W załączeniu przedstawiamy także informację o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej.

p r o j e k t

Jednocześnie upoważnia senatora Andrzeja Jaeschkego do reprezentowania stanowiska Senatu w dalszych pracach nad projektem.

P r o j e k t

Ustawa określa zasady ustalania i realizacji świadczenia pieniężnego przysługującego małoletnim ofiarom wojny 1939-1945.

1. Represją wobec małoletniej ofiary wojny w rozumieniu ustawy jest:

2. Represją wobec matki małoletniej ofiary wojny są represje stosowane w okresie wojny w latach 1939-1945 określone w przepisach:

1. Świadczenie pieniężne, zwane dalej "świadczeniem", przysługuje osobom, które spełniają łącznie następujące warunki:

2. Świadczenie przysługuje wyłącznie osobom, które nie mają ustalonego prawa do:

3. Osobom uprawnionym równocześnie do świadczenia, o którym mowa w ust. 1, oraz do dodatku lub świadczenia określonego w przepisach:

2. Przyjmuje się, na potrzeby niniejszej ustawy, że dochód z 1 ha przeliczeniowego odpowiada kwocie 252 zł.

1. Świadczenie przysługuje w wysokości dodatku kombatanckiego, o którym mowa w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.

2. Świadczenie jest waloryzowane na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

3. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" co najmniej na 12 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji należną od tego terminu kwotę świadczenia.

1. Uprawnienie do świadczenia jest przyznawane decyzją Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, zwanego dalej "Kierownikiem Urzędu", na podstawie wniosku zainteresowanej osoby, zaopiniowanego przez właściwe, wybrane przez nią stowarzyszenie osób poszkodowanych oraz dokumentów i dowodów potwierdzających rodzaj i okres represji, o których mowa w art. 3, a także dokumentów potwierdzających wysokość i źródło dochodu, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2.

2. Kierownik Urzędu może upoważnić inne osoby będące pracownikami Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych do wydawania decyzji, o których mowa w  ust. 1.

3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, wymagane dokumenty i dowody potwierdzające rodzaj represji i okres jej trwania oraz dokumenty potwierdzające wysokość i źródło dochodu, a także szczegółowy tryb postępowania w sprawach składania i rozpatrywania wniosków, o których mowa w ust. 1, uwzględniając konieczność potwierdzenia uprawnień przysługujących zainteresowanej osobie.

4. W zakresie postępowania dotyczącego ustalenia lub odmowy przyznania świadczenia mają zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.

1. Świadczenie wypłaca, z zastrzeżeniem ust. 2, właściwy organ rentowy, na wniosek osoby uprawnionej, złożony w tym organie wraz z decyzją stwierdzającą uprawnienie do tego świadczenia:

2. Osobie niemającej ustalonego prawa do emerytury lub renty albo osobie pobierającej świadczenie o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych, świadczenie wypłaca kwartalnie, w trzecim miesiącu kwartału, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wypłata świadczenia następuje na wniosek osoby zainteresowanej złożony w tym oddziale wraz z decyzją stwierdzajacą uprawnienie do tego świadczenia.

Świadczenie i koszt jego obsługi są finansowane ze środków budżetu państwa.

W sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W latach 1996-97 w Senacie III kadencji były prowadzone prace legislacyjne nad projektem ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym dzieciom - ofiarom wojny 1939-1945. Projekt ten nie został uchwalony w związku z zakończeniem kadencji parlamentu.

W 1999 roku projekt ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym małoletnim ofiarom wojny 1939-1945 za wykonywanie pracy przymusowej na rzecz III Rzeszy i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich lub przebywanie na deportacji oraz osadzonym w obozach pracy został zgłoszony przez Prezydenta. Sejm III kadencji projekt odrzucił.

Należy wspomnieć, że osoby, których dotyczy przedmiotowa inicjatywa to ostatnia i w dodatku niewielka liczebnie grupa osób, które przeżyły represje okresu II wojny światowej i do tej pory nie uzyskały z tego tytułu jakichkolwiek świadczeń oraz satysfakcji moralnej.

Wnioskodawcy są przekonani, iż realizacja aktualnej inicjatywy ustawodawczej zmierza do ostatecznego uregulowania problemu, który na ową regulację czeka już zbyt długo.

Uregulowanie tej kwestii jest w opinii wnioskodawców niezwykle istotne. Dzisiejsza trudna sytuacja materialna tych osób ma swoje źródło w tym, iż jako dzieci były one represjonowane, a tym samym pozbawione możliwości przygotowania się do życia, do zdobycia zawodu, aby po latach pracy móc uzyskać godziwe emerytury.

W obowiązującym stanie prawnym kwestie uprawnień przysługujących szeroko rozumianej grupie osób poszkodowanych w czasie II wojny światowej reguluje szereg ustaw. Są to - ustawa z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371 z późn. zm.), ustawa z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych (Dz. U. z 2001 r. Nr 60, poz. 662 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz. U. Nr 87, poz. 395 z późn. zm.). Liczna grupa osób zaliczanych do małoletnich ofiar wojny 1939-1945 pozostaje poza uregulowaniami przewidzianymi w przytoczonych ustawach. Stąd potrzeba przygotowania projektu ustawy przyznającego świadczenie tej grupie osób.

Zgodnie z zaproponowanymi rozwiązaniami z dobrodziejstw projektowanej ustawy skorzystają wyłącznie te osoby represjonowane, które w latach 1939-1945 jako dzieci podlegały represjom określonym w ustawie i były w tym okresie obywatelami polskimi, są nimi obecnie i posiadają stałe miejsce zamieszkania na terytorium RP.

Do grupy beneficjentów należą m.in. osoby, które jako dzieci przebywały na deportacji podczas skierowania przymusowego do pracy niewolniczej wraz z rodzicami bądź opiekunami prawnymi. Ze względu na swój młody wiek nie wykonywały one pracy niewolniczej i nie korzystają tym samym z uprawnień przyznanych na podstawie ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich; podobnie osoby, które jako dzieci wykonywały pracę przymusową na rzecz III Rzeszy i ZSRR, ale była to praca wykonywana w miejscu ich zamieszkania.

Projekt ustawy definiuje pojęcie małoletniej ofiary wojny jako osoby, która nie miała ukończonych 18 lat i wobec której stosowano represje. Ponadto, w myśl przepisów projektu ustawy, za ofiary wojny 1939-1945 będą uznane osoby narodzone w okresie stosowania wobec matki represji.

Przedstawione powyżej wymogi nie są jedynymi, jakie należy spełnić aby uzyskać prawo do świadczenia określonego w projekcie. Drugim istotnym elementem decydującym o przyznaniu świadczenia jest kryterium dochodowości, które zostało wprowadzone przez projektodawców, kierujących się trudną sytuacją budżetu państwa. Świadczenie pieniężne będzie przysługiwało tylko tym osobom, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej - dochód miesięczny osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia nie może przekraczać kwoty najniższej emerytury.

Projekt definuje pojęcie represji wobec małoletniej ofiary wojny określając, że jest to wykonywanie pracy przymusowej na rzecz III Rzeszy lu ZSRR, bez względu na jej miejsce i rodzaj, przebywanie na deportacji lub osadzenie w obozach pracy przymuswej z przyczyn politycznych, narodowościowych, rasowych i religijnych.

Projekt, poprzez odesłanie do obowiązujących przepisów, zawiera pojęcie represji wobec matki małoletniej ofiary wojny.

Ze względu na wprowadzenie kryterium dochodowości konieczne jest umieszczenie w projekcie przepisu (art. 5), który w sposób jednoznaczny przesądza jakie źródła dochodu powinny być uwzględniane przy ustalaniu miesięcznego dochodu osoby zainteresowanej. Jest to katalog obszerny, w którym znalazły się m.in. renty określone w przepisach o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, renty inwalidzkie z tytułu inwalidztwa wojennego i świadczenia o podobnym charakterze otrzymywane z zagranicy oraz wynagrodzenia członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych z tytułu użytkowania przez spółdzielnię wniesionych wkładów gruntowych.

Świadczenie będzie przysługiwało w wysokości dodatku kombatanckiego (od 1 marca br. jest to kwota 140,99 zł) i będzie ono waloryzowane na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Realizacja ustawy będzie należała do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Uprawnienie do świadczenia będzie przyznawane decyzją Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Podstawą podjęcia takiej decyzji będzie wniosek zainteresowanej osoby, zaopiniowany przez właściwe stowarzyszenie osób poszkodowanych, a także dokumenty i dowody potwierdzające rodzaj i okres represji oraz wysokość i źródło dochodu.

Organami obowiązanymi do wypłaty świadczenia będą: właściwe organy rentowe (w przypadku osób, które pobierają emeryturę lub rentę albo mają zawieszoną wypłatę tych świadczeń) oraz właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (w przypadku osób niemających ustalonego prawa do emerytury i renty albo pobierających te świadczenia z instytucji zagranicznych).

Zważywszy na konieczność ujęcia w budżecie środków finansowych, które zapewnią realizację projektowanej ustawy, ma ona wejść w życie z dniem 1 stycznia 2004 roku.

Wnioskodawcy przewidują, iż liczba przyszłych beneficjentów ustawy, jeśli szacować ją na podstawie danych Stowarzyszenia Polaków Poszkodowanych przez III Rzeszę i innych organizacji z roku obecnego, wyniesie 30 - 40 tysięcy osób.

Roczne koszty funkcjonowania ustawy będą mieścić się w przedziale 51-68 mln złotych.

Biorąc pod uwagę szacunkowy stan aktualny w stosunku do stanu wynikającego z archiwaliów zgromadzonych 10 lat temu, wynika jasno, iż śmiertelność w tej grupie jest wysoka, zamykająca się średnio w 7,5% w skali roku.

Z tego względu należy podkreślić, że tym samym udział świadczenia w wydatkach budżetowych będzie ulegał corocznemu zmniejszeniu.