Warszawa, dnia 26 maja 2004 r.
KANCELARIA SENATU
BIURO LEGISLACYJNE
Opinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (druk 705)
Przyjęta przez Sejm w dniu 14 maja 2004 r. nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowiła przedłożenie rządowe. Istota zmian dotyczy stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami, które powinny być dostosowane do współczesnych warunków społeczno-gospodarczych. W szczególności uwzględnienia w kodeksowym uregulowaniu zasad ustroju ma
jątkowego małżonków wymagało prowadzenie działalności gospodarczej - jednego z najpowszechniejszych źródeł utrzymania, funkcjonującego w różnych formach. Należało uwzględnić specyfikę prowadzenia działalności gospodarczej oraz uregulować ją w odpowiednio w kontekście majątkowej wspólności ustawowej, zapewniając przy tym należytą ochronę wierzycielom małżonków, co ma znaczenie dla zapewnienia pewności obrotu gospodarczego.Nowelizacja uznaje (i pozostawia) wspólność majątkową między małżonkami jako ustrój
ustawowy, wprowadzając jednocześnie w stosunku do dotychczasowego stanu prawnego pewne modyfikacje (jak np. dotyczące zarządu majątkiem wspólnym czy odpowiedzialności za długi). Zgodnie z przyjętymi uregulowaniami umowny ustrój majątkowy pomiędzy małżonkami może występować po postacią: wspólności, rozdzielności albo rozdzielności z wyrównaniem dorobków. Wspólność majątkowa znoszona w trybie sądowym stanowi ustrój przymusowej rozdzielności majątkowej.Zmiany są wprowadzane na poziomie instytucjonalnym, uwarunkowanym przekształceniami gospodarczo-prawnymi, a także politycznymi, oraz na poziomie terminologicznym. W miejsce pojęcia "dorobku", wprowadza się - majątek wspólny, pojęciem majątku osobistego, zastąpiono "majątek odrębny". Rezygnuje się z konstrukcji czynności zwykłego zarządu majątkiem wspólnym i czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (uwzględnia się jednak wyjątki od zasady samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym przez każdego z małżonków: art. 36
1 oraz ustawowy, zamknięty, katalog czynności wymagających zgody małżonka, bez której to zgody czynność jest nieważna, art. 37).Na uwagę zasługuje uregulowanie problematyki zaspokojenia z majątku wspólnego wierzyciela, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków (art. 41). Zróżnicowano sytuację, gdy zobowiązanie zostaje zaciągnięte za zgodą małżonka, od sytuacji oraz bez zgody - uzyskanie jej rozszerza możliwość zaspokojenia także na majątek wspólny małżonków. Przy czym należy odróżnić zgodę wyrażaną fakultatywnie, od zgody, o której mowa
w art. 37 (obligatoryjność pod rygorem nieważności czynności prawnej).Trzeba podkreślić, że ustawa realizuje orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 kwietnia 2003 r. K 18/02, wprowadzając zmianę do art. 84 K. r. o., w zakresie w jakim uniemożliwiał on biologicznemu ojcu wniesienie powództwa o ustalenie ojcostwa, przez co było naruszone jego prawo do sądu zagwarantowane w art. 45 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Uwagi.
1. w art. 1 w zdaniu wstępnym należałoby skreślić wyrazy "w tytule I "Małżeństwo"" (zmiany w art. 1 zawarte w pkt 1-17 dotyczą wprawdzie tytułu I, ale zmiana w art. 1 pkt 18, obejmująca art. 84, dotyczy tytułu II) oraz w art. 1 w pkt 3, 4 i 15 w zdaniu wstępnym na początku należałoby dodać wyrazy "w tytule I";
2. w art. 29 ustawy nowelizowanej pozostawiono pojęcie "zwykłego zarządu" (działanie za drugiego małżonka w razie przemijającej przeszkody);
3. art. 1 w pkt 13, w art. 43 § 2 wyrazy "Jednakże z ważnych powodów" należałoby zastąpić wyrazami "Z ważnych powodów";
4. art. 1 w pkt 14, w art. 45 § 1 zdanie drugie wyraz "Może" należałoby zastąpić wyrazem "Można";
5. w art. 2 w pkt 2, w art. 456 § 2 w zdaniu drugim wyrazy "To samo stosuje się " należałoby zastąpić wyrazami "Zdanie pierwsze ma zastosowanie odpowiednio".
Bożena Langner