Warszawa, 2 marca 2003 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Nauczyciele języków obcych zarówno zachodnioeuropejskich, jak i języka rosyjskiego mogą uzyskiwać kwalifikacje do ich nauczania w wyniku ukończenia takich form kształcenia, które są wymagane także od nauczycieli innych przedmiotów. Formy te, wyszczególnia rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 155, poz. 1288).

W myśl regulacji ww. rozporządzenia możliwość uzyskania kwalifikacji do nauczania określonego przedmiotu lub prowadzenia określonego rodzaju zajęć posiadają przede wszystkim osoby, które ukończyły z tego zakresu studia magisterskie lub wyższe zawodowe oraz posiadają przygotowanie pedagogiczne, a także osoby, które ukończyły zakład kształcenia nauczycieli (odpowiedniej specjalności).

Wskazane wymagania dotyczą również nauczycieli języków obcych. Bez względu na to jakiego języka obcego nauczyciel naucza możliwość uzyskania kwalifikacji istnieje przede wszystkim w wyniku ukończenia studiów magisterskich lub wyższych zawodowych na kierunku filologia w specjalności danego języka obcego lub lingwistyki stosowanej w zakresie danego języka oraz posiadania przygotowania pedagogicznego, a ponadto w wyniku ukończenia nauczycielskiego kolegium języków obcych w specjalności odpowiadającej danemu językowi obcemu.

Zaznaczyć w tym miejscu należy jednak, że szczególne możliwości uzyskiwania kwalifikacji przez nauczycieli języków obcych poprzez egzaminy uznawane przez ministra zostały wprowadzone w 1991 r. tylko w odniesieniu do nauczycieli języków zachodnioeuropejskich (angielskiego, niemieckiego i francuskiego) ze względu na drastyczne braki odpowiedniej liczby wykwalifikowanych nauczycieli tych języków, a w 2002 r. rozszerzone o język hiszpański i włoski ze względu na kwalifikacje nauczycielki szkół dwujęzycznych nauczających przedmiotów w tych językach.

Nie określono kwalifikacji do nauczania języka rosyjskiego poprzez egzaminy, uznając, że nie brakuje nauczycieli języka rosyjskiego, a szkoły wyższe kształcące w zakresie filologii rosyjskiej przygotowują nauczycieli tego języka w liczbie nie mniejszej niż wynika to z potrzeb kadrowych oświaty. Co więcej, możliwość uzyskiwania kwalifikacji poprzez egzaminy skierowana była przede wszystkim do zatrudnionych w szkołach nauczycieli rusycystów, którzy musieli uzyskać kwalifikacje do nauczania innego przedmiotu w związku ze zmniejszaniem się liczby godzin zajęć z języka rosyjskiego.

Jednocześnie wyjaśniam, iż regulacje rozporządzenia w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli wymieniają wszystkie formy, stanowiące potwierdzenie uprawnień nauczycielskich - zarówno te, które można ukończyć obecnie, jak i te które są już organizowane, ale w wyniku których nauczyciele uzyskali określone kwalifikacje. Dotyczy to również nauczycieli języków obcych.

Wśród wymienionych w rozporządzeniu form, które uprawniają do nauczania języków obcych są m.in. egzaminy państwowe z języków obcych. Egzaminy, o których mowa, były przeprowadzane w latach 1991-1992 przez Państwową Komisję Egzaminacyjną do Spraw Języków Obcych - powołaną na podstawie zarządzenia nr 33 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 sierpnia 1990 r. w sprawie egzaminów państwowych z języków obcych (Dz. Urz. MEN Nr 7, poz. 44).

Pomimo występującej w latach 1991-1992 dominacji języka rosyjskiego pośród nauczanych w szkołach języków do egzaminów z języka rosyjskiego przystąpiło jedynie 37 osób. Żadna z tych osób nie uzyskała świadectwa nauczycielskiego egzaminu z języka rosyjskiego, natomiast tylko 15 osób otrzymało świadectwa potwierdzające ogólną znajomość tego języka, w tym w 7 osobom wydano je na podstawie dokonanej równoważności świadectw.

Niewielka liczba osób, które zdały egzamin państwowy z języka rosyjskiego, jak również niewielka liczba osób, które zdały ten egzamin z innych języków obcych, tj. łącznie 4,3% ogółu zdających, przesądziły o dalszej możliwości przeprowadzania tego typu egzaminów i działalności Komisji. Z uwagi na powyższe z dniem 31 sierpnia 1992 r. Komisja zakończyła działalność, a do celów potwierdzania kwalifikacji nauczycielskich wskazano egzaminy stanowiące potwierdzenie zaawansowanej lub biegłej znajomości języka obcego przeprowadzane przez instytucje zagraniczne i uznawane w obiegu międzynarodowym.

Jednocześnie uprzejmie informuję, iż w związku ze złożonym przez Pana Senatora Andrzeja Anulewicza oświadczeniem oraz pismem tej samej treści złożonym przez Podlaski Instytut Rozwoju Szkoły w Siedlcach, w Ministerstwie przygotowywana jest szczegółowa ekspertyza dotycząca obecnej sytuacji nauczycieli języka rosyjskiego, ich kwalifikacji i potrzeb systemu oświaty w tym zakresie. Decyzja o wymaganiach kwalifikacyjnych w stosunku do nauczycieli języka rosyjskiego i ewentualnej zmianie przepisów rozporządzenia w stosunku do tej grupy nauczycieli zostanie podjęta po szczegółowej analizie danych. W najbliższym czasie przedstawię Panu Senatorowi wyniki ww. ekspertyzy i powiadomię o podjętej decyzji.

Z wyrazami szacunku