Warszawa, dnia 14 stycznia 2004 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu R.P.

Oświadczenie senatora Tadeusza Bartosa postuluje dokonanie zmiany w ustawie z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych (Dz.U. Nr 80, poz. 721) polegającej na dodaniu przepisu o przejściu z mocy prawa na własność Skarbu Państwa, wszystkich nieruchomości lub ich części przeznaczonych pod drogi, określonych w decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi, z dniem w którym decyzja ta stała się ostateczna.

Ewentualne przejście z mocy prawa na własność Skarbu Państwa, nieruchomości przeznaczonych pod drogi, w tym m.in. nieruchomości stanowiących własność osób fizycznych, byłoby zbliżone do aktu nacjonalizacji tych nieruchomości. W tym kontekście zaproponowane nowe regulacje byłyby niekonstytucyjne. Zgodnie bowiem z przepisem art. 21 Konstytucji RP, Rzeczypospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia, a wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Inna zasada ustalona w Konstytucji RP, w jej art. 64 ust. 2, stanowi, że "własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej".

Mając na względzie ww. zasady konstytucyjne należy podkreślić, iż pozbawienie praw do nieruchomości może nastąpić wyłącznie w drodze wywłaszczenia, na cele publiczne w toku którego każda strona dysponuje możliwościami złożenia odwołania od decyzji do organu drugiej instancji, a także wniesienia skargi do sądu administracyjnego także nosiłoby znamiona niekonstytucyjności.

Odnosząc się do kwestii wywłaszczania nieruchomości, zaznaczyć należy, iż przepisy ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych zmodyfikowały zasady tego postępowania, zaś w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie odsyłają do przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami. Przepisy ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji stanowią, że "po wszczęciu postępowania wywłaszczającego wojewoda, na wniosek Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, udziela w uzasadnionych przypadkach, w drodze decyzji, zezwolenia na niezwłoczne zajęcie nieruchomości przeznaczonych pod pas drogowy". Decyzja ta uprawnia do dysponowania na cele budowlane. Zgodnie z art. 32 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1126 ze zm.) "Pozwolenie na budowę może być wydane temu kto złożył oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane". W związku z powyższym, posiadanie przez GDDKiA decyzji zezwalającej na niezwłoczne zajęcie nieruchomości, uznać należy za wystarczający dokument uprawniający do uzyskania pozwolenia na budowę i rozpoczęcie prac budowlanych.

Ponadto nie wydaje się zasadne utożsamianie regulacji odnoszących się do inwestycji już zrealizowanych z tymi, które dotyczą nowych inwestycji tj. mających zostać zrealizowanych w przyszłości. O ile bowiem dopuszczalne było określenie w art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.), że nieruchomości pozostające w dniu 31 grudnia 1998 r. we władaniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, nie stanowiące ich własności a zajęte pod drogi publiczne, z dniem 1 stycznia 1999 r. stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego za odszkodowaniem, to wprowadzenie identycznej regulacji w odniesieniu do nowo powstających dróg, nie może mieć zastosowania z uwagi na ww. zasady określone w Konstytucji RP.

Z wyrazami szacunku

Marek Pol