Warszawa, dnia 08 grudnia 2004 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu RP

Szanowny Panie Marszałku,

w związku z pismem Pana Marszałka z dnia 9 listopada 2004 roku i załączonym oświadczeniem złożonym przez senatora Adama Bielę podczas 71. posiedzenia Senatu RP z dnia 4 listopada 2004 r. w sprawie kolaboracji obywateli polskich pochodzenia żydowskiego przy eksterminacji ludności żydowskiej w czasie okupacji hitlerowskiej, uprzejmie przedstawiam, na postawione w tym oświadczeniu pytania, następującą informację,

W toku śledztw w sprawach zbrodni nazistowskich prowadzonych przez Oddziałowe Komisje Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu pojawiają się wątki dotyczące udziału obywateli polskich pochodzenia żydowskiego w dokonywaniu zabójstw osób spośród ludności żydowskiej, jak również wątki dotyczące innych form kolaboracji. Przykładem takiej sprawy jest śledztwo S. 7/00/Zn prowadzone przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Lublinie, gdzie zebrano materiał dowodowy wskazujący na współdziałanie sprawcy narodowości żydowskiej o nazwisku Szame Grajer z okupantem hitlerowskim. Wymieniony wysługiwał się gestapowcom. Od ludności żydowskiej zamkniętej w getcie w Lublinie wymuszał pieniądze, złoto i kosztowności dla gestapo i denuncjował opornych. W czasie likwidacji getta został jednak zastrzelony przez gestapo. Materiał dowodowy w tej sprawie wskazuje również na szeroką współpracę policji żydowskiej z getta, z hitlerowcami w jego likwidacji, w listopadzie 1942 r. W ostatnim etapie likwidacji getta w Lublinie 104 policjantów żydowskich również zostało zastrzelonych.

Funkcjonowanie instytucji i organizacji żydowskim, takich jak Judenraty, w kontekście ich współpracy z hitlerowskimi Niemcami w dziele zagłady ludności żydowskiej, jak dotąd nie było przedmiotem szerokich badań historycznych. Tym niemniej jednak, prace takie w Instytucie Pamięci Narodowej są planowane. W sferze zainteresowań znajduje się policja żydowska i polska oraz Judenraty i polskie zarządy miejskie.

Aktualnie, historycy Biura Edukacji Publicznej - Instytutu Pamięci Narodowej przygotowują pracę zbiorową pod red. Andrzeja Żbikowskiego pt. "Wokół Żegoty. Studia nad stosunkami polsko-żydowskimi w latach II wojny światowej". W artykułach do tej publikacji historycy BEP uwzględniają tematykę Judenratów i policji żydowskiej. Odnoszą się wnikliwie i krytycznie do roli prezesów niektórych Judenratów, szczególnie do Ch. Rumkowskiego z Łodzi i M. Merina z Sosnowca.

Zagranicznym, znanym opracowaniem na temat działalności Judenratów jest książka J. Trunka pt. "Judenrat; the Jewish councils in Eastern Europe under Nazi occupation", w języku angielskim, wydana w Nowym Jorku w 1972 r.

Łączą wyrazy najwyższego szacunku

Leon Kieres