Druk nr 915 / 921 S

19 maja 2005 r.

SENAT

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

V KADENCJA

SPRAWOZDANIE

KOMISJI USTAWODAWSTWA I PRAWORZĄDNOŚCI

oraz

KOMISJI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ

o projekcie rezolucji w sprawie oceny i postulatów dotyczących Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 - 2013 oraz innych rządowych dokumentów programowych na lata 2007 - 2013 w zakresie polityki regionalnej dotyczącej tzw. ściany wschodniej (województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego i warmińsko-mazurskiego) (druk nr 915)

oraz

o projekcie rezolucji w sprawie oceny i postulatów dotyczących Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 - 2013 oraz innych rządowych dokumentów programowych na lata 2005 - 2013 w zakresie polityki regionalnej dotyczącej wschodniej części Polski (województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego) (druk nr 921)

Marszałek Senatu - zgodnie z art. 79 ust. 1, w związku z art. 84 ust. 5 Regulaminu Senatu - skierował do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej:

- w dniu 24 marca 2005 r. projekt rezolucji w sprawie oceny i postulatów dotyczących Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 - 2013 oraz innych rządowych dokumentów programowych na lata 2007 - 2013 w zakresie polityki regionalnej dotyczącej tzw. ściany wschodniej (województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego i warmińsko-mazurskiego) (druk nr 915)

- w dniu 14 kwietnia 2005 r. projekt rezolucji w sprawie oceny i postulatów dotyczących Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 - 2013 oraz innych rządowych dokumentów programowych na lata 2005 - 2013 w zakresie polityki regionalnej dotyczącej wschodniej części Polski (województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego) (druk nr 921)

w celu rozpatrzenia tych projektów w pierwszym czytaniu.

Komisje na wspólnych posiedzeniach w dniach 17 i 19 maja 2005 r. - zgodnie z art. 80 ust. 1 i 2 Regulaminu Senatu - po rozpatrzeniu przedstawionych projektów rezolucji w pierwszym czytaniu - wprowadziły do nich poprawki i wnoszą o przyjęcie przez Senat jednolitego, załączonego projektu rezolucji w sprawie postulatów dotyczących Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 - 2013 oraz innych rządowych dokumentów programowych na lata 2005 - 2013 w zakresie polityki regionalnej dotyczącej województw zagrożonych marginalizacją.

Przewodniczący Komisji

Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej

(-) Zbyszko Piwoński

Przewodnicząca Komisji

Ustawodawstwa i Praworządności

(-) Teresa Liszcz

p r o j e k t

REZOLUCJA

SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia

w sprawie postulatów dotyczących Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 - 2013 oraz innych rządowych dokumentów programowych na lata 2005 - 2013 w zakresie polityki regionalnej dotyczącej województw zagrożonych marginalizacją

§ 1.

Senat Rzeczypospolitej Polskiej, mając na względzie zrównoważony rozwój Kraju, dla uniknięcia pogłębienia dysproporcji ekonomicznych i społecznych dzielących mniej rozwinięte gospodarczo województwa Polski od innych regionów Kraju, postuluje:

1) przyjąć następujący algorytm podziału środków na rozwój regionalny, który będzie sprzyjał zmniejszaniu dysproporcji rozwojowych pomiędzy regionami Polski:

a) 60% środków dzielonych pomiędzy wszystkie województwa proporcjonalnie do liczby mieszkańców,

b) 20% środków dzielonych proporcjonalnie do liczby mieszkańców pomiędzy województwa, w których poziom produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca jest niższy od 80% średniego poziomu PKB na mieszkańca,

c) 20% środków dzielonych proporcjonalnie do liczby mieszkańców w powiatach, których stopa bezrobocia przekracza w każdym z ostatnich trzech lat 150% średniej krajowej stopy bezrobocia;

2) obniżyć próg wartości finansowanych w ramach Funduszu Spójności dla wspólnych projektów małych gmin;

3) określić w powstającej Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju: Białystok, Lublin, Olsztyn i Rzeszów - jako obszary metropolitalne;

4) uwzględnić w rządowych dokumentach programowych działania zmierzające przede wszystkim do redukcji barier rozwoju województw zagrożonych marginalizacją w zakresie infrastruktury drogowej i kolejowej, zwłaszcza zaś:

a) w województwie warmińsko-mazurskim - modernizację drogi ekspresowej nr 7 oraz budowę drogi ekspresowej nr 16,

b) w województwie podlaskim - utworzenie trasy Via Baltica - droga krajowa nr 8, utworzenie trasy kolejowej Rail Baltica oraz modernizację drogi krajowej nr 19,

c) w województwie lubelskim - modernizację drogi krajowej nr 17, drogi krajowej nr 19 i drogi krajowej nr 12,

d) w województwie podkarpackim - modernizację drogi krajowej nr 74, drogi krajowej nr 19 oraz modernizację magistrali kolejowej E-30.

§ 2.

Rezolucja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

UZASADNIENIE

Trwają obecnie konsultacje społeczne nad wstępnym projektem Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 - 2013. W związku z Narodowym Planem Rozwoju trwają również prace nad aktualizacją Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. W założeniach obu tych dokumentów widać wyraźnie, że większość środków finansowych przyznawana będzie regionom lepiej rozwiniętym ekonomicznie. Województwa składające się na wschodnią część Polski, czyli warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie i podkarpackie, w dalszym ciągu są lekceważone. Poszczególne przykłady tego lekceważenia dotyczą poszczególnych punktów rezolucji i zostaną omówione kolejno.

d. Obecnie stosowany jest w zakresie podziału środków przeznaczanych na rozwój regionalny następujący algorytm:

- 80% środków jest dzielone pomiędzy wszystkie województwa proporcjonalnie do liczby mieszkańców,

- 10% środków jest dzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców pomiędzy województwa, w których poziom produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca jest niższy od 80% średniego poziomu produktu krajowego na mieszkańca,

- 10% środków jest dzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców w powiatach, w których stopa bezrobocia przekracza w każdym z ostatnich trzech lat 150% średniej krajowej stopy bezrobocia.

Algorytm ten jest krzywdzący dla województw o małej gęstości zaludnienia. Takimi województwami są województwa wschodniej Polski. Przyjęte kryteria podziału środków, (czyli w 80% - liczba ludności) nie są obiektywnymi miernikami rozwoju regionalnego. Faworyzuje to województwa o dużym zaludnieniu, nie zwracając uwagi na fakt, iż koszt budowy infrastruktury technicznej nie wynika wyłącznie z liczby ludności zamieszkującej dany obszar, ale również od jego powierzchni.

Wskaźnik bezrobocia rejestrowanego nie oddaje rzeczywistych problemów regionów, gdyż pokazuje jedynie bezrobocie zarejestrowane, nie mówi nic o tzw. bezrobociu ukrytym, które w wielu województwach stanowi duży procent.

Powstaje więc konieczność nowych zasad dzielenia środków, które umożliwiłyby realizację założeń polityki regionalnej i dały szansę regionom słabiej rozwiniętym gospodarczo, i które zmniejszyłyby dysproporcje rozwojowe pomiędzy regionami wschodniej Polski a innymi regionami kraju. Stąd właściwym byłoby przyjęcie następującego algorytmu:

- 60% środków dzielonych pomiędzy wszystkie województwa proporcjonalnie do liczby mieszkańców,

- 20% środków dzielonych proporcjonalnie do liczby mieszkańców pomiędzy województwa, w których poziom produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca jest niższy od 80% średniego poziomu PKB na mieszkańca,

- 20% środków dzielonych proporcjonalnie do liczby mieszkańców w powiatach, których stopa bezrobocia przekracza w każdym z ostatnich trzech lat 150% średniej krajowej stopy bezrobocia.

d. Obecnie w ramach Funduszu Spójności, mogą być współfinansowane projekty, których wartość wynosi co najmniej 10 mln euro. Mała gęstość zaludnienia na obszarach wschodniej Polski powoduje, że realizacja inwestycji z zakresu ochrony środowiska, niezbędnych na nieskażonych ekologicznie terenach wschodniej Polski wymaga zaangażowania jednostek z dużego obszaru. Ubogie i małe gminy wiejskie nie są w stanie realizować tak kosztownych projektów, przez co szansę na pozyskanie tych środków mają tylko duże miasta. Niskie dochody jednostek samorządu terytorialnego ze wschodnich terenów kraju są istotną przeszkodą w absorpcji środków UE i w związku z tym wiele z nich nie ma udziału w Funduszu Spójności. Zasadne jest więc obniżenie progu finansowego dla wspólnych projektów małych gmin.

3. Projekt Narodowego Planu Rozwoju zakłada, że formowanie fundamentów konkurencyjności gospodarki ma się dokonywać poprzez przyspieszanie wzrostu i rozwoju ośrodków metropolitalnych. Dokument pod nazwą Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, opracowany w 1999 roku, zaś przyjęty przez Sejm w 2001 roku, określa zbiór potencjalnych ośrodków rozwoju społeczno-gospodarczego, które w procesie konkurencji europejskiej tworzyć będą coraz silniejsze węzły przedsiębiorczości i innowacji oddziaływujące na całą polską i europejską przestrzeń. Rozwój wschodniej części Kraju powinien być priorytetem w świetle polityki rozwoju regionalnego Unii Europejskiej, zakładającego zmniejszanie dysproporcji pomiędzy regionami. W przyjętych założeniach aktualizacji Koncepcji, przygotowywanej przez specjalny rządowy zespół międzyresortowy w związku z pracami nad Narodowym Planem Rozwoju na lata 2007 - 2013, określono kryteria, jakie mają spełniać wymienione obszary metropolitalne. Kryteria te powodują realne zagrożenie, że największe ośrodki wschodniej Polski, to jest Olsztyn, Białystok, Lublin i Rzeszów, nie zostaną zakwalifikowane jako obszary metropolitalne. Stan taki skutkować będzie kontynuacją polityki peryferyzacji wschodniej Polski i pogłębiania dystansu dzielącego ją od innych regionów. Doświadczenia państw Unii pokazują, że status metropolii przyznawany jest również tym ośrodkom, które nie spełniają kryterium ludnościowego (500 tys. mieszkańców), ale otrzymują go ze względu na ich znaczenie w danym regionie. Wszystkie wymienione ośrodki są dla swych regionów ośrodkami o kluczowym znaczeniu z punktu widzenia gospodarki, sieci komunikacyjnej, funkcji granicznych w UE, infrastruktury naukowej. W projekcie NPR w rozdziale "Metropolie, miasta, obszary wiejskie" w pkt 212 stwierdza się, że "Jednocześnie kilka innych ośrodków wielkomiejskich ma pewne szanse na rozwinięcie się w nich funkcji metropolitalnych - Lublin, Rzeszów, Białystok i Olsztyn", dlatego przyjęcie w Koncepcji przedstawianego zapisu jest zasadne.

  1. Wymienione inwestycje na terenach województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego dotyczą najważniejszych spraw infrastrukturalnych.

a. Droga ekspresowa S-7, której dotyczy wskazanie w odniesieniu do województwa warmińsko-mazurskiego, prowadzi z Gdańska przez Olsztynek do Warszawy, posiadając istotne znaczenie dla komunikacji ze Skandynawią. Droga ekspresowa nr 16, której modernizację również się postuluje, stanowi wypełnienie luki w systemie planowanych dróg ekspresowych, uzupełniając ich sieć w północnowschodniej części kraju i stanowiąc uzupełnienie Via Baltica.

b. Inwestycje w województwie podlaskim, dotyczące tras Via Baltica, Rail Baltica i drogi S-19, pozwolą połączyć sieć komunikacyjną północnej i południowej Europy, zapewniając szansę dynamicznego rozwoju dla północnowschodniej i wschodniej Polski.

c. Inwestycje w województwie lubelskim, oprócz omówionej trasy S-19, dotyczyć mają drogi krajowej nr 17, prowadzącej z Warszawy przez Lublin do Zamościa i dalej do Lwowa. Droga krajowa S-12, prowadząca z Lublina w kierunku Kijowa, stanowi dogodne połączenie ze wschodnią częścią kontynentu.

d. Inwestycje wskazane w województwie podkarpackim mają kluczowe znaczenie dla południowowschodniej Polski. Znaczenie drogi S-19 omówiono powyżej. Droga ekspresowa S-74, prowadząca z Piotrkowa Trybunalskiego przez Rzeszów aż do granicy, zapewni połączenie przez Bukareszt z południową Europą.

Wszystkie postulowane w rezolucji działania zmierzają do realizacji podstawowego celu polityki regionalnej Unii Europejskiej, jakim jest zmniejszanie i usuwanie dysproporcji między regionami.

Biorąc pod uwagę przedstawione argumenty, należy uznać rezolucję za uzasadnioną.