Warszawa, dnia 6.03.2003 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Konieczność wdrażania zasad liberalizacji rynków energii elektrycznej i gazu wynika z potrzeby umocnienia konkurencyjności polskiej gospodarki, maksymalizacji korzyści dla odbiorców energii, a także zwiększenia efektywności i obniżenia kosztów funkcjonowania polskiego sektora energetycznych w kontekście przyszłego funkcjonowania na jednolitym europejskim rynku. Podstawowe założenia polityki polskiego Rządu w tym zakresie zawarte zostały w dokumencie "Ocena realizacji i korekta Założeń polityki energetycznej Polski do 2020 roku", przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 2 kwietnia 2002 roku. W ramach polityki regulacyjnej wobec sektora energetycznego zakłada się realizację następujących zamierzeń w odniesieniu do cen energii:

• stworzenie przejrzystej regulacji tzw. kosztów osieroconych,

• stworzenie przejrzystych zasad rozliczeń i płatności za sieciowe nośniki energii tak, aby strumień zobowiązań i należności był adekwatny do ich fizycznego przepływu oraz usług związanych z ich transportem i obsługą handlową (w odniesieniu do firm, które prowadzą jednocześnie działalność w zakresie przesyłu, dystrybucji i obrotu tymi nośnikami),

W sektorze elektroenergetycznym zasady liberalizacji rynku są określone szczegółowo w dokumencie "Aktualizacja programu wprowadzania konkurencyjnego rynku energii elektrycznej w Polsce", który Rada Ministrów przyjęła w dniu 28 stycznia 2003 r. Wdrożenie tego programu służyć będzie równoważeniu interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców energii, w tym wskazanych powyżej wytycznych polityki cenowej w odniesieniu do tego sektora.

• stopniowej eliminacji subsydiowania skrośnego.

Podpisane w latach 1993-1998 długoterminowe kontrakty (KDT) na zakup mocy i energii elektrycznej przez PSE S.A. z wytwórcami energii elektrycznej, które obejmują około 60% wytwarzanej w kraju energii elektrycznej, pozwoliły z jednej strony na poprawę sprawności wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej, a także ograniczania ujemnego wpływu na środowisko, z drugiej strony stanowią poważną barierę we wdrożeniu konkurencyjnego rynku energii. Problem restrukturyzacji KDT wymaga wypracowania przejrzystych, niedyskryminujących regulacji i dostosowania rozwiązań polskich do wymagań Unii Europejskiej w zakresie tzw. kosztów osieroconych (stranded costs), czyli kosztów wynikających z podjętych przez przedsiębiorstwa zobowiązań. Aktualnie pod kierunkiem Zespołu do spraw Rynku Energii Elektrycznej i Rynku Gazu Ziemnego trwają prace nad projektem restrukturyzacji kontraktów. Według planu pracy Rady Ministrów, przyjęcie programu restrukturyzacji KDT wraz z pakietem odpowiednich regulacji prawnych nastąpi w czerwcu br. Zakłada się, że sposób restrukturyzacji kontraktów nie może spowodować wzrostu kosztów dostarczanej energii do odbiorców finalnych.

Z istnieniem kontraktów długoterminowych wiąże się występowanie ograniczenia dla skutecznego wdrożenia w Polsce zasady swobodnego podstępu odbiorcy energii do usług przesyłowych (tzw. zasada Third Party Access - TPA). Zasada ta, zgodnie z regułami funkcjonowania na jednolitym rynku Unii Europejskiej, dotyczy uzyskiwania przez poszczególne grupy odbiorców prawa do korzystania z usług przesyłowych. W myśl zasady TPA uprawniony odbiorca może swobodnie wybrać dostawcę energii elektrycznej, natomiast dostarczenie tej energii jest obowiązkiem przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się przesyłaniem lub dystrybucją. Na konkurencyjnym rynku energii istnieje możliwość zakupu energii od wybranego dostawcy, bowiem do konsumenta należy decyzja o wyborze preferowanego przez niego producenta, a więc także decyzja co do ceny energii czy gazu jaką będzie płacić.

W chwili obecnej w Polsce około 600 odbiorców energii elektrycznej jest uprawnionych do korzystania z zasady TPA. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 stycznia 2003 roku (Dz. U. Nr 17, poz. 158) przedsiębiorcy, którzy w roku 2002 zakupili energię elektryczną na własne potrzeby w wielkości nie mniejszej niż 10 GWh stali się odbiorcami uprawnionymi do korzystania z usług przesyłowych od dnia 1 stycznia 2003; odbiorcy, którzy w roku 2003 zakupią energię elektryczną na własne potrzeby w wielkości nie mniejszej niż 1 GWh staną się odbiorcami uprawnionymi do korzystania z usług przesyłowych od dnia 1 stycznia 2004, natomiast od 1 stycznia 2006 roku wszyscy odbiorcy przesyłowi i indywidualni stają się uprawnieni do korzystania z zasady TPW.

Kolejną istotną barierą dla rozwoju zasady TPA w Polsce jest występowanie subsydiowania skrośnego między działalnością sieciową a obrotem energią elektryczną oraz między różnymi grupami taryfowymi odbiorców. Punktem wyjścia w procesie eliminacji subsydiowania skrośnego jest utworzenie na bazie istniejących zakładów energetycznych spółek infrastrukturalnych, które zajmować się będą dystrybucją energii elektrycznej oraz rozbudową i eksploatacją infrastruktury do przesyłu energii elektrycznej z wydzieleniem działalności w zakresie obrotu energią elektryczną. Rozdział tych działalności, konsolidacja spółek dystrybucyjnych oraz utworzenie Operatorów Systemów Dystrybucyjnych zgodnie z programami Rządu zostaną zrealizowane do połowy 2004 roku. Jednocześnie eliminacja subsydiowania skrośnego realizowana będzie przez Urząd Regulacji Energetyki w ramach procesów zatwierdzania taryf.

Wprowadzenie konkurencyjnych mechanizmów rynkowych w wytwarzaniu i dostawach energii oraz zapewnienie odbiorcom prawa do korzystania z usług przesyłowych skutkować będzie następującymi korzyściami:

Należy przede wszystkim podkreślić, że nie zakłada się stosowania innych niż ekonomiczne uzasadnione ceny energii elektrycznej dla odbiorców. W warunkach rynkowych ceny za energię elektryczną, która jest towarem, powinny wynikać z rachunku ekonomicznego, pozwalającego na właściwe decyzje gospodarcze.

Realizacji "Programu restrukturyzacji i prywatyzacji Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A.", przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 13 sierpnia 2002 roku spowodowała, że od dnia 1 stycznia 2003 roku nastąpiło wydzielenie ze struktury PGNiG działalności związanej z dystrybucją, a najpóźniej do dnia 1 stycznia 2004 roku nastąpi wydzielenie działalności związanej ze sferą poszukiwań i wydobycia gazu. Stworzy to realne możliwości dostaw bezpośrednich gazu ze źródeł krajowych. Będzie to kolejny krok na drodze tworzenia konkurencyjnego rynku gazu. Powstanie konkurencji powinno spowodować obniżanie cen gazu ziemnego.

Obecnie Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. prowadzi intensywne prace zmierzające do poprawy efektywności i obniżenia kosztów finansowych oraz jednostkowych kosztów transportu gazu ziemnego w sieciach wysokociśnieniowych, które obciążają działalność tej spółki i mają istotny wpływ na poziom stawek przesyłowych.

Po przeprowadzeniu procesów restrukturyzacji, PGNiG S.A. pozostanie podmiotem prowadzącym działalność w obszarach przesyłu, magazynowania i obrotu hurtowego gazem, odpowiedzialnym za obsługę kontraktów długoterminowych na import tego surowca. Realizacja tego programu ma na celu przede wszystkim stworzenie efektywnej struktury sektora umożliwiającej sprawne przeprowadzenie procesu restrukturyzacji oraz stwarzającej optymalne warunki do rozwoju branży, jak również wykreowanie w ramach tej struktury silnych ekonomicznie, zdolnych do samofinansowania podmiotów. Głęboka restrukturyzacja Spółki oraz stopniowa likwidacja subsydiowania skrośnego, powinny stworzyć warunki do zaoferowania gazu odbiorcom przemysłowym po znacznie atrakcyjniejszych cenach. Dotyczy to przede wszystkim odbiorców przemysłowych z sektorów energetycznych oraz chemii ciężkiej, którzy powinni mieć możliwość korzystania z gazu po cenach umożliwiających rozwój ww. sektorów w oparciu o ten nośnik energii.

Pragnę jednocześnie poinformować, że od 1 lipca 2000 roku wielcy odbiorcy, w tym Zakłady Azotowe w Puławach i Zakłady Chemiczne Police, uzyskali prawo do korzystania z usług przesyłowych. Jest to zgodne z prawem stosowanym w Unii Europejskiej. Jednocześnie pragnę zwrócić uwagę, że swobodny dostęp do sieci, zgodnie z zapisami ustawy Prawo energetyczne jest ograniczony do gazu wydobywanego na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, natomiast po integracji Polski z Unią Europejską swobodny dostęp będzie dotyczył także gazu wydobywanego w krajach UE. Pełna liberalizacja rynku gazu, zgodnie z obowiązującymi przepisami spójnymi z przepisami UE nastąpi od 1 stycznia 2006 roku i wtedy również odbiorcy indywidualni będą mogli dokonywać swobodnego wyboru dostawcy gazu, pod warunkiem, że będzie to gaz wydobywany ze złóż będących w dyspozycji państw członkowskich Unii Europejskiej.

Jerzy Hausner