Warszawa, dnia 7.05.2004 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

W związku z pismem Pana Marszałka z dnia 16 kwietnia 2004 r. znak: BPS/DSK-043-161-04 przedstawiam odpowiedź na oświadczenie Pana Senatora Witolda Gładkowskiego, złożone na 59 posiedzeniu Senatu w dniu 1 kwietnia 2004 r., dotyczące kwestii zapewnienia pomocy dla byłych pracowników Państwowych Przedsiębiorstw Gospodarki Rolnej i członków ich rodzin, w związku z przekazaniem zadań Agencji Nieruchomości Rolnych w zakresie opieki socjalnej właściwym ministrom.

Przepisy zawarte w art. 6 ust. 1 pkt 8 i 9 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, stanowiące podstawę prawną działań Agencji Nieruchomości Rolnych w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy oraz pomocy byłym pracownikom Państwowych Przedsiębiorstw Gospodarki Rolnej i członkom ich rodzin, zostały uchylone z dniem wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 4 marca 2004 r. (art. 1). Agencja Nieruchomości Rolnych nie będzie mogła np. refundować pracodawcom części kosztów wynagrodzeń nowo zatrudnionych byłych pracowników PGR, subsydiować podejmowanej działalności gospodarczej przez byłych pracowników PGR, wspierać działań mających na celu udzielanie pomocy ww. grupie pracowników i ich rodzin w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych (np. poprzez wspieranie zatrudnienia socjalnego, przyznawania stypendiów dzieciom i finansowanie dożywiania dzieci w szkole).

Jednakże zgodnie z przepisami przejściowymi zawartymi w art. 8 ustawy z dnia 4 marca 2004 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, Agencja Nieruchomości Rolnych nadal w 2004 roku będzie przyznawała i wypłacała stypendia dzieciom byłych pracowników Państwowych Przedsiębiorstw Gospodarki Rolnej, uczącym się w szkołach ponadgimnazjalnych lub kształcącym się w szkołach wyższych. Do końca 2004 r. agencja będzie także kontynuowała na dotychczasowych zasadach dożywianie dzieci w szkołach podstawowych, gimnazjach oraz szkołach ponadgimnazjalnych.

Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 4 marca 2004 r., który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2005 r., stypendia przyznawane dotychczas przez Agencję Nieruchomości Rolnych i dofinansowanie dożywiania dzieci w szkołach będą realizowane w ramach rządowego programu opracowanego na podstawie przepisów art. 91 ust. 3 zawartych w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, późn. zm.).

Przepisy zawarte w art. 6 w ust. 1 w pkt 8 i 9 ustawy z dnia 19 października 1991 r., które utraciły moc prawną po wejściu w życie ustawy z dnia 4 marca 2004 r. wyznaczały dwa zasadnicze kierunki działań Agencji Nieruchomości Rolnych wspierających byłych pracowników PGR i ich rodziny: aktywizację zawodową i pomoc socjalną. Podejmując tego typu działalność, począwszy od 1994 r. Agencja wypracowała różnorodne formy działań i odpowiednie instrumenty finansowe.

Agencja refundowała pracodawcom prowadzącym działalność pozarolniczą część kosztów wynagrodzeń nowo zatrudnionych pracowników, od 50% do 100% ustalonego ustawowo najniższego wynagrodzenia za pracę. Do końca 2003 r. zostało podpisanych ponad 2300 umów o refundację, w ramach których zatrudnionych zostało ponad 11 tys. bezrobotnych byłych pracowników PGR i członków ich rodzin. Łącznie kwota wypłaconych refundacji z tytułu zatrudnienia bezrobotnych wyniosła ponad 71 mln zł. W bieżącym roku, stosownie do przepisów art. 7 ustawy z dnia 4 marca 2004 r., realizowanych będzie jeszcze ok. 400 umów o refundację.

Agencja do 31 grudnia 2004 r. realizuje i spiera dwa programy stypendialne dla młodzieży i ubogich rodzin popegeerowskich, a mianowicie:

Pierwszy program stypendialny, uruchomiony przez agencję w 1998 r., adresowany jest do uczniów publicznych szkół średnich i ponadgimnazjalnych kończących się maturą, zamieszkujących na terenach wiejskich i w miastach do 20 tys. mieszkańców oraz pochodzących z rodzin, w których dochód na osobę nie przekracza kwoty 532 zł miesięcznie - tj. kwoty 70% ustawowo określonego najniższego wynagrodzenia za pracę. Wysokość stypendium wynosi miesięcznie 200 zł. W 2002 r. wypłacano ok. 40.200 stypendiów. W roku szkolnym 2003/2004 przyznano ponad 48 tys. stypendiów, których koszt (wliczając wydatki na obsługę - 4%) wyniesie ok. 100 mln zł. W 2004 r. planuje się wydatki na ten cel na tym samym poziomie co w 2003 r.

Drugi program "Stypendia pomostowe dla studentów" realizowany jest od 2002 r. we współpracy z Fundacją Edukacyjną Przedsiębiorczości z Łodzi, Polsko-Amerykańską Fundacją Wolności i Narodowym Bankiem Polskim. O stypendia mogą ubiegać się maturzyści podejmujący dzienne studia magisterskie w państwowych uczelniach wyższych. Stypendium jest wypłacane tylko na pierwszym roku studiów, w wysokości 380 zł miesięcznie przez okres 10 miesięcy. W ramach programu w 2002 r. przyznano 943 stypendia. W bieżącym roku akademickim przyznanych zostało 1.417 stypendiów, z których Agencja finansuje 659 na kwotę ok. 2,5 mln zł. W bieżącym roku wydatki na ten program planowane są na poziomie ubiegłego roku.

Agencja Nieruchomości Rolnych, realizując dotychczas swoje zadania statutowe, prowadziła również inne działania mające na celu udzielanie pomocy socjalnej byłym pracownikom PGR i członkom ich rodzin w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych. Uruchomiono następujące formy pomocy: subwencjonowanie organizacji kolonii letnich i zimowych, dofinansowanie akcji dożywiania i dowożenia dzieci do szkół oraz leczenia sanatoryjnego, przyznawanie środków na częściowe pokrycie kosztów remontów szkół, stołówek, sal gimnastycznych i wyposażania ich w podstawowy sprzęt. W 2002 r. z wypoczynku skorzystało ponad 27 tys. dzieci, wydatki Agencji na ten cel wyniosły ponad 17 mln zł. W 2003 r. Agencja zorganizowała wypoczynek dla ok. 29 tys. dzieci na kwotę ok. 18 mln zł. Programem dożywiania w 2002 r. objętych zostało ponad 58 tys. uczniów, a dowozem do szkoły ok. 14 tys. Łączny koszt w 2002 r. wyniósł ponad 9 mln zł, a w 2003 r. ok. 8,8 mln zł.

Wsparcie dla mieszkańców wsi, w tym również dla byłych pracowników PGR oraz członków ich rodzin, możliwe będzie także w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich", Sektorowego Programu Operacyjnego "Rozwój Zasobów Ludzkich", Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), jak też i innych programów pomocowych czy inicjatyw wspólnotowych, finansowanych ze środków unijnych.

W ramach ZPORR realizowane będą działania mające na celu podniesienie dostępu do kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym oraz wyższym dla uczniów pochodzących z obszarów wiejskich i studentów pochodzących z obszarów zagrożonych marginalizacją, w tym w szczególności obszarów wiejskich. Program ten przewiduje dwa rodzaje stypendiów; stypendia umożliwiające młodzieży z obszarów wiejskich kontynuację kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym poprzez pokrycie kosztów, np. zakwaterowania i materiałów szkolnych oraz stypendia dla studentów uczelni wyższych.

Zgodnie z obowiązującą od dnia 1 maja br. ustawą o pomocy społecznej, zostały wprowadzone m.in. nowe kryteria dochodowe, które są korzystniejsze, szczególnie dla rodzin wielodzietnych, znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej. Dla osoby samotnie gospodarującej, kryterium dochodowe ustalone zostało w wysokości 461 zł, zaś na osobę w rodzinie - 516 zł.

Ustawa wprowadza również nowy katalog świadczeń, w związku z nową ustawą o świadczeniach rodzinnych. Bardzo istotną zmianę stanowi wprowadzenie zasiłku okresowego jako zadania własnego gminy dotowanego z budżetu państwa w ciągu pierwszych trzech lat funkcjonowania przepisów ustawy o pomocy społecznej. Jednocześnie ustawa ustala minimalną gwarantowaną wysokość zasiłku okresowego. Zasiłek ten adresowany jest do osób i rodzin bez dochodów lub o dochodach niższych niż ustawowe kryterium oraz zasobach pieniężnych nie wystarczających na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych. W pierwszej kolejności przysługuje osobom i rodzinom ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego.

Rozwiązanie to będzie mogło wejść w życie dopiero w 2008 roku, ze względu na ograniczone możliwości finansowe budżetu. W 2004 roku gwarantowane kwoty będą stanowiły 20% dla osób samotnych i 15% dla rodziny, w 2005 r. - odpowiednio 30% i 20%, w 2006 r. i w 2007 roku - 35% i 25%.

W przypadku osób w wieku produkcyjnym, które zdolne są do wykonywania pracy, udzielenie świadczenia z pomocy społecznej uzależnione będzie od zawarcia z tą osobą kontraktu socjalnego. Kontrakt będzie określał prawa i obowiązki stron, prowadzące do wychodzenia danej osoby/rodziny z kręgu świadczeniobiorców pomocy społecznej. Kontrakty będą zawierane również z osobami, które powinny podjąć inne działania niezbędne do poprawy ich sytuacji życiowej.

Oprócz świadczeń finansowych (zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy, specjalny zasiłek celowy), w systemie pomocy społecznej proponuje się także inne formy wsparcia, zarówno dla osób samotnych jak i dla rodzin, a przede wszystkim dla rodzin z dziećmi. W ramach pomocy społecznej osoby sprawujące opiekę nad dziećmi w zależności od swojej sytuacji rodzinnej, dochodowej i zdrowotnej mogą ubiegać się o przyznanie wsparcia w postaci rzeczowej (żywności, środków czystości, ubrania, sprzętu domowego itp.) lub w postaci usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania.

Do zadań własnych z zakresu pomocy społecznej, o charakterze obowiązkowym, realizowanych przez gminy należy m.in. zapewnienie posiłku osobom tego pozbawionym. Gminy realizują to zadanie poprzez działania ośrodków pomocy społecznej, które mogą wykupić najbiedniejszym dzieciom obiady w szkołach, dostarczyć posiłki osobom starszym i niepełnosprawnym, w sytuacji gdy nie są w stanie samodzielnie przygotować sobie posiłków i pozbawione są pomocy ze strony innych osób, a także mogą przekazać artykuły żywnościowe rodzinom najbiedniejszym lub przyznać zasiłki na ich zakup. Pomocą taką zajmują się również organizacje porządkowe, jak Caritas, PCK, PKPS i wiele innych o charakterze lokalnym. Wszystkie współpracują w tym zakresie z lokalnymi ośrodkami pomocy społecznej.

Od roku 1996 dożywianie w szkołach dotowane jest z budżetu państwa. W roku 2002 i 2003 dofinansowano to zadanie w ramach rządowego programu wspierania gmin w dożywianiu uczniów, w kwocie 160 mln złotych rocznie. W roku bieżącym w budżecie państwa środki wcześniej planowane na dożywianie zostały włączone do kwoty rezerwy celowej przeznaczonej na zasiłki okresowe i pomoc w naturze oraz dożywianie, z czego 100 mln zł zostało włączone do kwoty rezerwy celowej budżetu państwa przeznaczonej na zasiłki okresowe i pomoc w naturze oraz dożywianie dzieci, zaś kwota 60 mln zł będzie przeznaczona tylko na wspieranie gmin w dożywianiu dzieci. Ten sposób dofinansowania zadania dożywiania (nie tylko dzieci) ma ścisły związek z nową ustawą o pomocy społecznej i gwarancją pomocy materialnej dla najuboższych (zasiłki okresowe), z prawem do przeznaczania tych pieniędzy na najbardziej istotny dla konkretnej rodziny cel, jakim są potrzeby żywnościowe. Tak więc zakup produktów żywnościowych może być realizowany przez ośrodek pomocy społecznej w formie przyznania zasiłku celowego lub okresowego. Ośrodek pomocy społecznej może sam wykupić posiłki dla dzieci w sytuacji gdy odnotuje niewłaściwe wykorzystanie zasiłku.

Wydatki na zasiłki okresowe wzrosną w 2004 r. o około 200 mln zł, a z uwzględnieniem kwoty 100 mln zł z programu wspierania gmin w dożywianiu uczniów - o 300 mln zł w stosunku do roku ubiegłego. W marcu br. została uruchomiona pierwsza część rezerwy celowej na zasiłki, w wysokości 146 mln zł, a w maju br. uruchomione będą środki zaplanowane na dożywianie uczniów (60 mln) oraz kolejna transza środków na zasiłki z pomocy społecznej.

Dodatkowo w budżecie b. Ministerstwa, Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej zaplanowane zostały środki na realizację programów z zakresu opieki nad dzieckiem i rodziną (4 mln 615 tys. złotych), usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi (3 mln złotych) oraz bezdomności (5 mln złotych). Środki te przeznaczone są na wspieranie jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji społecznych realizujących zadania z tego zakresu. Szczególne znaczenie mają środki na realizację programów związanych z opieką nad dzieckiem i rodziną, w tym z rozwojem gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną poprzez prowadzenie działalności w zakresie zapobiegania uzależnieniom dzieci i młodzieży, organizowanie i prowadzenie gminnych placówek wsparcia dziennego dla dzieci z rodzin, które wykazują bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego, tworzenie mieszkań chronionych dla młodzieży opuszczającej rodziny zastępcze i placówki opiekuńczo-wychowawcze oraz rozwój poradnictwa dla rodzin znajdujących się w kryzysie.

Należy dodać, że pomoc socjalna dla rodzin byłych pracowników byłych Państwowych Przedsiębiorstw Gospodarki Rolnej będzie również realizowana poprzez system świadczeń rodzinnych. Od 1 maja 2004 r. obowiązuje nowy system pieniężnych świadczeń rodzinnych, wprowadzony ustawą z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 30 grudnia 2003 r. Nr 228, poz. 2255). Świadczenia rodzinne z tego systemu są bezskładkowe, finansowane w całości z budżetu państwa, realizowane jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej. Świadczenia są obligatoryjne i selektywne, czyli uzależnione od spełniania kryterium dochodowego. Tak więc mogą z nich skorzystać wszystkie niezamożne rodziny z terenów "postpegeerowskich". Nowy system wprowadza dwa rodzaje świadczeń rodzinnych, tj: zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami oraz świadczeń opiekuńczych.

Podstawowym świadczeniem dla rodzin jest zasiłek rodzinny. Zasiłek ten przysługuje rodzinie wychowującej dzieci do lat 18, a jeżeli uczą się - do czasu ukończenia szkoły średniej, lecz nie dłużej niż do ukończenia 21 roku życia lub do ukończenia 24 roku życia, o ile dziecko ma orzeczony umiarkowany lub znaczący stopień niepełnosprawności i kontynuuje naukę w szkole lub szkole wyższej. Dochód rodzinny uprawnionej do zasiłku rodzinnego nie może być wyższy niż 504,00 zł na osobę w rodzinie lub - w sytuacji wychowywania dziecka z orzeczoną niepełnosprawnością lub orzeczonym co najmniej umiarkowanym stopniem niepełnosprawności - nie wyższy niż 583,00 na osobę. Kryterium dochodowe odnosi się do dochodu w wyrażeniu netto, tj. po odliczeniu obowiązujących składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz zapłaconego podatku dochodowego od osób fizycznych.

- 53,00 zł na trzecie dziecko,

- 66,00 na czwarte i kolejne dziecko.

Różnicowanie wysokości zasiłku ze względu na wiek dziecka zwiększy szansę otrzymywania wyższych kwot zasiłku również dla mniej licznych rodzin.

• z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejsce zamieszkania - przysługuje on na częściowe pokrycie wydatków związanych z zamieszkaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły (w wysokości 80,00 zł miesięcznie na każde dziecko) albo na pokrycie wydatków związanych z zapewnieniem dziecku możliwości dojazdu z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły, w przypadku dojazdu do szkoły (w wysokości 40 zł miesięcznie na każde dziecko). Można korzystać wyłącznie z jednej z wyżej wymienionych form tego dodatku. Dodatek przysługuje przez 10 miesięcy w roku w okresie pobierania nauki.

Dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania dotyczy młodzieży szkół ponadgimnazjalnych. Dojazdy do szkół młodszych dzieci (szkoła podstawowa i gimnazjum) są objęte dofinansowaniem z budżetu państwa przekazywanym gminom w formie subwencji oświatowej na finansowanie szkół. Oczekuje się, że ten dodatek w połączeniu z zasiłkiem rodzinnym przyczyni się do podejmowania decyzji o dalszym kształceniu dzieci w rodzinach niezamożnych;

• z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego - jednorazowy, wypłacany raz w roku dodatek związany ze zwiększonymi wydatkami rodziny wynikającymi z rozpoczęcia roku szkolnego. Wysokość dodatku wyniesie 90,00 zł na każdego ucznia uprawnionego do zasiłku rodzinnego. Dodatek ten otrzymają wszystkie rodziny uprawnione do zasiłku rodzinnego posiadające dzieci uczące się w szkole podstawowej, gimnazjum, w szkole ponadpodstawowej lub ponadgimnazjalnej. Jego celem jest pomoc rodzinie w zakupie niezbędnych podręczników i przyborów szkolnych dla każdego ucznia od szkoły podstawowej do średniej;

• dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego - przez podjęcie wczesnej rehabilitacji - jest szansą na poprawę sytuacji dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Otwiera to bowiem możliwość ich samodzielnej w przyszłości egzystencji, jak również podejmowania pracy zawodowej. Dlatego nowy system świadczeń rodzinnych przewiduje dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego. Zwiększenie zasiłku rodzinnego z tego tytułu wynosi 50,00 zł miesięcznie na każde dziecko do 5 roku życia oraz 70,00 zł miesięcznie na każde dziecko w wieku 6-24 lata, pod warunkiem posiadania przez te dzieci orzeczonej niepełnosprawności lub co najmniej umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Dzieci w starszej grupie wiekowej muszą się uczyć w szkole lub szkole wyższej. Jest to nowy rodzaj świadczenia, mający na celu dodatkowe wsparcie rodziny wychowującej dziecko niepełnosprawne.

• z tytułu samotnego wychowywania dziecka - wysokość dodatku do zasiłku rodzinnego wynosi 170,00 zł miesięcznie na każde dziecko, a w przypadku wychowywania dziecka niepełnosprawnego 250 zł na każde dziecko. Osoby, które pozostają w związku małżeńskim i korzystały ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego na dzieci mogą jeszcze przez okres jednego roku korzystać z dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka;

• z tytułu urodzenia dziecka wysokość jednorazowego dodatku jest jednakowa dla wszystkich rodzin spełniających kryterium dochodowe i wynosi 500 zł na każde dziecko urodzone po 1 maja 2004 r.;

• z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego - wysokość dodatku do zasiłku rodzinnego dla tych rodzin wynosi 400,00 zł miesięcznie. Wypłacany on będzie nie dłużej niż przez okres dwóch lat, a w przypadku sprawowania opieki nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu - nie dłużej niż przez trzy lata. Jeżeli urlop wychowawczy wykorzystywany jest w związku z opieką nad dzieckiem z orzeczoną niepełnosprawnością lub znacznym stopieniem niepełnosprawności - dodatkowy zasiłek rodzinny może przysługiwać przez okres do 6 lat.

Celem świadczeń opiekuńczych, do których należą dwa świadczenia: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne, jest częściowe pokrycie wydatków ponoszonych przez rodzinę w związku z koniecznością zapewnienia opieki i pielęgnacji niepełnosprawnemu dziecku (także po osiągnięciu przez nie pełnoletności).

Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Przysługuje on niepełnosprawnemu dziecku oraz osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje także osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje wówczas w wysokości 142,00 zł miesięcznie.

Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli nie podejmuje on lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu w celu sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje w wysokości 420,00 zł miesięcznie.

Docelowo świadczenia rodzinne będzie wypłacać samorząd gminny: wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie rodzinne lub otrzymującej świadczenie rodzinne. W okresie przejściowym od 1 maja 2004 do 31 sierpnia 2005 r. świadczenia rodzinne wypłacają również pracodawcy, ZUS, KRUS, odpowiednie jednostki służb mundurowych i inne jednostki. W okresie przejściowym od 1 września 2005 do 31 sierpnia 2006 świadczenia wypłacają gminy i pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników.

Pomoc dla młodzieży uczącej się i studiującej powyżej 21 roku życia jest realizowana poprzez systemy stypendialne oraz system pożyczek i kredytów studenckich zawarte w przepisach nadzorowanych przez resort edukacji. Szkoły wyższe dysponują świadczeniami pomocy materialnej ze środków budżetu państwa w ramach których można starać się o stypendium socjalne, stypendia za wyniki w nauce, stypendia ministra za osiągnięcia w nauce, dopłaty do zakwaterowania, dopłaty do posiłków oraz zapomogi. Począwszy od bieżącego roku systemem stypendiów socjalnych objęta zostanie również młodzież szkół wyższych niepublicznych.

Również problematyka przeciwdziałania skutkom bezrobocia wśród byłych pracowników Państwowych Przedsiębiorstw Gospodarki Rolnej i członków ich rodzin była i nadal jest przedmiotem szczególnego działania publicznych służb zatrudnienia. Działania te, inicjowane były zawsze przy uwzględnieniu dostępnych rozwiązań prawno-ekonomicznych z zakresu usług rynku pracy, a także finansowego wspierania ich środkami Funduszu Pracy. Minister właściwy do spraw pracy jako dysponent Funduszu Pracy przy dokonywaniu rokrocznie podziału kwot Funduszu Pracy na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu pomiędzy samorządy powiatowe i wojewódzkie, dodatkowo wspierał lokalne projekty i programy środkami z rezerwy Funduszu Pracy. Wśród tych zamierzeń, wnioskodawcy (starostowie powiatów) wykorzystywali wobec środowiska byłych pracowników gospodarstw PGR najczęściej formułę programów specjalnych. W okresie 2000-2003 udział tej grupy osób w programach specjalnych w stosunku do liczby ogółem uczestników wynosił:

Ponadto, w inicjatywach z okresu 2002-2003 związanych z aktywizacją członków rodzin byłych pracowników PGR, które wchodziły w pakiet programowych zamierzeń ogólnopolskiego programu "Pierwsza Praca" znajdowały się również takie, które oparte zostały na porozumieniu z dnia 28 marca 2002 roku w sprawie współpracy w celu realizacji zadań służących ograniczeniu bezrobocia oraz poprawy stanu środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, jakie zawarli: Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Minister Środowiska oraz Prezes Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa (obecnie Agencja Nieruchomości Rolnych). Te inicjatywy, realizowane były wspólnie z urzędami pracy i przy wykorzystaniu środków Funduszu Pracy.

Instrumenty rynku pracy, proponowane w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która w dniu 5 kwietnia 2004 roku została uchwalona przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, a następnie przekazana do rozpatrzenia przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej, powinny pozwolić na uruchomienie od dawna przygotowywanego zamierzenia pod nazwą: "Program na rzecz zatrudnienia osób powyżej 50 roku życia". Program ten będzie, według propozycji b. Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, skierowany do wszystkich kategorii osób bezrobotnych w tym wieku. W tych zamierzeniach, szczególną troską urzędów pracy będą obejmowane grupy osób z wykształceniem podstawowym i niższym, pracujące w ostatnich latach jako robotnicy przemysłowi. Urzędy pracy, jako inicjatorzy lokalnych programów dla osób w wieku powyżej 50 lat będą na pewno uwzględniać byłych pracowników gospodarstw PGR-owskich, starając się łączyć propozycje subsydiowanego zatrudnienia dla nich z programami podnoszenia kwalifikacji zawodowych, wzmacniającymi "wartość" na rynku pracy.

Przedstawiając powyższe, uprzejmie informuję, że w dniu 2 kwietnia 2004 r. w Agencji Nieruchomości Rolnych odbyło się spotkanie poświęcone zasadom korzystania przez byłych pracowników Państwowych Przedsiębiorstw Gospodarki Rolnej oraz członków ich rodzin, z nowych rozwiązań systemowych, proponowanych w ustawie z dnia 4 marca 2004 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. W spotkaniu uczestniczył senator Wiesław Pietrzak, przedstawiciele trzech Ministerstw: Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Edukacji Narodowej i Sportu oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a także przedstawiciele Agencji Nieruchomości Rolnych. Środowisko byłych pracowników PGR reprezentowane było przez Stowarzyszenie - Związek Byłych Pracowników Państwowych Gospodarstw Rolnych. Agencja Nieruchomości Rolnych od początku istnienia ww. Stowarzyszenia wspomaga jego działania w kontaktach ze środowiskiem popegeerowskim, udostępnia lokale do spotkań, linie telefoniczne, materiały biurowe. Poprzez Agencję do Stowarzyszenia przekazano w br. informacje w zakresie dostępnych form pomocy społecznej dla środowiska popegeerowskiego, źródeł wsparcia przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, w tym m.in. finansowania inwestycji w infrastrukturze wiejskiej.

Krzysztof Pater