Warszawa, dnia 17.XII.2003 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

W związku z oświadczeniem złożonym przez senatora Adama Gierka na 49 posiedzeniu Senatu w dniu 21 listopada 2003 r. uprzejmie informuję, że obowiązujące przepisy ustawy z dnia 6 marca 1997 roku o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent /Dz. U. 30 poz. 164 ze zm.) zakreślające w art. 3 krąg osób uprawnionych do rekompensaty, nie obejmują swym zakresem pracowników instytutów naukowo-badawczych. W art. 3 pkt 1 litera a stanowią bowiem że osobami uprawnionymi do rekompensaty są osoby, których dotyczy art. 24 ustawy budżetowej na rok 1992 z dnia 5 czerwca 1992 r. (Dz. U. Nr 50, poz. 229 i Nr 88, poz. 443), będące pracownikami zatrudnionymi w państwowych jednostkach sfery budżetowej w okresie od dnia 1 lipca 1991 r. Wspomniany wyżej art. 24 ustawy budżetowej na 1992 rok, określa że w okresie do dnia 31 grudnia 1992 r. nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w sferze budżetowej (Dz. U. Nr 4, poz. 24, Nr 48, poz. 261 i Nr 64, poz. 389 oraz z 1990 r. Nr 71, poz. 417). Jednakże ww. ustawa stanowi w art. 1 ust. 2, że jej przepisy nie mają zastosowania do jednostek, dla których na podstawie art. 13 ustawy z dnia 3 grudnia 1984 r. - Prawo budżetowe (Dz. U. Nr 56, poz. 283, z 1985 r. Nr 59, poz. 296, z 1986 r. Nr 42, poz. 202, z 1987 r. Nr 33, poz. 281 i z 1988 r. Nr 19, poz. 131) ustalane są szczególne zasady gospodarki finansowej, zaś instytuty naukowo-badawcze miały w latach 1991-1992 ustalony własny szczególny system gospodarki finansowej. W wymaganych ustawą okresach, tj. od dnia 1 lipca 1991 r. do dnia 31 grudnia 1991 r. i od dnia 1 stycznia 1992 r. do dnia 28 czerwca 1992 r. przepisy ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w sferze budżetowej nie miały już zastosowania do ustalania wynagrodzeń pracowników szpitali instytutów naukowo-badawczych. Od dnia 11 marca 1991 r. wszystkie jednostki badawczo-rozwojowe zobligowane zostały do prowadzenia samodzielnej gospodarki finansowej i samodzielnego ustalania wielkości środków na wynagrodzenia w ramach posiadanych możliwości finansowych. Z dniem tym utracił moc obowiązującą art. 15 ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 33, poz. 388 ze zm.), upoważniający te jednostki do prowadzenia, w przypadkach uzasadnionych przedmiotem i charakterem działalności oraz tematyką prac badawczych, gospodarki finansowej na zasadach określonych w prawie budżetowym. W związku z tym, określone dla jednostek naukowo-badawczych limity wynagrodzeń na 1991 r., od 11 marca 1991 r. nie były wielkościami wiążącymi, a limitowanie wynagrodzeń w latach następnych nie miało umocowania prawnego.

Odmienne stanowisko oparte na stanie faktycznym zajmował ówczesny Minister Zdrowia i Opieki Społecznej. W latach 1991-1992 limity wynagrodzeń dla działu 85 - Ochrona zdrowia określone były przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej i dotyczyły części 35 MZiOS oraz części 85 - zbiorczy budżet wojewodów, zarówno dla jednostek budżetowych jak i dla gospodarki pozabudżetowej, do której zaliczane były szpitale instytutów naukowo-badawczych. Zasada ta również odnosiła się do ustalania limitów na podwyżki wynagrodzeń w omawianych latach. W limitach tych uwzględniane były podwyżki dla pracowników wykonujących działalność medyczną, a przekroczenie ustalonej wielkości paragrafu 11 (wynagrodzenia osobowe) stanowiło naruszenie dyscypliny budżetowej podlegające Resortowej Komisji Orzekającej działającej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej. Dopiero od 1994 roku kalkulacyjne zatrudnienie wraz z wynagrodzeniami dla szpitali instytutów naukowo-badawczych wyłączone zostało z limitowania przewidzianego dla zatrudnionych w sferze budżetowej.

Zgodnie z późniejszą nowelizacją ustawy, w dalszym ciągu uprawnienia do rekompensat nie przysługują pracownikom jednostek spoza sfery budżetowej, w których - w wymienionych w ustawie okresach - stosowane były zasady wynagradzania obowiązujące w państwowej sferze budżetowej i które otrzymywały z budżetu państwa dotacje na swoją działalność (kolejowa służba zdrowia, jednostki badawczo-rozwojowe, jednostki pomocy społecznej prowadzone przez stowarzyszenia, opiekunki i siostry PCK, przyzakładowe: szkoły, żłobki, przedszkola, domy kultury, muzea, itp.).

Sprawa dalszego poszerzenia zakresu uprawnionych do rekompensaty była wielokrotnie dyskutowana w parlamencie. W związku z kolejnymi zgłoszonymi wnioskami poselskimi dotyczącymi przyznania prawa do rekompensaty pracownikom samorządowych izb wytrzeźwień oraz osobom, które pracowały na stanowiskach nauczycieli i wychowawców w przedszkolach i żłobkach podległych zakładom pracy, została powołana przez Sejmową Komisję Finansów Publicznych specjalna podkomisja. Wnioski te zostały odrzucone przez Sejmową Komisję Finansów Publicznych, a następnie przez Sejmu RP. Także w trakcie prac parlamentarnych nad zmianą przedmiotowej ustawy (z dnia 23 lipca 1991 r. - Dz. U. Nr 72 poz. 801), w wyniku której zastąpiono prawo do świadectw rekompensacjnych prawem do rekompensaty pieniężnej, ponownie powrócono do problemu zakresu podmiotowego ustawy. Kolejne propozycje poszerzenia zakresu uprawnionych nie uzyskały wymaganej większości w komisjach sejmowych rozpatrujących projekt zmiany ustawy.

Pragnę podkreślić, że liczne spotkania i korespondencja w tej sprawie nie doprowadziły do nowelizacji ustawy, która uznałaby roszczenia wymienionej grupy pracowników i chociaż częściowo przyczyniłaby się do zadośćuczynienia braku podwyższenia płac pracownikom zatrudnionym m.in. w Centrum Onkologii-Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie w Gliwicach i Instytucie Medycyny Pracy w Sosnowcu.

Ministra Zdrowia
Sekretarz Stanu

Ewa Kralkowska