości sąsiednich. Powiększenie nieruchomości sąsiedniej oraz regulacja granic między sąsiadującymi nieruchomościami to w istocie zdarzenia, w wyniku których dochodzi do zmian powierzchni nieruchomości graniczących ze sobą. Nie będzie zatem prawnie dopuszczalne wydzielanie z takich nieruchomości działek gruntu o mniejszej powierzchni niż 0,3 ha, w celu ich zbycia osobom trzecim. W sentencji stosownej decyzji podziałowej musi się zatem znaleźć zastrzeżenie, iż wydziela się działkę gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha, pod warunkiem przeznaczenia jej do zbycia właścicielowi nieruchomości sąsiedniej w celu powiększenia nieruchomości sąsiedniej albo w celu regulacji granic z nieruchomością sąsiednią.

Przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami, dotyczą zagadnień związanych z działem administracji rządowej - budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa, należącym do właściwości Ministra Infrastruktury, natomiast w bardzo wąskim zakresie ingerują w sprawy związane z dokonywaniem podziałów nieruchomościami będących gruntami rolnymi czy leśnymi. Stąd regulacje prawne zawarte w ustawie o gospodarce nieruchomościami w zakresie podziałów "nieruchomości rolnych" dotyczą jedynie wyżej wymienionych sytuacji.

Zgodnie z ustawą z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz.U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1548 z późn. zm.), prowadzenie spraw z zakresu rozwoju wsi, do których zalicza się między innymi sprawy z zakresu: kształtowania ustroju rolnego państwa, oraz ochrony gruntów przeznaczonych na cele rolne, czy podziały i rozgraniczania nieruchomości położonych na obszarach wiejskich, należy do kompetencji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, iż rozważenie kwestii podniesionej w oświadczeniu Pani Senator oraz Pana Senatora, dotyczącej objęcia przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami w zakresie podziałów nieruchomości - gruntów rolnych (wprowadzenia obowiązku wydania w toku postępowania opinii przez wójta), powinno być poprzedzone konsultacjami z Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Ministerstwo Infrastruktury dotychczas nie dostrzegało potrzeby rozszerzenia przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami, w sposób umożliwiający objęcie przepisami o podziałach nieruchomości także gruntów rolnych, stąd nie przewiduje wprowadzenia obowiązku opiniowania podziałów gruntów rolnych.

Z poważaniem

Z upoważnienia

MINISTRA INFRASTRUKTURY

Andrzej Bratkowski

Podsekretarz Stanu