Warszawa, 2004-09-17

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Zmiana stawki podatku od towarów i usług (z 7% na 22%) na usługi i roboty budowlane i budowlano-montażowe wykonywane na obiektach innych niż obiekty budownictwa mieszkaniowego, która nastąpiła z dniem 1 maja 2004 r., jest związana z dostosowaniem przepisów polskich do prawodawstwa unijnego, w szczególności do przepisów Szóstej Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich, dotyczących podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej - ujednolicona podstawa wymiaru podatku (77/388/EWG z późn. zm.). Podkreślić należy, że przepisy Dyrektywy nie dają podstaw do stosowania przez państwa członkowskie obniżonych stawek VAT dla robót budowlanych (niezależnie od tego, na jakich obiektach są wykonywane - z wyjątkiem robót dotyczących obiektów mieszkaniowych realizowanych w ramach polityki społecznej). Natomiast możliwość stosowania do końca 2007 r. obniżonej do 7% stawki VAT na roboty budowlano-montażowe wykonywane na wszystkich obiektach budownictwa mieszkaniowego, Polska uzyskała w ramach przedakcesyjnych negocjacji z Unią Europejską, jako odstępstwo od ogólnych zasad wynikających z prawodawstwa wspólnotowego.

Wyjaśniam, że jako członek Unii Europejskiej, Polska nie może wprowadzać do swojego systemu podatku VAT rozwiązań stojących w sprzeczności z normami prawa unijnego, ponieważ działania takie mogłyby doprowadzić do nałożenia na nasz kraj sankcji finansowych. W związku z tym, w art. 41 ust. 16 pkt 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 5359), stanowiącym delegacją ustawową dla Ministra Finansów do obniżania stawek podatku w drodze rozporządzenia, zawarto warunek co do konieczności uwzględniania przy takich działaniach przepisów Wspólnoty Europejskiej.

Podkreślić muszę, że pomimo, iż ustawa o podatku od tworów i usług wprowadzająca nowe regulacje w zakresie opodatkowania różnych grup towarów i usług została uchwalona w dniu 11 marca br., to jednak szereg projektowanych w niej rozwiązań znanych było dużo wcześniej - choćby stąd, że rozwiązania te były przedmiotem szeroko komentowanych przez środki masowego przekazu debat w parlamencie. Projekt ustawy był również cały czas dostępny dla ogółu zainteresowanych na stronach internetowych Ministerstwa Finansów i Sejmu. w związku z tym, zmiany stawek podatkowych dla różnego rodzaju usług i towarów, które nastąpiły z dniem 1 maja 2004 r., nie powinny być dla zainteresowanych zaskoczeniem. Dotyczy to również zmiany stawki podatku VAT w odniesieniu do robót budowlanych realizowanych na obiektach innych niż obiekty budownictwa mieszkaniowego - tym bardziej, że w art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku do towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 z późn. zm.) wyraźnie wskazano, że stawka 7% na towary i usługi wymienione w załączniku nr 5 do ww. ustawy (a więc również na budowę, remonty i bieżącą konserwację budynków związanych z oświat, sportem i rekreacją), ma zastosowanie jedynie do końca 2003 r. Był to więc przepis o charakterze przejściowym, na co wskazywało również jego usytuowanie w Rozdziale 6 ww. ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. "przepisy przejściowe i końcowe".

Zauważam jednocześnie, że jedną z podstawowych zasad polskiego systemu prawa cywilnego, jest zasada swobody zawierania umów, realizująca się poprzez swobodę stron w samym zawarciu umowy, swobodę wyboru kontrahenta, także swobodę kształtowania treści stosunku prawnego. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się naturze stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Oznacza to, że od woli stron umowy uzależnione jest takie jej ukształtowanie, które pozwoli uwzględnić w przyszłości ewentualne zmiany warunków wykonywania świadczeń wynikających z umowy. Dotyczy to również tych umów cywilnoprawnych, do zawarcia których doszło w drodze przetargów przeprowadzonych na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych (zgodnie z art. 139 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych - Dz.U. Nr 19, poz. 177 z późn. zm., do umów w sprawach zamówień publicznych stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej).

W tym kontekście zasadnicze znaczenie ma fakt, że z przepisów ww. ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym jasno wynikało, iż stosowanie obniżonej do 7% stawki VAT w budownictwie jest możliwe tylko do końca 2003 r. Przedłużenie stosowania tej normy prawnej nastąpiło w drodze rozporządzenia Ministra Finansów wydanego w grudniu 2003 r. (rozporządzenie z dnia 24 grudnia 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług - Dz. U.. Nr 224, poz. 2229), a więc w momencie kiedy znany był już projekt nowej ustawy o podatku od towarów i usług i wiadomym było, że najpóźniej z dniem 1 maja 2004 r. nastąpi zmiana przepisów dotyczących podatku od towarów i usług, w tym zwiększenie stawki podatku stosowanej dla robót budowlano-montażowych wykonywanych na obiektach innych niż związane z budownictwem mieszkaniowym.

Należy więc stwierdzić, że strony zawierające przed dniem 1 maja 2004 r. umowę o roboty budowlano-montażowe, przy zachowaniu należytej staranności, miały możliwość takiego ukształtowania treści umowy, która pozwoliłaby uwzględnić w przyszłości zmiany stawki podatku stosowanej dla tych robót. W przypadku robót budowlanych lub budowlano-montażowych wykonywanych po dniu 1 maja 2004 r. w obiektach innych niż obiekty budownictwa mieszkaniowego, właściwą do zastosowania jest stawka 22% VAT.

Podkreślić muszę, że Minister Finansów nie ma żadnych kompetencji do ingerowania w treść zawartych przez autonomiczne podmioty umów cywilnoprawnych. Taka ingerencja stałaby w sprzeczności z zasadami demokratycznego państwa prawa, w tym między innymi z zasadą swobody zawierania umów. W przypadku konfliktów powstałych na tle zawartych umów cywilnoprawnych, w sytuacji, gdy strony umowy nie mogą dojść same do porozumienia, właściwym rozwiązaniem jest zwrócenie się o rozstrzygnięcie do sądu.

Jednocześnie wyjaśniam, że jedynym źródłem pokrycia wydatków uczelni na budowę biblioteki mogą być środki ujęte w ustawie budżetowej na rok 2004 w budżecie części 38 - Szkolnictwo wyższe. Zgodnie z postanowieniami art. 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Edukacji Narodowej i Sportu (Dz.U. Nr 134, poz. 1426), minister ten kieruje działem szkolnictwo wyższe i jest dysponentem części budżetowej 38 - Szkolnictwo wyższe. W oparciu o art. 24 ust. 1 ustawy o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 z póź. zm.), minister ten przyznaje dotacje na inwestycje budowlane uczelni.

Dodatkowo informuję, że w przypadku czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 z późn. zm.), które wykonane zostały przed dniem 1 maja 2004 r., dla których obowiązek podatkowy powstał po dniu 30 kwietnia 2004 r. - czynności te podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT według stawek obowiązujących dla tych czynności w momencie ich wykonania, tj. przed dniem 1 maja 2004 r. Oznacza to, że w przypadku wykonania w kwietniu 2004 r. robót budowlano-montażowych, opodatkowanych na podstawie przepisów ww. ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. stawką VAT w wysokości 7%, stawka ta będzie właściwa do zastosowania również w przypadku, gdy obowiązek podatkowy powstanie po dniu 30 kwietnia 2004 r. Szczególne regulacje dotyczą wyłącznie importu, dla którego ustawodawca sformułował określone przepisy przejściowe w art. 170 ww. ustawy z dnia 11 marca 2004 r. Informuję przy tym uprzejmie, że stanowisko takie zostało również zawarte w interpretacji urzędowej Ministra Finansów (pismo znak: PP3-812-458/2004/AK/1786 z dnia 24.06.2004 r.), skierowanej do wszystkich izb skarbowych i urzędów kontroli skarbowej.

PODSEKRETARZ STANU

Jarosław Neneman