Warszawa, 06.05.2004 r.

Pan
Longin H. Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Warszawa

Zmiany w strukturze Państwowej Inspekcji Sanitarnej polegające na likwidacji części laboratoriów w powiatowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych są składową zmian strukturalno-organizacyjnych dostosowujących potencjał Państwowej Inspekcji Sanitarnej do realnych potrzeb i zadań. Realizowane są one w ramach prowadzonej od połowy 2002 r. kompleksowej restrukturyzacji Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Konieczność podjęcia restrukturyzacji Państwowej Inspekcji Sanitarnej wynikała z wielu przesłanek, z których najważniejszą jest niewystarczająca ilość środków budżetowych przeznaczanych przez Rząd na działalność Inspekcji, przy jednoczesnym znaczącym rozszerzaniu zakresu wykonywanych zadań.

Istotne znaczenie mają także zwiększone wymogi, jakim muszą sprostać jednostki Państwowej Inspekcji Sanitarnej w związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej, zwłaszcza dotyczące zapewnienia odpowiedniego standardu działalności laboratoryjnej udokumentowanej stosownymi certyfikatami jakości (akredytacją). Między innymi na laboratoria badania żywności zostały nałożone liczne obowiązki związane z dostosowaniem bazy laboratoryjnej oraz metod badawczych do standardów Unii Europejskiej i w związku z tym najbardziej zaawansowane są obecnie prace związane z odpowiednim przygotowaniem laboratoriów do badania żywności.

Działania realizowane w ramach restrukturyzacji, zgodnie z opracowanymi przez poszczególnych państwowych wojewódzkich inspektorów sanitarnych i zatwierdzonymi przez Głównego Inspektora Sanitarnego harmonogramami restrukturyzacji mają na celu stworzenie sieci laboratoriów, które będą wykonywały pełen zakres badań laboratoryjnych, a także będą w stanie prowadzić działalność o charakterze ponadpowiatowym, polegającą na wykonywaniu badań laboratoryjnych dla stacji sanitarno-epidemiologicznych, które nie dysponują odpowiednią bazą. Wiąże się z tym konieczność likwidacji niektórych laboratoriów, zwłaszcza tych niedysponujących nowoczesnym sprzętem, wykonujących badania laboratoryjne w ograniczonym zakresie lub nie mających z różnych przyczyn szans na uzyskanie akredytacji.

W zakresie działalności laboratoryjnej dostosowanie się do standardów Unii Europejskiej wymaga wyposażenia pracowni w wysoko specjalistyczną i w związku z tym kosztowną aparaturę pomiarową (chromatografy gazowe i cieczowe, absorbcjometry atomowe), której jednostkowy koszt wynosi nawet kilkaset tysięcy zł. Większość aktualnie stosowanych metod badań laboratoryjnych jest możliwa do wykonania wyłącznie przy pomocy takiej aparatury i bez jej posiadania nie jest możliwe uzyskanie akredytacji. Ze względów ekonomicznych wyposażenie wszystkich laboratoriów powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych w taką aparaturę, a także uzyskanie przez nie akredytacji, nie będzie możliwe. Stąd koniecznością stała się koncentracja badań laboratoryjnych skutkująca m.in. likwidacją wybranych laboratoriów.

W związku z powyższym w poszczególnych województwach wytypowane zostały stacje sanitarno-epidemiologiczne, które będą wykonywały badania w pełnym zakresie oraz stacje, które będą zajmowały się jedynie poborem prób do badań. Sposób dostarczania prób w poszczególnych województwach jest zróżnicowany i dostosowany do potrzeb i lokalnych warunków.

W "Programie restrukturyzacji i rozwoju bazy laboratoryjnej organów urzędowej kontroli żywności" - przyjętym przez Zespół Przygotowawczy Komitetu Integracji Europejskiej w dniu 31.10.2003 r. - wypracowano optymalne kierunki restrukturyzacji i rozwoju bazy laboratoryjnej w Polsce, biorąc pod uwagę doświadczenia innych krajów z tego zakresu oraz opinie ekspertów Unii Europejskiej. Zintegrowany system badania żywności docelowo ma się opierać o 64 laboratoria (3-6 w województwie) zlokalizowane we wszystkich województwach i wytypowanych powiatowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych.

W związku z powyższym, już w drugiej połowie 2002 roku, w ramach przygotowania PIS do uzyskania standardów na poziomie unijnym, został uruchomiony proces likwidacji (wygaszania) nieperspektywicznych laboratoriów w niektórych stacjach sanitarno-epidemiologicznych szczebla powiatowego. Celem tych działań jest uzyskanie możliwie najwyższego poziomu realizacji zadań z zakresu ochrony zdrowia publicznego. Uzyskane w ramach systemu wyniki badań, będące podstawą do sprawowania nadzoru przez PIS, nie mogą być przez kogokolwiek kwestionowane.

Działania w zakresie restrukturyzacji laboratoriów wiążą się także z dokonywaną obecnie modernizacją systemu nadzoru epidemiologicznego i kontroli chorób zakaźnych. Od 2003 roku trwają prace nad utworzeniem komputerowego systemu zgłaszania i rejestracji chorób zakaźnych i zakażeń, w celu zapewnienia kompatybilności systemu krajowego z rozwiązaniami przyjętymi w tym zakresie w krajach Unii Europejskiej. Przedsięwzięcia z tym związane wymagają znacznych nakładów finansowych. System, w chwili jego wprowadzania oceniany był jako nowoczesny. Obecnie stał się już anachroniczny i wymaga doinwestowania.

Inne istotne zmiany w stosunku do funkcjonowania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w latach poprzednich i sposobu realizacji zadań określonych w art. 5 ustawy z dnia 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 1998 r. Nr 90, poz. 575 z późn. um.) polegają na systematycznym rozszerzaniu wykonywanych przez nią zadań w zakresie ochrony przed atakiem bioterrorystycznym oraz ochrony granic kraju przed zawleczeniem szczególnie niebezpiecznych chorób zakaźnych z zagranicy. Wprawdzie zadania te mieszczą się w ogólnym zakresie działania PIS w dziedzinie zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych, ale w okresie przed wrześniem 2001roku, nie było tak pilnej konieczności uwzględniania tych zadań w działaniach Inspekcji w sposób priorytetowy. Wiąże się to m.in. z intensyfikacją szkoleń, a także zakupem wyposażenia chroniącego pracowników w przypadku oceny ryzyka po użyciu np. broni biologicznej podczas ataku bioterrorystycznego.

Obecna struktura Państwowej Inspekcji Sanitarnej wynika z jej zadań określonych w ustawie z dnia 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 1998 r. Nr 90, poz. 575 z późn. zm.). Wyłączenie każdego z obszarów, w których właściwa jest państwowa Inspekcja Sanitarna z jej kompetencji wymaga zmiany ww. ustawy. Stoję na stanowisku, iż kompetencje Państwowej Inspekcji Sanitarnej w obszarze zdrowia publicznego są określone właściwie i nie widzę potrzeby ich zmiany. Będą jedynie następowały zmiany organizacyjne, których główną podstawą są wymogi prawa unijnego oraz wielkość przydzielanych środków finansowych.

Należy podkreślić, iż w obecnej sytuacji, gdy przed Państwową Inspekcją Sanitarną stoi szereg zadań związanych z akcesją Polski do Unii Europejskiej, konieczne jest poszukiwanie rozwiązań umożliwiających racjonalne i zoptymalizowane pod kątem ustawowych zadań Inspekcji gospodarowanie środkami przeznaczonymi na jej finansowanie. Środki finansowe uzyskane w wyniku zracjonalizowania struktury jednostek organizacyjnych Państwowej Inspekcji Sanitarnej, m.in. poprzez ograniczenie liczby laboratoriów, pozwolą na inwestowanie w nowoczesny sprzęt laboratoryjny i zatrudnienie wysoko wyspecjalizowanej kadry w laboratoriach, których potencjał daje gwarancję należytego wypełniania nałożonych na nią obowiązków. Możliwe będzie również zintensyfikowanie działań zmierzających do wdrożenia systemu jakości w jednostkach Państwowej Inspekcji Sanitarnej i akredytacji laboratoriów, co jest szczególnie istotne w kontekście wymagań, które powinny spełniać jednostki Inspekcji.

Reasumując powyższą informację można jedynie stwierdzić, że jednoznacznej i satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie, dlaczego dane laboratorium zostało zlikwidowane nie można udzielić, gdyż działania reorganizacyjne stanowią część składową systemu, do jakiego zmierzamy. Pytania, dlaczego likwidowane jest laboratorium w tym, a nie w innym powiecie są zadawane przez środowiska wszystkich powiatów, w których ten proces zaistniał. Chcąc uczynić zadość wszystkim wnioskom, praktycznie nigdy nie zrealizowano by żadnego przedsięwzięcia.

Wojciech Rudnicki