Od ponad dziesięciu lat istnieją i doskonale funkcjonują w Polsce regionalne ośrodki badań i dokumentacji zabytków - od października bieżącego roku regionalne ośrodki studiów i ochrony środowiska kulturowego - w tym regionalny ośrodek w Gdańsku odgrywający wielce pożyteczną rolę w ochronie, badaniach i popularyzacji dóbr kultury w regionie Pomorza Wschodniego, w tym Warmii i Mazur. W tym ośrodku powstało wiele unikalnych opracowań, dokumentacji, studiów, ekspertyz i innych materiałów. Ośrodek ten dysponuje wypracowanym w ostatnim dziesięcioleciu, a także w poprzednim okresie, jeszcze jako gdański Ośrodek Dokumentacji Zabytków, archiwum konserwatorskim obejmującym kilkanaście tysięcy dokumentów, kilkadziesiąt tysięcy kart ewidencyjnych różnego rodzaju obiektów zabytkowych, liczne unikalne pozycje bibliograficzne i kartograficzne. To niezwykłe bogactwo służy jako znakomita baza prac wykonywanych nie tylko przez pracowników ośrodka, ale także przez specjalistów z innych branż i instytucji, w tym urzędu Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Ośrodek od wielu lat dobrze współpracuje zarówno z wojewódzkim konserwatorem zabytków, jak i konserwatorami miejskimi w Gdańsku i Gdyni, wykonując na ich rzecz zlecone przez nich różnorodne opracowania i dokumentacje. Zakres tej współpracy zależy tylko od możliwości finansowych konserwatorów, a nie od woli ośrodka.

Zaniepokojony jestem treścią rozporządzenia ministra kultury, nr 54 z 14 października 2002 r., z którego wynika chęć drastycznej reorganizacji wszystkich ośrodków w Polsce, w tym i gdańskiego, i połączenia dotychczasowej warszawskiej centrali - Ośrodka Dokumentacji Zabytków - z Ośrodkiem Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, tworząc jedną nową instytucję centralną: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków. Ta zmiana może nie jest aż tak dotkliwa, jak idąca za tym redukcja etatów. Na mocy tego rozporządzenia reorganizacja dotychczasowych ośrodków w Polsce ma spowodować redukcję zatrudnienia ze stu jeden osób do siedemdziesięciu dwóch - czyli o dwadzieścia dziewięć etatów.

Najbardziej jednak owa redukcja dotknie właśnie gdańskiego ośrodka, tam zmniejszy się dotychczasowe zatrudnienie aż o jedenaście etatów. Zwracam uwagę, że chodzi tu o wysoce wyspecjalizowaną kadrę, z rzadka występującymi umiejętnościami i niepowtarzalnym doświadczeniem zawodowym. Pragnę jednocześnie przypomnieć Panu Ministrowi, iż ośrodek w Gdańsku działa na bardzo trudnym rynku - wąska branża i stosunkowo niewielkie możliwości pozyskiwania środków pozabudżetowych - i od kilku lat z powodzeniem wypracowuje dochody sięgające nawet 20% dotacji przeznaczanej dla nich z ministerstwa.

Odrębnym tematem jest propozycja ministerstwa dotycząca utworzenia dwóch ośrodków, między innymi w Elblągu. Biorąc jednak pod uwagę potencjał intelektualny, dobrze zorganizowaną i dobrze prowadzoną placówkę gdańską, nie widzę przeszkód, aby gdański ośrodek mógł w dalszym ciągu obsługiwać województwo warmińsko-mazurskie.

Gerard Czaja
Senator RP