Spis oświadczeń


Oświadczenie złożone
przez senatora Tadeusza Bartosa

Oświadczenie skierowanie do ministra finansów Andrzeja Raczki

Szanowny Panie Ministrze!

Oświadczenie moje dotyczy zgłaszanych przez organizacje pozarządowe uwag dotyczących stosowania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Najistotniejsze uwagi przedstawiam poniżej.

1. Jednostka samorządu terytorialnego nie może podzielić wszystkich środków przeznaczonych na dofinansowanie zadań realizowanych przez organizacje pozarządowe, czyli udzielać dotacji, przed uchwaleniem budżetu, ponieważ wówczas nie jest znana ostateczna kwota, jaką samorząd przeznaczy na ten cel. Uchwalanie budżetów jednostek samorządu następuje najpóźniej do 31 marca danego roku budżetowego. Z praktyki wiadomo, że zazwyczaj budżety tych jednostek są uchwalone pod koniec marca. Przyjmijmy, że 1 kwietnia ogłoszony zostaje konkurs i oferty wpływają do 1 maja - gdyż określony ustawowo termin ich składania powinien być nie krótszy niż trzydzieści dni - czyli dopiero po tym terminie komisja konkursowa opiniuje oferty i przedstawia je zarządowi jednostki samorządu, który je zatwierdza, odrzuca lub nanosi poprawki. A więc cały proces kończy się na początku czerwca i dopiero wówczas mogą być zawierane umowy z beneficjentami. Z tego wynika, że zadania realizowane przez organizacje pozarządowe w pierwszej połowie roku nie będą dofinansowane z budżetów samorządów lokalnych, skutkiem czego będzie to, iż wiele zadań nie będzie realizowanych.

2. W art. 13 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie określono, co powinno znaleźć się w ogłoszeniu o otwartym konkursie ofert. Ust. 3 mówi, że takie ogłoszenie zamieszcza się w dzienniku lokalnym lub ogólnopolskim, w Biuletynie Informacji Publicznej oraz w siedzibie organu administracji, który ogłasza konkurs. Nierealne jest jednak umieszczenie przez ogłoszeniodawcę, czyli jednostkę samorządu, w dzienniku lokalnym lub ogólnopolskim informacji o realizowanych przez organ administracji publicznej w roku ogłoszenia konkursu oraz w roku poprzednim zadaniach publicznych tego samego rodzaju i o związanych z nimi kosztach. Aby umieścić na łamach prasy ustawowo określone dane, samorządy lokalne zmuszone będą do wykupienia kilku stron od wydawcy, przez co koszty postępowania konkursowego będą bardzo duże. Pieniądze przeznaczone na zamieszczenie tak dużego ogłoszenia można by spożytkować na dofinansowanie konkretnych zadań.

3. Art. 19 ustawy mówi, że minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi wzory ofert, umów i sprawozdań z wykonania zadania. Takie wzory określone zostały w rozporządzeniu ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 29 października 2003 r. (DzU z 2003 r. nr 193 poz. 1891). Jednostki samorządu terytorialnego muszą bezwzględnie korzystać ze wzorów określonych w tym rozporządzeniu. Aktualnie nie ma możliwości skorygowania tych wzorów i dostosowania ich do zakresu działalności poszczególnych organizacji pozarządowych, działających na przykład w dziedzinie kultury, sportu, turystyki. Formularz oferty może być jedynie rozszerzony, nie może być jednak zmieniony w części określonej w rozporządzeniu. Niektóre punkty oferty świadczą, że wzór oferty został stworzony pod zadania z zakresu pomocy społecznej - tak jest na przykład z punktem 7 w części II wzoru oferty. Ale przecież nie wszystkie stowarzyszenia działające na polu upowszechniania kultury czy też turystyki mają podopiecznych. Stowarzyszenia te nie realizują świadczeń dla społeczeństwa. A jeżeli już mówić tu o liczbie świadczonych usług, to można tak potraktować jedynie liczbę organizowanych imprez kulturalnych lub turystycznych, ale przecież ilość nie zawsze idzie w parze z jakością. Ponadto stowarzyszenie zobligowane jest, według wzoru oferty, do dostarczenia sprawozdania merytorycznego i finansowego. Ale nie wszystkie organizacje pozarządowe uzyskają status organizacji pożytku publicznego, w związku z tym nie wszystkie będą zobligowane do sporządzania i ogłaszania takich sprawozdań. Pojawia się również pytanie, jak jednostki samorządu terytorialnego będą mogły sprawdzić prawdziwość danych zawartych w sprawozdaniach przekazywanych przez organizacje nieposiadające statusu organizacji pożytku publicznego. Nie wchodzi tu w grę kontrola tych sprawozdań ze stanem faktycznym, ponieważ organy samorządu nie posiadają uprawnień kontrolnych wobec organizacji pozarządowych (z wyjątkiem powiatów, które, zgodnie z art. 8 ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach, sprawują nadzór nad stowarzyszeniami).

4. Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, organy administracji publicznej wspierają realizację zadań lub powierzają te zadania po przeprowadzeniu konkursu ofert, chyba że przepisy odrębne przewidują inny tryb zlecania. Ale na przykład w przypadku sportu, turystyki i kultury innego trybu nie ma, ponieważ nie określają go inne przepisy. Ponadto organizacja pozarządowa może złożyć ofertę z własnej inicjatywy. Organ samorządu rozpatruje celowość realizacji tego zadania i w przypadku pozytywnej decyzji ogłasza otwarty konkurs ofert, zgodnie z art. 12 ustawy. Okazuje się więc, że zadanie zgłoszone przez organizację może być realizowane przez inny podmiot.

5. Problemem jest uzyskanie statusu organizacji pożytku publicznego przez niektóre stowarzyszenia. Zgodnie z art. 20 ustawy organizacja pozarządowa winna spełnić warunki, które umożliwią jej ubieganie się o taki status. Tymczasem już ust. 1 jest dla niektórych barierą nie do przebycia. Organizacja winna prowadzić działalność na rzecz ogółu społeczeństwa lub grupy wyodrębnionej ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową. Ale niektóre stowarzyszenia działające na polu kultury, sportu czy turystyki prowadzą działalność na rzecz małych społeczności lokalnych czy grup zawodowych (takich jak muzycy, sportowcy, właściciele gospodarstw agroturystycznych), które niekoniecznie mają szczególnie trudną sytuację życiową. Mimo to działalność takich organizacji jest tym społecznościom bardzo potrzebna, nie należy więc wykluczać ich z postępowania o przyznanie statusu organizacji pożytku publicznego.

6. Istotnym problemem dla mniejszych organizacji pozarządowych będzie przygotowywanie sprawozdań finansowych. Większość stowarzyszeń nie zatrudnia księgowych, a księgowość, bardzo uproszczoną, prowadzi zazwyczaj, i to społecznie, skarbnik. Ustawa pośrednio zmusza więc stowarzyszenia do zatrudnienia osób, które zajmą się prowadzeniem księgowości, a większości stowarzyszeń nie będzie na to stać.

Przedstawiając powyższe uwagi, proszę o zainteresowanie się tą sprawą i o ewentualną pomoc organizacjom pozarządowym.

Z poważaniem
senator Tadeusz Bartos


Spis oświadczeń