Leszek Balcerowicz

Wydana na podstawie przepisu art. 147 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. nr 72, poz. 665, Dz.U. Nr 126, poz. 1070, Dz.U. Nr 130, poz. 1450, Dz.U. Nr 141, poz. 1178, Dz.U. Nr 144, poz. 1208, Dz.U. Nr 153, poz. 1271 i Dz.U. Nr 169, poz. 1387, Nr 241, poz. 2074 i z 2003 r. Nr 50, poz. 424, Nr 60, poz. 535 i Nr 65, poz. 594) decyzja Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 3 grudnia 2003 r. w sprawie przejęcia Spółdzielczego Banku Rozwoju "Samopomoc Chłopska" w Warszawie przez Bank Przemysłowo-Handlowy PBK S.A. w Krakowie podjęta została w związku z trudną sytuacją przejętego banku, zagrażającą bezpieczeństwu środków zgromadzonych na rachunkach klientów. Należy również mieć na uwadze, że Komisja Nadzoru Bankowego podejmując decyzję o przejęciu działała na wniosek Zarządu SBR "Samopomoc Chłopska", po uzyskaniu stosownych uchwał wydanych przez organy zainteresowanych banków.

Od 2002 r. SBR "Samopomoc Chłopska" w Warszawie ponosił straty z działalności. Straty te spowodowały zmniejszenie funduszy własnych banku poniżej równowartości 5 mln EURO. Tym samym SBR "Samopomoc Chłopska" przestał spełniać określone ustawowo wymagania kapitałowe. Podejmowane przez bank spółdzielczy działania restrukturyzacyjne okazały się nieskuteczne. Istniało realne zagrożenie znaczącego pogłębienia się strat banku. Tym samym przejęcie SBR "Samopomoc Chłopska" w Warszawie przez Bank Przemysłowo-Handlowy S.A. w Krakowie stanowiło jedyną skuteczną formę ochrony środków zgromadzonych na rachunkach w banku i pozwoliło na pełne zabezpieczenie interesów jego klientów.

Decyzja w tej sprawie podjęta została przez Komisję Nadzoru Bankowego jako następstwo pogarszającej się sytuacji banku. Ostatnia przeprowadzona inspekcja kompleksowa w SBR "Samopomoc Chłopska", która odbyła się według stanu na dzień 31 marca 2001 r. wskazała na nieprawidłowości występujące w banku. W wyniku czynności inspekcyjnych przeprowadzonych przez inspektorów nadzoru wskazano, iż sytuacja ekonomiczno-finansowa banku uległa pogorszeniu. Inspektorzy uznali, iż na datę inspekcji jakość aktywów nie była zadawalająca i dodatkowo wystąpiła relatywnie wysoka kwota brakujących rezerw. Przy uwzględnieniu brakującej kwoty rezerw celowych, wynik na datę inspekcji stanowił stratę. W ocenie inspektorów posiadane fundusze własne nie były wystarczające dla dalszego bezpiecznego rozwoju banku, a generowane wyniki finansowe nie pozwalały na zasilenie kapitałów w przyszłości. Inspektorzy wnieśli zastrzeżenia do jakości zarządzania bankiem. Stwierdzono występowanie licznych błędów w sprawozdawczości i ewidencji księgowej. W świetle wyników inspekcji należało stwierdzić, iż system kontroli wewnętrznej był mało skuteczny i niewystarczający dla potrzeb wynikających z rozmów prowadzonej działalności i podejmowanego przez bank ryzyka.

Nieskuteczne okazały się wszelkie działania banku podjęte w celu jego dokapitalizowania. Próby pozyskania nowego inwestora strategicznego (podejmowane przez ponad 2 lata zarówno przez Zarząd SBR "Samopomoc Chłopska" w Warszawie jak i przez BPH PBK S.A. w Krakowie), nie przyniosły efektów. Długotrwałe negocjacje prowadzone w powyższym zakresie (oferta skierowana do ponad 100 krajowych i zagranicznych instytucji finansowych) w praktyce uniemożliwiały podjęcie radykalnych i wiążących decyzji służących trwałej stabilizacji sytuacji banku. Również pozostali członkowie SBR "Samopomoc Chłopska" w Warszawie nie zadeklarowali możliwości znaczącego zasilenia funduszu udziałowego banku.

Powyższe wewnętrzne problemy Spółdzielczego Banku Rozwoju "Samopomoc Chłopska" w Warszawie w powiązaniu z czynnikami makroekonomicznymi oraz uwarunkowaniami rynku lokalnego, w którym działał bank, spowodowały trwałą utratę zdolności generowania zysku. W okresie od dnia 28 lutego 2002 r. wyniki finansowe banku, wobec braku stabilnej sytuacji wykazywały istotne wahania. W aktywach banku wg stanu na dzień 30 września 2003 r. w porównaniu ze stanem na dzień 30 czerwca 2003 r. odnotowano wzrost należności zagrożonych o 1983 tys. zł, powodujący obowiązek utworzenia dodatkowych rezerw celowych. Efektem powyższego było wykazanie przez bank na dzień 30 września 2003 r. straty finansowej w wysokości 3984 tys. zł. Stanowiło to znaczący wzrost w porównaniu z wynikiem wykazanym na dzień 30 czerwca 2004 r. stanowiącym stratę w wysokości 595 tys. zł, przy czym wykazane w sprawozdawczości wyniki nie były zweryfikowane.

Faktyczną skalę zagrożeń związanych z sytuacją banku wskazały wyniki badania sprawozdania finansowego banku dokonane przez biegłego rewidenta według stanu na dzień 5 grudnia 2003 r. (dzień poprzedzający dzień objęcia zarządu majątkiem Spółdzielczego Banku Rozwoju "Samopomoc chłopska" przez Bank Przemysłowo-Handlowy PBK S.A.) oraz na dzień 31 grudnia 2003 r. Biorąc pod uwagę, że badania przeprowadzone zostały przez uprawniony do tego podmiot o uznanej renomie ustalenia dotyczące faktycznej wysokości strat nie powinny być kwestionowane.

Odnosząc się do kwestii wpływu członków spółdzielni na przebieg postępowania związanego z przejęciem - po podjęciu uchwały przez Komisję Nadzoru Bankowego - należy zauważyć, że obowiązujące przepisy dotyczące kompetencji podmiotów w toku procesu przejęcia, nie przewidują uczestnictwa poszczególnych współwłaścicieli w postępowaniu. Przepisy te nie uwzględniają proporcji głosów w zarządzie i radzie nadzorczej ustanowionych na mocy decyzji właścicieli przejmowanego banku. Przewidziana w tych przepisach rola w zakresie praw i obowiązków związanych z przygotowaniem stosownego wniosku kierowanego do Komisji Nadzoru Budowlanego, przypisana jest organom a nie poszczególnym ich członkom. Stwierdzając to należy przypomnieć, że przewaga głosów Banku Przemysłowo-Handlowego PBK S.A. w Krakowie na Walnym Zgromadzeniu Spółdzielczego Banku Rozwoju "Samopomoc Chłopska" miała miejsce od sześciu lat i jako wyraz woli wszystkich właścicieli nie była dotychczas kwestionowana. Pragnę poinformować, że SBR "Samopomoc Chłopska" zawarł w dniu 31 stycznia 1997 r. porozumienie w Banku Przemysłowo-Handlowym S.A. w Krakowie, na mocy którego BPH S.A. objął 5002 udziały członkowskie SBR "Samopomoc Chłopska" (dawało to 26,6% głosów na WZ SBR "SCh"), zaś na mocy aneksu z dnia 22 września 1998 r. BPH S.A. objął dalsze 7000 udziałów SBR "SCh". W wyniku podejmowanych działań siła głosów BPH S.A. przekroczyła 50% głosów na WZ SBR "SCh". Dodatkowo należy wspomnieć, że zgodnie ze Statutem SBR "Samopomoc Chłopska" członkowi banku przysługiwał 1 głos na Walnym Zgromadzeniu Udziałowców za pierwszy i drugi wpłacony udział oraz 1 głos za każde dalsze 5 udziałów. Akceptowana przez pozostałych członków pozycja BPH PBK S.A.. w SBR "Samopomoc Chłopska" wynikała z woli współwłaścicieli banku samodzielnego prowadzenia działalności czego warunkiem, w świetle obowiązku spełnienia wymogu kapitałowego, było osiągnięcie funduszy własnych na poziomie równowartości 5 mln EURO. Dlatego też przewagę głosów przedstawicieli BPH PBK S.A. w organach SBR "Samopomoc Chłopska" należy postrzegać jako konsekwencję decyzji podjętych przez spółdzielców w przeszłości.

Ze względu na powyższe, w świetle jednoznacznie wyrażonej woli Walnego Zgromadzenia i pozostałych organów Spółdzielczego Banku Rozwoju "Samopomoc Chłopska" w Warszawie działających zgodnie z prawem i regulacjami wewnętrznymi tj. statutem, brak było podstaw do wydania przez Komisję Nadzoru Bankowego decyzji odmownej w sprawie wnioskowanej przez bank. Należy także przypomnieć, że na mocy uchwały Rady Nadzorczej SBR "Samopomoc Chłopska" w dniu 8 grudnia 2003 r. (podjętej pięć dni po podjęciu przez Komisję Nadzoru Bankowego uchwały o przejęciu SBR "SCh" przez BPH PBK S.A.) Rada Nadzorcza postanowiła nie wnosić skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego na wymienioną decyzję Komisji Nadzoru Bankowego.

Trzeba także zauważyć, że w celu zapewnienia prawidłowości rozliczeń wynikających z tytułu przejęcia, Komisja Nadzoru Bankowego zobowiązała bank przejmujący do sporządzenia i zweryfikowania sprawozdania finansowego SBR "Samopomoc Chłopska" na dzień poprzedzający datę przejęcia zarządu majątkiem banku przejmowanego. W tym kontekście jako nieporozumienie może być postrzegane obciążanie banku przejmującego odpowiedzialnością za wysokość ustalonej straty. Strata ta została określona na dzień 5 grudnia 2003 r., a więc na dzień poprzedzający przejęcie zarządu nad majątkiem SBR "Samopomoc Chłopska", zaś w wyniku jej badania na dzień 31 grudnia 2003 r. ustalona została jako ostateczna. Biorąc pod uwagę, że strata, która wystąpiła w SBR "Samopomoc Chłopska" w Warszawie, w wyniku przeprowadzonego badania sprawozdania finansowego była dwukrotnie zbadana i potwierdzona przez uprawnionego biegłego rewidenta, brak jest podstaw do podważania miarodajności tej opinii.

Zgodnie z punktem 5 uchwały Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 3 grudnia 2003 r. w sprawie przejęcia Spółdzielczego Banku Rozwoju "Samopomoc Chłopska" w Warszawie przez Bank Przemysłowo-Handlowy PBK S.A. w Krakowie na pokrycie strat bilansowych zostały przeznaczone w całości fundusze własne banku, których część stanowi fundusz udziałowy.