Warszawa, 21 czerwca 2005

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku

Odpowiadając na pismo Pana Marszałka, znak: BPS/DSK-043-219/05 dotyczące oświadczenia Pana Senatora Witolda Gładkowskiego w sprawie ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o świadczeniu pieniężnym dla cywilnych ofiar wojny (Dz.U. Nr 89, poz. 974 z późniejszymi zm.), uprzejmie informuję:

Ustawa wyżej wymieniona - z uwagi między innymi na szereg niejednoznacznych i jednocześnie kontrowersyjnych z prawnego punktu widzenia przepisów oraz niemożliwe do oszacowana skutki finansowe jej wejścia w życie - została uchylona z dniem 31 grudnia 2004 roku ustawą z dnia 16 grudnia 2004 roku o rekompensacie przysługującej w związku z odstąpieniem w roku 2002 od waloryzacji dodatku kombatanckiego (Dz.U. Nr 281, poz. 2779).

Pragnę przypomnieć, że problem z realizacją tej ustawy nie sprowadzał się jedynie do trudnych do oszacowania skutków finansowych w związku z niemożliwą do jednoznacznego określenia liczbą żyjących cywilnych ofiar wojny. Powody jej uchylenia miały w większości charakter merytoryczno-prawny.

Znaczne mankamenty w rozwiązaniach zawartych w ustawie dotyczyły przede wszystkim definicji cywilnej ofiary wojny oraz sposobu ustalania związku przyczynowego zdarzenia sprzed kilkudziesięciu lat z obecnym stanem zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie. Wynika z tego trudność ze zidentyfikowaniem grupy osób uprawnionych, z tym z kolei wiązały się problemy w określeniu skutków finansowych tej ustawy.

Na początku 2004 roku podjęte zostały prace nad przygotowaniem odpowiedniej nowelizacji ustawy. Mankamenty ustawy okazały się jednak bardzo duże i wymagały obszernych zmian, w rezultacie których zmieniał się niemal każdy przepis ustawy. Projekt ustawy zmieniającej ustawę o świadczeniu dla cywilnych ofiar wojny był przedmiotem uzgodnień resortowych i został zakwestionowany przez Biuro Prawne, które uznało, że rozmiar zmian wykracza poza zakres nowelizacji.

Resort polityki społecznej zdecydowanie podtrzymuje - podkreślaną w wypowiedziach przedstawicieli Ministerstwa pod koniec ubiegłego roku - wolę kompleksowego rozwiązania zagadnienia świadczeń dla ofiar wojny i podjęcia na ten temat szerokiej dyskusji zarówno z ugrupowaniami politycznymi, jak i organizacjami społecznymi.

Jednak warto zwrócić uwagę na fakt, że I połowa 2005 roku zaowocowała kilkoma - nie rządowymi - projektami ustaw, w których zakresie podmiotowym mieszczą się osoby będące ofiarami wojny. Są to:

- poselskie projekty ustaw o zmianie ustawy o kombatantach i niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (druk nr 3526, 3437, 3665), w których zakłada się przyznanie uprawnień kombatanckich nowym grupom uprawnionych lub poszerzenie uprawnień już istniejących,

- senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o kombatantach i niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (druk nr 4056), który dobrodziejstwem uprawnień ustawy kombatanckiej obejmuje osoby, które jako żołnierze Wojska Polskiego lub osoby cywilne w latach 1945-1956 brały udział w rozminowywaniu kraju.

Ponadto w Sejmie trwają prace nad senackim projektem ustawy o świadczeniu pieniężnym dla małoletnich ofiar wojny 1939-1945, zgodnie z którym świadczenie pieniężne miałoby przysługiwać osobom małoletnim, które wykonywały pracę przymusową na rzecz III Rzeszy lub Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich bez względu na jej miejsce i rodzaj lub przebywanie na deportacji.

Co więcej, biorąc pod uwagę, że skutkami działań wojennych w latach 1939-1945 zostali dotknięci wszyscy obywatele żyjący w tym okresie, od czasu do czasu z roszczeniami o przyznanie szczególnych uprawnień występują także osoby, które na skutek działań wojennych:

- utraciły najbliższych,

- utraciły dorobek życiowy,

- jako dzieci, z uwagi na utratę rodziców, same musiały starać się o zabezpieczenie środków utrzymania,

- uczestniczyły w akcjach pacyfikacyjnych,

- zostały okaleczone itp.

Biorąc pod uwagę rozmiar cierpienia i wielkość krzywd, które były udziałem pokolenia wojennego trudno przyjąć założenie, że roszczenia innych grup osób pokrzywdzonych, które dotychczas nie uzyskały zadośćuczynienia za doznane krzywdy, są nieuzasadnione.

W świetle powyższego, wniesienie do Parlamentu rządowego projektu ustawy przyznającej poszczególne uprawnienia do preferencyjnych świadczeń kolejnej wybranej grupie społecznej, w sytuacji obecnie funkcjonującego szerokiego katalogu podmiotów ubiegających się o nowe uprawnienia, byłoby ze strony rządu wyrazem braku odpowiedzialności za właściwe wydatkowanie środków, którymi dysponuje budżet państwa.

W konsekwencji bowiem działania zmierzające do uhonorowania świadczeniem pieniężnym kolejnej grupy uprawnionych musi prowadzić do ograniczenia uprawnień do świadczeń dla innych grup społecznych, niejednokrotnie będących w gorszej sytuacji życiowej lub do realnego obniżenia wysokości świadczeń już realizowanych. Działanie takie nie wydaje się społecznie uzasadnione, zwłaszcza wobec ciągle aktualnych problemów społecznych i gospodarczych kraju: wysokiego poziomu bezrobocia oraz rosnącej sfery ubóstwa.

Natomiast, co pragnę wyraźnie podkreślić, w dalszym ciągu podtrzymujemy chęć przeprowadzenia społecznej i politycznej dyskusji na temat sposobów rozwiązania problemu szeroko definiowanych ofiar wojny, zwłaszcza w kontekście możliwości socjalnego wsparcia tej grupy obywateli.

Z poważaniem

MINISTER

z up.

Cezary Miżejewski

SEKRETARZ STANU