Warszawa, 2003-11-07

Pan
Kazimierz Kutz
Wicemarszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
Warszawa

Odnosząc się do poruszonych w oświadczeniu problemów należy zacząć od informacji, że obowiązek ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących został wprowadzony przepisem art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.), a więc jest obowiązkiem wynikającym wprost z ustawy. Obowiązek ten dotyczy podatników dokonujących sprzedaży na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej oraz osób fizycznych prowadzących działalność w formie indywidualnych gospodarstw rolnych - niezależnie od tego, czy działalność ta jest opodatkowana, czy też zwolniona od podatku. Ponadto należy zauważyć, że ustawowy obowiązek prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących dotyczy całej działalności usługowej na rzecz ww. osób fizycznych a nie tylko podatników świadczących usługi przewozu osób i ładunków taksówkami.

Decyzję taką podjął Parlament jeszcze w 1993 r. uchwalając ww. ustawę i określając w niej zasady opodatkowania podatkiem od towarów i usług, a w tym i zasady dokumentowania transakcji podlegających opodatkowaniu. Podkreślić ten należy, iż wprowadzone zwolnienia od ewidencjonowania przy zastosowaniu kas rejestrujących z mocy ustawy mają charakter zwolnienia czasowego i wynika to jednoznacznie z brzmienia art. 29 ust. 3 pkt 2 ustawy.

Celem przyjętego rozwiązania było nie tylko zapewnienie służbom skarbowym dostępu do bardziej wiarygodnego źródła danych ewidencyjnych o obrotach podatników (potrzeba zabezpiecz3enia zaewidencjonowanych danych - art. 29 ust. 4 pkt 1 ustawy), lecz również konieczność zagwarantowania konsumentom prawa do otrzymania dokumentu potwierdzającego dokonanie transakcji, w którym uwidoczniona będzie nie tylko specyfikacja nabytych towarów lub opis usługi i ich wartości, lecz również, który będzie zawierał dane o strukturze ceny z wyodrębnionymi naliczeniami podatku (vide art. 29 ust. 4 pkt 2 ustawy), jeżeli usługi są opodatkowane. Warunki te spełnia drukowany automatycznie przez kasę paragon kasowy.

Przy świadczeniu usług taksówkarskich dotychczas obowiązywało nie tylko czasowe zwolnienie od stosowania kas, ale również zwolnienie od podatku na mocy art. 7 ust. 1 pkt 2 i poz. 6 załącznika nr 2 do ustawy o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej usługi te nie mogą korzystać ze zwolnienia podatkowego, gdyż przepisy VI Dyrektywy Rady Unii Europejskiej nie przewidują zwolnień w tym zakresie. Również więc osoby fizyczne wykonujące zawód taksówkarza i prowadzące w tym zakresie działalność gospodarczą na własny rachunek będą musiały z początkiem maja przyszłego roku wejść we wszystkie obowiązki podatnika VAT. Z uwagi zatem na konieczność opodatkowania tych usług niezbędne jest wprowadzenie ewidencjonowania obrotów i kwot podatku związanych z ich świadczeniem.

Kasa rejestrująca jest urządzeniem ewidencyjnym określonym przez prawo polskie, które to urządzenie z uwagi na konieczność opodatkowania przedmiotowych usług taksówkowych jest szczególnie istotne. Związane jest to, o czym była mowa powyżej, z koniecznością prowadzenia po 1 maja 2004 r. rozliczeń z tytułu podatku VAT. Wydruki i raporty uzyskiwane z kasy stanowią w zasadzie gotowe źródło danych do rozliczania podatku należnego VAT w deklaracji podatkowej. Wprowadzenie kas zintegrowanych z taksometrem jest o tyle przedsięwzięciem optymalnym, że oparte jest na rozwiązaniach zapewniających automatyczny zapis danych z uwzględnieniem rejestracji rabatów, obniżonych taryf lub zastosowanych rozliczeń wg cen umownych.

Jest to o tyle ważne, że stosowane dotychczas zwolnienia lub uproszczone formy opodatkowania tego rodzaju działalności eliminowały potrzebę prowadzenia jakiejkolwiek ewidencji podatkowej i nie można mówić, aby w tej sferze działalności gospodarczej można było wykorzystać dotychczasowe doświadczenia w zakresie prowadzenia ewidencji. W przypadku usług przewozu osób i ładunków taksówkami ważne funkcje kontrolne, w tym dla służb miejskich, ma informacja zawarta na paragonie odnośnie przebiegu kursu (m.in. czas rozpoczęcia i zakończenia kursu, ilość przebytych kilometrów, wysokość ceny uzgodnionej do zapłaty z wyodrębnioną kwotą podatku, zastosowane rabaty, opusty, dane ewidencyjne taksówki). Taksometry, z wyjątkiem ich śladowych ilości (około 300 szt.), nie mają możliwości korzystania z funkcji wydruku paragonów z opisem usługi i nie dają możliwości druku kopii dokumentów niezbędnych dla celów ewidencyjnych. Należy podkreślić, że używane dotychczas w taksometrach rejestry są od strony mechanicznej i elektronicznej o wiele słabiej zabezpieczone przed utratą lub likwidacją zawartych w nich zapisów, niż kasy dołączane do taksometru lub kasotaksometry uwzględniające kryteria techniczne kas rejestrujących. Tylko część najnowocześniejszych taksometrów wyposażona jest w tzw. pamięć nieulotną, natomiast w pozostałym zakresie funkcjonowanie rejestrów starszych typów taksometrów oparte jest na zasilaniu bateryjnym, gdzie przeprowadzone badania metrologiczne typu taksometru dają gwarancje jedynie dla 7-dniowego terminu zachowania stanu rejestrów. Przy braku dokumentacji papierowej, której emitowanie zapewnia tylko kasotaksometr lub kasa przyłączana do taksometru, zanik zasilania powoduje brak jakiejkolwiek dokumentacji źródłowej warunkujących prawidłowe rozliczanie się z podatku VAT.

Ponadto należy podkreślić, że rejestry taksometrów pracują jedynie w systemie odnotowywania narastających stanów, co oznacza, iż niemożliwym jest na podstawie zapisu samego taksometru odtworzenie stanów wstecz na określony dzień lub określony przedział czasowy. Takie rozwiązanie techniczne, stosowane również w taksometrach z pamięcią nieulotną powoduje, e po wyczerpaniu pojemności licznika stan zaewidencjonowanych danych ulega automatycznie wyzerowaniu. Tym samym brak byłoby możliwości stosowania podstawowych zasad wynikających z przepisów Ordynacji podatkowej w zakresie możliwości kontroli przez okres 5 lat poprawności dokonanych przez podatnika rozliczeń w poszczególnych okresach rozliczeniowych (tj. miesięcznych lub kwartalnych).

Punktując różnice między konstrukcjami kasowymi a taksometrycznymi należy wskazać, że podzespoły pamięci taksometrów nie pracują w systemie jednokrotnego zapisu i nie mają, tak jak moduły pamięci kasowej, specjalnego systemu zabezpieczeń uniemożliwiających (po zdjęciu zabezpieczeń plombowych obudowy) niewidoczną ingerencję w zapisie danych.

Obowiązujące procedury legalizacji ponownej taksometru wynikające z uszkodzenia cech zabezpieczających nie przewidują sprawdzenia zmiany układu pamięciowego taksometru lub tego czy dokonano ingerencji w zarejestrowane zapisy. Sprawdzenie to dotyczy wyłącznie stwierdzenia poprawności funkcjonowania urządzenia zgodnie z wymaganiami obowiązujących przepisów metrologicznych. Legalizacji na powyższych warunkach można dokonać w dowolnej placówce Głównego Urzędu Miar działającej na terenie kraju.

Wszystkie wymienione rejestry taksometrów nie uwzględniają także możliwości ewidencjonowania stanów faktycznych spotykanych w realiach prawnych i organizacyjnych polskiego rynku usług taksówkarskich, które mają znaczenie przy wymiarze podatku VAT. Należy tu wskazać, że polskie uregulowania prawa cenowego w dość szerokim zakresie dają możliwość korzystania z odstępstw od reguły rozliczania się wg cen urzędowych ustalonych przez gminy. I tak gmina zgodnie z ustawą o cenach może wprowadzać maksymalne ceny urzędowe za przejazd taksówką. Taryfy, jeżeli są ustalone przez gminę, obowiązują na terenie gminy a kursy poza terenem gminy w szerokim zakresie są rozliczane wg kwoty ceny uzgodnionej. W ramach formuły ceny maksymalnej obowiązującej na terenie gminy powszechnie są stosowane ustalane we własnym zakresie rabaty indywidualne lub korporacyjne, np. dla posiadaczy kart stałego klienta. W oprogramowaniu pracy taksometrycznych liczników impulsów nie ma też odpowiednich funkcji eliminujących rejestrację impulsów odnotowywaną w trakcie wyczekiwania na klienta, który się nie zgłosił po zamówioną usługę. Powodowałoby to często istotne rozmijanie się wskazań dotychczas stosowanych taksometrycznych urządzeń pomiarowych z faktycznie uzyskiwanymi obrotami, które powinny podlegać ewidencjonowaniu i opodatkowaniu. Możliwości stosowania w niektórych przypadkach różnego rodzaju taryf umownych 8opustów, rabatów, jazdy poza teren gminy, wg kwotowo uzgodnionej ceny). wykorzystywania pojazdu taksówkarskiego do innej działalności oraz na cele prywatne jest specyfiką polskiego systemu świadczenia tych usług i nie znajduje odniesienia w regulacjach stosowanych w innych krajach europejskich, gdzie pomiar obrotu oparty jest ściśle na wskazaniach taksometru. W świetle powyższego należy jednoznacznie stwierdzić, iż urządzenia te nie są w stanie spełnić kryteriów i warunków tak technicznych jak i funkcjonalnych niezbędnych do przyjęcia ich za urządzenia do prowadzenia ewidencji podatkowej. Każdy wymiar podatku oparty jedynie o wskazania liczników taksometrycznych mógłby być na drodze sądowej zakwestionowany. Należy bowiem zważyć, że zapisy art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym oraz VI Dyrektywy Rady Unii Europejskiej w sposób jednoznaczny definiują pojęcie obrotu wiążąc je z kwotami faktycznie należnymi m.in. z tytułu świadczenia usług przy uwzględnieniu prawie dopuszczalnych rabatów i innych form opustów.

Jak więc wynika z przedstawionego wyżej stanu prawnego i faktycznego nie odpowiada prawdzie głoszony przez część organizacji reprezentujących środowisko taksówkarzy pogląd o spełnianiu przez obecnie stosowane taksometry kryteriów i warunków technicznych wymaganych dla kas rejestrujących stosowanych do ewidencji podatku. Należy przy tym zwrócić uwagę, iż organizacje taksówkarzy przy opiniowaniu projektów przepisów kasowych same zwracały uwagę, że poprawnej ewidencji podatku nie można prowadzić bez zorganizowania oprzyrządowania, które ewidencjonowałoby obroty przy stosowaniu cen umownych, przy udzielaniu rabatów i opusów, czy uwzględniało w swych zapisach fakt oczekiwania na pasażera, które zakończyło się wynikiem negatywnym.

Otóż nie można mówić o braku zasadności wprowadzania obowiązku ewidencji, gdy nie są znane faktycznie osiągane obroty tej grupy podatników. Odnosząc się do rozwiązań obowiązujących w tym zakresie w UE należy poinformować, że nie ma "kasowej normy europejskiej", gdyż w poszczególnych krajach stosowane są różnorodne rozwiązania. Otóż jeśli chodzi o prowadzenie ewidencji w zakresie podatku VAT, to przepisy prawa unijnego problem ten pozostawiają do uregulowania prawu krajowemu. Zgodnie z art. 22 VI Dyrektywy podatnicy powinni prowadzić ewidencję na poziomie umożliwiającym właściwie stosowanie (rozliczanie podatku) oraz kontrolę przez władze podatkowe. W poszczególnych rakach stosowana jest cała gama różnych rozwiązań. Stosowane są obligatoryjnie lub są aktualnie wdrażane systemy kas fiskalnych zbliżone do polskich konstrukcji w Grecji, Turcji, Bułgarii, szeroko jest stosowana polityka łączenia zwykłych taksometrów z drukarkami paragonów, mają zastosowanie również inne regulacje w postaci kontroli i odczytu stanu liczników taksometru w placówkach policyjnych, wprowadzane są zakazy wykorzystywania pojazdów taksówkowych do innych celów, w tym osobistych lub zakazy rozliczania wg innych taryf niż wyskalowany w trybie urzędowym taksometr.

Należy również zaznaczyć, że Minister Finansów uwzględniając postulaty środowiska taksówkarzy ustalił rozporządzeniem z dnia 17 marca 2003 r. w sprawie limitów odliczeń kwot wydatkowanych na zakup kas o zastosowaniu specjalnym (Dz. U. Nr 50, poz. 425) wyższe kwoty zwrotu z tytułu nabycia kas rejestrującej w wysokości 61% jej ceny netto (dla w pełni zintegrowanego urządzenia kasotaksometrycznego w jednej obudowie) i 79% jej ceny netto (dla kasy dołączanej do taksometru).

Aktualnie trwają prace legislacyjne nad nową ustawą o podatku od towarów i usług, której unormowania muszą być w pełni dostosowane do wymogów dyrektyw Unii Europejskiej, a przede wszystkim ww. VI Dyrektywy z dnia 17 maja 1977 r. Powyższa ustawa będzie w sposób szczegółowy i bezpośredni określała obszar zastosowania stawek obniżonych VAT oraz zasady odliczeń podatku naliczonego od podatku należnego lub zwrotów podatku VAT.

Reasumując należy podkreślić, że obecnie w kraju już w ponad 1 milionie stanowisk sprzedaży znalazły zastosowanie kasy i prowadzona jest przy ich pomocy ewidencja tego podatku. Próba ustanowienia stałych zwolnień od stosowania kas dla jednej grupy podatników mogłaby stanowić podstawę do formułowania różnych wniosków na temat niekonstytucyjności takiego rozwiązania, z punktu widzenia równego traktowania podatników. Nie należy również zapominać o prawach klienta do otrzymania paragonu dokumentującego transakcję. Uwzględniając powyższe resort stoi na stanowisku utrzymania w stosunku do usług taksówkarskich rozwiązań wynikających z przepisów prawa.

Z wyrazami szacunku

Sekretarz Stanu