Tym, co w znacznym stopniu przyspieszyłoby realizację zadań inwestycyjnych na drogach krajowych jest - oprócz kwestii finansowych - zminimalizowanie czynnika opóźniającego realizację inwestycji w zakresie dróg krajowych związanego z nabywaniem nieruchomości pod działalność inwestycyjną. Kwestie te regulują między innymi zapisy ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych.

Art. 13 tej ustawy stanowi, iż generalny dyrektor dróg krajowych i autostrad nabywa w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości lub ich części na cele budowy dróg. Nakłada to na inwestora - GDDKiA lub zarządcę drogi w miastach na prawach powiatu - konieczność nakłonienia właściciela nieruchomości do sprzedaży prawa do nieruchomości w drodze umowy notarialnej. Ustawa nie mówi o tym, jaka dokumentacja oferty nabycia nieruchomości winna być przedłożona organowi wszczynającemu postępowanie wywłaszczeniowe w razie niepowodzenia przy wykupie nieruchomości. Podobnie brak jest ustaleń, za jaką cenę, odbiegającą z reguły in plus od rynkowej, inwestor może nabyć nieruchomość i czy w ogóle inwestor musi ustalać cenę rynkową. A jeśli tak, to czy wartość nabywanej przez inwestora nieruchomości powinna odpowiadać warunkom art. 18 ustawy, dotyczącym wysokości odszkodowania w decyzji wywłaszczeniowej, i czy ta wycena może być ewentualnie wykorzystana w tej decyzji, czy też po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego należy dokonywać ponownej wyceny zgodnej z art. 18 ustawy.

Art. 23 ustawy odsyła do ustawy o gospodarce nieruchomościami w sprawach nieujętych w niniejszej ustawie. Należy zatem domniemywać, że w razie skargi do NSA wstrzymuje się wykonanie decyzji ostatecznej o wywłaszczeniu, zgodnie z art. 9 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Rozpatrywanie odwołań i skarg z całej Polski do wcześniej wymienionych organów jest i będzie z pewnością długotrwałe. Przewiduję, że czas trwania procedur związanych z wywłaszczeniem według obowiązujących przepisów ustawy oraz ewentualnego postępowania egzekucyjnego administracji wynosił będzie około 2-3 lat.

W celu znacznego przyspieszenia budowy dróg krajowych rząd powinien w trybie pilnym zaproponować dokonanie zmian w ustawie o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych, idące w tym kierunku, aby nieruchomości lub ich części przeznaczone pod drogę na mapie projektowanego podziału nieruchomości stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji drogi stała się ostateczna, z wyjątkiem tych, które są własnością Skarbu Państwa.

Decyzję deklaratoryjną w sprawie stwierdzenia przejścia z mocy prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa wydawać powinien starosta wykonujący zadania administracji rządowej z urzędu. Od decyzji tej powinno przysługiwać odwołanie do wojewody wyłącznie w zakresie ewentualnego niewłaściwego stanu prawnego nieruchomości lub w sprawie wykazanej powierzchni do przewłaszczenia. W odwołaniu strona byłaby zobowiązana do przedstawienia dowodu na tę okoliczność. Decyzja wojewody powinna być ostateczna, a skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego nie wstrzymywałaby jej wykonania. Wydanie nieruchomości następować powinno w terminie do trzydziestu dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.

Proponowane zmiany zasadniczo przyspieszą budowę dróg krajowych. Wyeliminują błędy popełnione na etapie nabywania nieruchomości, a zwłaszcza spiralę cen, która powstaje w trakcie przedłużającego się postępowania, podwójne ceny rzeczoznawców sporządzane raz na zlecenie inwestora, a drugi raz - organu wywłaszczającego, problemy z rozbieżnościami w wycenach, konieczność wydawania decyzji o zajęciu nieruchomości przed jej wywłaszczeniem i o egzekucji, wątpliwej prawnie, tych praw. Ostateczna decyzja o lokalizacji drogi krajowej przesądza o jej przebiegu.

Uważam ponadto, że niezbędne jest również uzupełnienie przepisów przejściowych i końcowych ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o regulacje pozwalające inwestorowi na "pozbycie się" decyzji wydanych na podstawie przepisów innych niż ta ustawa, jeżeli analiza sprawy konkretnej drogi krajowej wykaże, iż korzystniej będzie uzyskać nową decyzję bądź nowe decyzje na podstawie przepisów omawianej ustawy, bo na przykład stara decyzja jest obarczona wadą. Chodzi mianowicie o decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu, decyzje o podziale nieruchomości, decyzje wywłaszczeniowe i decyzje o niezwłocznym zajęciu nieruchomości. Właściwy w tym przypadku byłby przepis stanowiący, iż wydanie decyzji na podstawie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. powoduje z mocy prawa utratę mocy decyzji, odpowiedniej merytorycznie, wydanej wcześniej na podstawie innych ustaw. "Pozbycie się" niekorzystnej decyzji ostatecznej jest obecnie trudne, a wydanie nowej decyzji, z nowej ustawy, rodzi obawy, że będzie to druga decyzja w tej samej sprawie, co może skutkować stwierdzeniem jej nieważności. Zwrócić należy uwagę, że przepis art. 41 ust. 3 ustawy nie spełnia oczekiwań inwestora, jeżeli wystąpi sytuacja, o której mowa.

Dlatego też uprzejmie proszę Pana Premiera o zajęcie stanowiska w przedmiotowej sprawie.

Z wyrazami szacunku
Tadeusz Bartos