Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (DzU nr 71 poz. 733) zawiera regulacje budzące na etapie ich stosowania wątpliwości interpretacyjne i wiele kontrowersji.

Art. 14 ust. 1 niniejszej ustawy sankcjonuje normę, w myśl której obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego na podstawie wyroku orzekającego eksmisję ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. Gminy nierzadko nie wywiązują się z tego obowiązku, bowiem nie pozwala im na to skromny budżet gminny, a ustawa w swym art. 18 ust. 4 daje właścicielom budynków uprawnienie do występowania z roszczeniem odszkodowawczym do gminy, jeżeli ta nie dostarczyła lokalu socjalnego uprawnionej osobie, nadal zamieszkującej w lokalu właściciela objętym eksmisją.

Dla przykładu w Urzędzie Miasta Częstochowy na realizację oczekuje dziewięćdziesiąt osiem wniosków o przydział lokalu socjalnego do wynajmu z przyznanym przez sąd w wyroku eksmisyjnym uprawnieniem do lokalu socjalnego oraz trzysta trzydzieści dwa wyroki o eksmisję bez takiego uprawnienia, wykonywane w trybie egzekucji sądowej. Ponadto na realizację oczekuje trzysta dziewięćdziesiąt pięć wyroków sądu o eksmisję, wykonywanych w trybie egzekucji administracyjnej.

Przepisy art. 35 omawianej ustawy umożliwiają także osobom eksmitowanym, nieposiadającym przyznanego przez sąd uprawnienia do lokalu socjalnego, a podlegającym ochronie na podstawie art. 14 ust.  4 przedmiotowej ustawy, występowanie do sądu z powództwem o przyznanie takiego uprawnienia. W Częstochowie, której przykład podałem, liczba osób eksmitowanych z uprawnieniem do lokalu socjalnego może w związku z takimi ustawowymi regułami zwiększyć się do sześciuset dziewięćdziesięciu. Do UM wpływają już roszczenia właścicieli budynków o przyznanie odszkodowania z tytułu nieprzydzielenia lokalu socjalnego osobie uprawnionej do takiego lokalu. Roszczenia te wynoszą około 300 zł miesięcznie za jeden lokal. Roszczenia właścicieli budynków mogą osiągnąć kwotę od 342 tysięcy zł do 2 milionów 484 tysięcy zł w stosunku rocznym.

W jaki sposób - pytają członkowie Zarządu Miasta Częstochowy - budżet gminy ma ponieść te wydatki, nie podnosząc jednocześnie podatków i opłat lokalnych, na co obecnie nie ma przyzwolenia społecznego, oraz jak te regulacje mają się do konstytucyjnej zasady, w myśl której na gminę mogą być nakładane zadania ustawowe tylko pod warunkiem zapewnienia odpowiednich środków finansowych? Intencje ustawodawcy w trakcie opracowywania wymienionych przepisów są ze wszech miar słuszne ze społecznego punktu widzenia, jednak obowiązująca w takiej postaci treść tych przepisów nie spowoduje sytuacji, w której - posłużę się przysłowiem - "wilk będzie syty i owca cała".

Omawiana ustawa ma jeszcze i inne mankamenty, które tylko zasygnalizuję. Po pierwsze, ustawa zlikwidowała najem doraźny, wprowadzając tylko najem długoterminowy (art. 5 pkt 1), przez co właściciele obawiają się wynajmować lokale, a to powoduje zastój na rynku najmu prywatnego. Ustawa zlikwidowała zróżnicowanie zasad najmu mieszkań w zasobach komunalnych, skarbu państwa oraz komercyjnych, hamując tym samym rynek najmu lokali w budynkach prywatnych, a także spowodowała kłopoty prywatnych inwestorów budujących na wynajem, z uwagi na brak poczucia bezpieczeństwa przy zawieraniu umów najmu. Po wtóre, ustawa ogranicza podwyżki czynszów, powodując w konsekwencji pogorszenie stanu technicznego mieszkań (art. 9 ust. 3).

Pragnę jeszcze zwrócić Pańską uwagę, Panie Premierze, na propozycje analityków UM w Częstochowie dotyczące ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (DzU nr 71 poz. 734) w zakresie przyznawania dodatków mieszkaniowych. Postuluje się zwiększenie dotacji celowej dla gmin na dofinansowanie nią dodatków mieszkaniowych. Przepisy ustawy pozwalają na dofinansowanie dodatków mieszkaniowych dotacją celową na poziomie około 40%, faktycznie jednak w 2001 r. dofinansowanie to zostało ograniczone do niecałych 30%, stąd 10% dodatków ogółem, to jest około 1 miliona 600 tysięcy zł, gmina musiała sfinansować z własnych środków.

Proponuje się wykluczenie możliwości przyznawania dodatków mieszkaniowych na rzecz podnajemców, bo stwarza to możliwość spisywania fikcyjnych umów w celu otrzymania dodatków mieszkaniowych, oraz wykluczenie z wydatków na mieszkanie odpisu na fundusz remontowy, z uwagi na fakt, iż fundusz remontowy można odliczyć na koniec roku podatkowego.