Warszawa, 08.09. 2003 roku

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

W związku z oświadczeniem Pana Adama Bieli Senatora RP z dnia 08.09.2003 r., dotyczącym wydania przez Ministra Skarbu Państwa rozporządzenia w sprawie nabycia własności nieruchomości przez użytkowników wieczystych na podstawie delegacji zawartej w art. 1 ust. 7 ustawy z dnia 26 lipca 2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości (Dz.U. Nr 113, poz. 1209 z późn. zm.), zmienionym art. 15 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. nr 64, poz. 592), uprzejmie informuję, co następuje.

Art.15 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego jest w istocie nowelizacją art. 1 ustawy z dnia 26 lipca 2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości, która rozszerza zasięg terytorialny obowiązywania tego przepisu z Ziem Zachodnich i Północnych na obszar całego kraju i przeniósł moment podjęcia decyzji o przekształceniu prawa wieczystego użytkowania we własność z organu właściwej jednostki samorządu terytorialnego lub właściwego starosty (decyzja konstytutywna) na wejście w życie ww. przepisu ustawy - uwłaszczenie z mocy prawa, potwierdzone decyzją deklaratoryjną, co stanowi istotną zmianę w stosunku do ratio legis ustawy z dnia 26 lipca 2001 r., przedstawionego w uzasadnieniu do ustawy.

Rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie szczegółowego trybu wydawania decyzji potwierdzających uwłaszczenie użytkowników wieczystych nieruchomości zabudowanych na cele mieszkaniowe lub stanowiące nieruchomości rolne nie mogło ukazać się w okresie vacatio legis ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z przyczyn obiektywnych. Wspomniany art. 15 zawierający delegację ustawową dodany został do projektu rządowego ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego w ostatniej fazie prac sejmowych. Ustawa ta została uchwalona w dniu 11 kwietnia 2003 r. i opublikowana w Dzienniku Ustaw z dnia 15 kwietnia 2003 r., z trzymiesięcznym vacatio legis.

Już w trakcie uchwalania ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, przepis powyższy wzbudzał wątpliwości prawne ekspertów. Rząd RP kierując się wymogiem wysokiej staranności, niezwłocznie po opublikowaniu art. 15 ustawy przeprowadził analizy prawne i konsultacje Ministra Skarbu Państwa z zainteresowanymi ministrami: Spraw Wewnętrznych i Administracji, Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Sprawiedliwości oraz Infrastruktury w zakresie możliwości wydania stosownego rozporządzenia i skutków realizacji przepisu.

Należy przypomnieć, że Trybunał Konstytucyjny w obszernym uzasadnieniu do orzeczenia z dnia 12 kwietnia 2000 r., sygn. akt K/98 (Dz.U. nr 28, poz. 352) wypowiedział się co do dopuszczalności zakresu preferencji ze strony podmiotów publicznych na rzecz użytkowników wieczystych, przy przekształcaniu tego w prawo własności.

Dysponując wspomnianymi analizami prawnymi i mając świadomość doniosłości skutków prawnych i majątkowych omawianej regulacji, w dniu 24 czerwca 2003 r. skierowano do Sejmu RP projekt nowelizacji ustawy (druk sejmowy nr 1705) przenoszący wejście w życie art. 15 na dzień 1 stycznia 2004 r. po to, aby móc w tym czasie przygotować projekt zawierający kompleksowe rozwiązania w sprawie prawa użytkowania wieczystego, włącznie z nowelizacją przepisów kodeksu cywilnego, który jest integralną częścią regulacji instytucji prawnych wieczystego użytkowania i prawa własności. Wymóg spójności systemu prawnego wymaga w tej mierze kompleksowej regulacji.

W dniu 9 lipca br. Sejmowa Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi oceniła negatywnie rządowy projekt nowelizacji art. 15, a z dniem 16 lipca br. ustawa w całości weszła w życie.

Niezależnie od powyższego, legalność art. 1 ustawy z dnia 26 lipca 2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości, którego to dotyczy art. 15 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, jest przedmiotem skargi trzech gmin (Lębork, Człuchów i Gryfino) do Trybunału Konstytucyjnego, które zakwestionowały brak odpłatności z tytułu przekształcenia prawa wieczystego użytkowania we własność. Termin rozpatrzenia sprawy został wyznaczony na wrzesień-październik 2003 r.

Rozporządzenie wykonawcze powinno być zatem wydane z uwzględnieniem stanu prawnego, jaki zostanie ukształtowany wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego w powyższej sprawie.

Realizacja tego przepisu przed rozstrzygnięciem ww. skargi grozi bowiem powstaniem odszkodowawczej odpowiedzialności majątkowej Skarbu Państwa wobec gmin (art. 160 K.p.a.), w sytuacji gdyby wydano w jednostkowych sprawach decyzje administracyjne stwierdzające nabycie własności przez wieczystych użytkowników, a orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego zostałaby stwierdzona nieważność podstawy prawnej, na której byłyby oparte wspomniane decyzje, tj. art. 15 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego i przepisów wykonawczych do niego. Z uwagi na powszechny zasięg obowiązywania ww. przepisu, skutki finansowe takich odszkodowań dla budżetu państwa byłyby dotkliwe.

Jednocześnie należy podkreślić, że brzmienie delegacji ustawowej zawartej w art. 15 ustawy z dnia 12 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego jest nieprecyzyjne i nie odpowiada wymogom określonym w art. 92 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, gdyż zawarte w nim upoważnienie nie zawiera szczegółowych wytycznych dotyczących aktu wykonawczego, co niezmiernie utrudnia sporządzenie przedmiotowego rozporządzenia.

Dodatkowo należy podnieść, że kompetencje Ministra Skarbu Państwa zapisane w art. 25 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej obejmujące sprawy działu Skarb Państwa (tekst jednolity Dz.U. z 1999 r., nr 82, poz. 928 z późn. zm.) nie obejmują spraw dotyczących procedur administracyjnych, gdyż zgodnie z art. 6 ww. ustawy należą do kompetencji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Zgodnie z przypisanymi kompetencjami ww. ustawy o działach administracji rządowej dysponentem ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości jest Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Po zgłoszeniu powyższych wątpliwości, w związku z przekazaniem w dniu 31 lipca br. Ministrowi Skarbu Państwa dezyderatu nr 22 Sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi zobowiązującego Ministra Skarbu Państwa do wydania przedmiotowego rozporządzenia, uprzejmie informuję, że w Ministerstwie Skarbu Państwa, we współpracy z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, trwają intensywne prace nad wydaniem rozporządzenia wykonawczego do art. 15 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.

PODSEKRETARZ STANU

Barbara Misterska-Dragan