• każdy ma prawo do nauki, która do 18 roku życia jest obowiązkowa;
• nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna;
• rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne; obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych i ponadpodstawowych;
• władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia; w tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów.

• uczynią nauczanie podstawowe obowiązkowym i bezpłatnym dla wszystkich;
• będą popierać rozwój różnorodnych form szkolnictwa średniego, zarówno ogólnokształcącego, jak i zawodowego, uczynią je dostępnymi dla każdego dziecka oraz podejmą odpowiednie kroki, takie jak wprowadzenie bezpłatnego nauczania oraz udzielanie w razie potrzeby pomocy finansowej;
• za pomocą wszelkich właściwych środków uczynią szkolnictwo wyższe dostępnym dla wszystkich na zasadzie zdolności;
• udostępnią wszystkim dzieciom informacje i poradnictwo szkolne i zawodowe;
• podejmą kroki na rzecz zapewnienia regularnego uczęszczania do szkół oraz zmniejszenia wskaźnika porzucania nauki.

• rozwijanie w jak najpełniejszym zakresie osobowości, talentów oraz zdolności umysłowych i fizycznych dziecka;
• rozwijanie szacunku dla praw człowieka i podstawowych swobód oraz dla zasad zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych;
• rozwijanie szacunku dla rodziców dziecka, jego tożsamości kulturowej, języka i wartości, dla wartości narodowych kraju, w którym mieszka dziecko, kraju, z którego dziecko pochodzi, jak i dla innych kultur;
• przygotowanie dziecka do odpowiedzialnego życia w wolnym społeczeństwie, w duchu zrozumienia, pokoju, tolerancji, równości płci oraz przyjaźni pomiędzy wszystkimi narodami, grupami etnicznymi, narodowymi i religijnymi oraz osobami rdzennego pochodzenia;
• rozwijanie poszanowania środowiska naturalnego.

Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. i rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (¹ Dz. U.2001.Nr 61. poz. 624.) zawierają między innymi następujące prawa ucznia:

• prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami;
• prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu;
• prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań;
• prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej;
• prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi, w porozumieniu z dyrektorem;
• prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu;
• prawo do pomocy materialnej ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa lub budżecie właściwej jednostki samorządu terytorialnego;
• prawo do bezpiecznego pobytu w szkole.

W zakresie stosowanych w praktyce w szkołach procedur ochrony i reagowania na naruszenia praw uczniów szczególne znaczenie mają statuty szkół. Statut powinien określać prawa i obowiązki uczniów, rodzaje nagród i kar stosowanych wobec uczniów, tryb odwoływania się od kary oraz tryb składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia (² Tryb składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia został wprowadzony rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2002 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół, Dz. .U. z 2002 r. Nr 10, poz. 96.).

• Likwidacja szkół i przedszkoli

Największa grupa spraw dotyczyła likwidacji szkół podstawowych, przedszkoli i placówek oświatowych oraz zjawisk towarzyszących likwidacji (przeniesienie dzieci do innej szkoły, zapewnienie dojazdu dla dzieci ze zlikwidowanej szkoły, wprowadzenie systemu dwuzmianowego, pogorszenie warunków kształcenia, problemy finansowe związane z utrzymaniem placówek). Najczęściej sprawy te wpływały z małych miejscowości i wsi, a zgłaszane były przez rady rodziców, nauczycieli, uczniów, rodziców oraz mieszkańców miejscowości. Sprawy te były także często podejmowane przez środki masowego przekazu (np. likwidacja szkoły podstawowej w Hartowcu). Do tej grupy zakwalifikowano sprawy związane z ograniczaniem środków finansowych (subwencji, dotacji) na utrzymanie szkół i placówek.

W sprawach dotyczących likwidacji szkół Rzecznik dokonywał szczegółowej analizy prawnej podjętych uchwał o likwidacji. W sytuacji podjęcia ich z naruszeniem przepisów prawa wskazywał możliwość zaskarżenia uchwał do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W sytuacji, gdy uchwała była podjęta z zachowaniem przepisów prawa - Rzecznik wskazywał wnioskującym możliwość skorzystania z programu "Mała Szkoła" proponowanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.

Duża liczba spraw wiązała się z konfliktami pomiędzy rodzicami dzieci uczęszczających do likwidowanych szkół a przedstawicielami władzy samorządowej. W dwóch skierowanych do Rzecznika sprawach doszło do strajków okupacyjnych rodziców.

Pierwsza z takich spraw (³ RPD/ZI- 469/01/DJ.) została skierowana do Rzecznika w maju 2001 r. przez radę rodziców działającą przy szkole podstawowej, w związku z podjęciem uchwały przez radę gminy o likwidacji szkoły. Rodzice byli niezadowoleni z faktu przeniesienia ich dzieci do szkoły, w której panują zdecydowanie gorsze warunki nauki. W "nowej" szkole brakowało centralnego ogrzewania, nie było świetlicy, pracowni komputerowej, sali gimnastycznej, stołówki, szatni, a także lokalowych możliwości zapewnienia atrakcyjnego zagospodarowania czasu dzieciom oczekującym na autobus. Wszystkie wymienione cechy posiadała stara szkoła. Istotnym argumentem podnoszonym przez rodziców był fakt partycypowania mieszkańców miejscowości w kosztach związanych z pracami remontowymi oraz poprawą wyposażenia szkoły (sprzęt audiowizualny). Rodzice mieli także poczucie krzywdy i nieliczenia się z ich zdaniem przez władze gminy. Podkreślali integrującą społeczność lokalną rolę szkoły, twierdząc, iż jest ona jedynym ośrodkiem kultury. Rodzice zawiązali Komitet Obrony Szkoły Podstawowej i rozpoczęli strajk okupacyjny w budynku szkoły. Dzieci przestały uczęszczać na zajęcia dydaktyczne. Ponadto rodzice powołali Stowarzyszenie "Nasza Szkoła", którego celem było sprywatyzowanie szkoły. Władze gminy nie chciały podjąć rozmów z rodzicami.

Sprawy dotyczące konfliktów wokół likwidacji szkół często wskazywały na arbitralne decyzje władz samorządowych podejmowane bez uwzględnienia opinii środowiska lokalnego, gdyż najważniejszym argumentem stawały się koszty utrzymania i remontów szkół, a nie poprawa warunków nauki dzieci (⁴ RPD/ZI - 1015/01/DJ.).

Inna kategoria spraw związana z likwidacją szkół dotyczyła dowozu dzieci. Wnioskodawcami w tych sprawach byli rodzice mający problemy z dowozem dzieci do szkół lub z odpłatnością za dojazdy. W korespondencji rodzice skarżyli się np. że odległość od miejsca zamieszkania dziecka do szkoły została źle zmierzona, co stało się powodem do pełnej odpłatności za dojazd. Wnioskujący uważali również, że w zły sposób zorganizowano miejsca postojowe dla autobusów dowożących dzieci - brak wiat i mała częstotliwość kursów autobusów szkolnych. We wszystkich tych sprawach Rzecznik występował do gmin o informacje, a następnie przedstawiał wnioski o wyeliminowanie nieprawidłowości. W większości przypadków samorządy uwzględniły wnioski Rzecznika.

• Problemy wychowawcze - przemoc rówieśnicza, zapewnienie uczniom bezpieczeństwa w szkole

Sprawy dotyczyły ustawowego obowiązku zapewnienia uczniom bezpiecznych warunków nauki. Skargi i wnioski zgłaszali zazwyczaj rodzice dzieci poszkodowanych na terenie szkoły, oburzeni brakiem reakcji na występującą agresję oraz brakiem pomocy dzieciom, które tej agresji doznały (udzielanie pierwszej pomocy dzieciom poszkodowanym). Przekazywane w sprawach materiały wskazują na zróżnicowane zainteresowanie zarówno kuratorów oświaty, jak i dyrektorów szkół problemami agresji rówieśniczej. W wyjaśnianiu części spraw nie stosowano procedur przewidzianych w odpowiednich przepisach (nie przeprowadzono postępowania wyjaśniającego, formułowania wniosków i zaleceń) lub nie podejmowano działań mających na celu wyeliminowanie tego typu zachowań w przyszłości. Wielokrotnie stanowisko kuratora opracowywane było na podstawie relacji dyrektora szkoły lub nauczyciela uczestniczącego w incydencie, nie uwzględniano natomiast wypowiedzi uczniów. Jest to niezgodne z Konwencją o Prawach Dziecka.

W sprawach tych Rzecznik każdorazowo podejmował postępowanie wyjaśniające. Zwracał się o informacje, wyjaśnienia i wnioskował o działania w zakresie kompetencji; do dyrektorów szkół i placówek oświatowych oraz kuratorów oświaty. Postulował opracowanie programu pomocowego dla dziecka poszkodowanego oraz zbadanie przyczyn agresji i podjęcie pracy z dzieckiem - sprawcą przemocy. Rzecznik po analizie zgromadzonego materiału informował rodziców o przysługujących im uprawnieniach ubiegania się o odszkodowanie oraz wskazywał możliwość wniesienia sprawy do sądu dla nieletnich. Rzecznik kilkakrotnie informował sąd rodzinny o popełnieniu czynu karalnego.

Prowadzone przez Rzecznika sprawy dotyczące agresji rówieśniczej wskazywały, że mimo nagłaśniania problemu w mediach szkoły nie podejmowały systematycznych działań zmierzających do ograniczania zjawiska przemocy. W szkołach brakowało procedur, które winny być stosowane w sytuacjach pobicia ucznia, brakowało reakcji pracowników szkoły, powiadamiania o tym fakcie rodziców, udzielania pierwszej pomocy oraz zastosowania odpowiednich metod postępowania ze sprawcami incydentów. Brakowało również działań profilaktycznych przeciwdziałających przemocy rówieśniczej.

Kolejna kategoria spraw wpływających do Rzecznika to sprawy dotyczące wypadków uczniów na terenie szkół. Informacje zawarte w korespondencji wskazywały na niesporządzanie protokołów powypadkowych przez dyrektorów szkół, co skutkowało niemożnością uzyskania odszkodowania przez dzieci ulegające wypadkom, oraz nieprzestrzeganie przepisów bhp i higieny pracy w szkołach. W sygnalizowanych sprawach Rzecznik zwracał się o wyjaśnienia do dyrektorów szkół oraz policji, informował zainteresowanych o przysługujących im prawach oraz występował do organów prowadzących szkoły z wnioskami o zapewnienie obowiązujących standardów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. W kwestii tej Rzecznik wystąpił do Ministra Edukacji i Sportu oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o podjęcie działań na rzecz należytego uwzględnienia w pracy szkół problematyki przygotowania dzieci i młodzieży do samodzielnego przeciwdziałania i reagowania w sytuacjach zagrożeń (⁵ Pismo z dnia 4 października 2001 r. RPD/1294/01/PK.).

• Podmiotowość ucznia w relacjach nauczyciel - uczeń

Wnoszone sprawy dotyczyły niewłaściwego traktowania uczniów na terenie szkoły, w tym relacji nauczyciel - uczeń, np. ośmieszania uczniów, poniżania, stawiania zbyt wysokich wymagań, ubliżania, poszturchiwania, rzucania nieprawdziwych oskarżeń (pomówienia o kradzież), ujawniania informacji osobistych o uczniu (np. jego zaburzeniach, poziomie intelektualnym) i jego rodzicach, narażania na choroby lub wypadki, namawianie do spożywania alkoholu, bicia itp.

Inna grupa spraw wpływających do Rzecznika dotyczyła oceniania i klasyfikowania uczniów. Problemy podnoszone w pismach dotyczyły nieprawidłowości w zakresie oceniania wiedzy uczniów oraz ocen z egzaminu maturalnego. Wyjaśnianie ww. spraw było trudne ze względu na subiektywizm relacji osób zwracających się o pomoc, na ogół twierdzących, że wystawiona przez nauczyciela ocena była nieadekwatna do poziomu wiadomości ucznia. W sprawach tych Rzecznik występował o wyjaśnienia oraz o udostępnienie wewnątrzszkolnego systemu oceniania uczniów.

Inna kategoria spraw to skargi rodziców na niezgodne z prawem lub niesprawiedliwe skreślenie ich dziecka z listy uczniów oraz przeniesienie do innej klasy lub szkoły. Skreślenie dzieci z listy uczniów dotyczyło wszystkich rodzajów szkół w tym szkół prywatnych. W dwóch badanych przypadkach Rzecznik zwrócił się do kuratora oświaty o anulowanie decyzji, gdyż podjęte zostały z naruszeniem przepisów prawa, bez uwzględnienia możliwości kontynuacji nauki. Kuratorzy oświaty podzielili argumentację Rzecznika, uchylając podjęte decyzje.

Omawiane problemy ujawniły, że opracowywanie statutów szkół, a w szczególności regulowanie w nich zasad lub przypadków, kiedy można przenieść ucznia lub skreślić go z listy, posiadało luki w tym zakresie. Szkoły nie regulowały spraw w statutach, a w sytuacji problematycznej podejmowały decyzje nieznajdujące oparcia w statucie. Niekiedy szkoły, które uregulowały sygnalizowane kwestie w statutach, stosowały kary wobec uczniów, nie stopniując ich. np. w pierwszej kolejności przenosząc ucznia do innej klasy, choć jest to jedna z dotkliwszych kar.

Problem pojawiający się w korespondencji do Rzecznika polegał na tzw. przenoszeniu ucznia "dla jego dobra" do innej klasy w sytuacji, gdy dane dziecko było np. ofiarą przemocy kolegów. Pośród omawianych spraw - trzy dotyczyły podobnych przypadków. We wszystkich omawianych powyżej sprawach prowadzone były postępowania wyjaśniające, Rzecznik występował do kuratorów oświaty, dyrektorów szkół o informacje, wyjaśnienia oraz podjęcie działań z zakresu kompetencji tych organów. Rzecznik wystąpił również do Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu o stanowisko w sprawie, czy przeniesienie z klasy do klasy wymaga zgody rodziców. W odpowiedzi stwierdzono, że "(...) wymóg uzyskania zgody rodziców na przeniesienie ucznia do klasy równoległej winien regulować statut szkoły. W statucie szkoły określane są zasady i normy obowiązujące w szkole, konsekwencje ich nieprzestrzegania, system kar i nagród oraz procedury odwoływania się od nich. Jest to także dokument, który należy przedstawić do akceptacji rodzicom i uczniom (...)" (⁶ RPD/ZI-440/01/DJ.). W związku z powyższą odpowiedzią Rzecznik, uznając konieczność regulacji prawnej problemu, zamierza ponownie wystąpić do MENiS.

• Prawo do nauki osób niepełnosprawnych

W wystąpieniach do Rzecznika wskazywano na ograniczanie środków finansowych na funkcjonowanie szkół i placówek specjalnych, a także na nieuzasadnione, zdaniem rodziców, ich likwidowanie (⁷ Patrz szerzej rozdział: prawa dzieci niepełnosprawnych.).

• Realizacja obowiązku szkolnego w formie nauczania indywidualnego i pozaszkolnego

Problemy poruszane w korespondencji dotyczyły głównie realizacji zapisów ustawowych dotyczących nauczania pozaszkolnego Rodzice zwracali uwagę, że ich dzieci nie mają zapewnionej żadnej pomocy (m.in. finansowej) i twierdzili, że szkoła nie pomaga im w wywiązywaniu się z obowiązku szkolnego. Rzecznik informował, że przepis art. 16 ust.8 ustawy o systemie oświaty obok spełniania obowiązku szkolnego przez uczęszczanie do szkoły podstawowej i gimnazjum dopuszcza szczególną formę spełniania obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki - poza szkołą. Zezwolenie na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą podejmowane jest na wniosek rodziców, a obecne rozwiązania prawne nie przewidują możliwości dofinansowania takiego kształcenia przez gminę czy pomocy szkoły.

Odmienną formą spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą jest realizowanie indywidualnego programu lub toku nauki, na podstawie art. 66 ust. 1 ustawy o systemie oświaty. Zezwolenie na indywidualny program lub tok nauki wydaje dyrektor szkoły na wniosek lub za zgodą rodziców lub pełnoletniego ucznia. Rodzice występowali w tym wypadku z pytaniami o organizację nauki, liczbę godzin, odpłatność za kształcenie w tej formie, tryb odwoławczy. Odmowa udzielenia zezwolenia następuje w drodze decyzji administracyjnej, od której przysługuje odwołanie do kuratora oświaty oraz skarga do NSA.

• Rzecznik wystąpił do Ministra Edukacji i Sportu oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o podjęcie działań na rzecz należytego uwzględnienia w pracy szkół problematyki przygotowania dzieci i młodzieży do samodzielnego przeciwdziałania i reagowania w sytuacjach zagrożeń oraz o wyrażenie opinii na temat poziomu bezpieczeństwa budynków oświatowych (⁸ Pismo z dnia 4 października 2001 r. RPD/1294/01/PK.). Rzecznik powołał się na wyniki kontroli budynków oświatowych przeprowadzonej na zlecenie Komendy Głównej Straży Pożarnej, stwierdzającej istnienie szeregu nieprawidłowości i zaniedbań. Wymienione uchybienia budziły poważne wątpliwości co do należytego nadzoru nad bezpieczeństwem przebywających tam dzieci i młodzieży. Rzecznik wskazał na konieczność nowelizacji rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie bezpieczeństwa pożarowego budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, na podstawie której w obiektach oświatowo-wychowawczych wprowadzono by obowiązek przeprowadzania przynajmniej raz w roku praktycznych sprawdzianów ewakuacji. Zobowiązanie dyrektorów szkół do przeprowadzania ćwiczeń ewakuacyjnych stanowiłoby jeden z czynników zwiększających bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w obiektach oświatowych. W ocenie Rzecznika, poza spełnieniem wymogów bezpieczeństwa technicznego, szczególnie ważne jest prowadzenie działań informacyjnych i szkoleniowych poszerzających wiedzę na temat możliwych zagrożeń oraz przygotowujących dzieci i młodzież do samodzielnego im przeciwdziałania.

• Rzecznik zwrócił się do Prezesa Najwyższej Izby Kontroli o podjęcie kontroli w sprawie bezpieczeństwa przeciwpożarowego i budowlanego obiektów oświatowych (¹² Pismo z dnia 7 listopada 2001 r. RPD/Sek-1742/01/MK.). Uzasadniając swoje wystąpienie, Rzecznik wskazał, że otrzymał od Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej informację dotyczącą bezpieczeństwa obiektów oświatowych (szkoły podstawowe i średnie, żłobki, przedszkola oraz obiekty dla wypoczynku dzieci i młodzieży) za lata 1999, 2000 i pierwsze półrocze 2001 roku. Z informacji tej wynikało, że w 14169 szkół stwierdzono 29714 nieprawidłowości. W skontrolowanych 3112 żłobkach i przedszkolach - 6933 nieprawidłowości, a w 12283 obiektach wypoczynku dzieci wykryto 11226 uchybień. Z otrzymanych przez Rzecznika informacji wynikało, że w skontrolowanych placówkach nie zapewniono odpowiednich warunków ewakuacji w wypadku niebezpieczeństwa, co mogło spowodować zagrożenie życia. W budynkach znajdowały się łatwo zapalne wykładziny podłogowe, a także okładziny ścienne i sufitowe. Brakowało oświetlenia awaryjnego. W wielu placówkach personel był nieprzygotowany organizacyjnie. W szkołach i przedszkolach nie zapewniono odpowiednich warunków do ewakuacji, nie ustalono sposobu ogłaszania alarmów oraz nie wyznaczono miejsc ewakuacyjnych. W złym stanie był podręczny sprzęt gaśniczy.

• Rzecznik zwrócił się do Ministra Edukacji Narodowej o zbadanie przez nadzór pedagogiczny zjawiska niewłaściwego doboru podręczników do szkolnych zestawów programów nauczania (¹³ Pismo z dnia 27 sierpnia 2001 r. RPD/ZBiA/10-75/01/MK.). Reforma systemu edukacji jako jeden z głównych celów zakłada poprawę jakości kształcenia, czemu służyć miały nowe zasady tworzenia szkolnego zestawu programów nauczania oparte o autonomię szkoły w doborze szkolnych programów nauczania, wyborze podręczników i środków dydaktycznych. Sygnały napływające od rodziców i uczniów oraz artykuły prasowe poruszały problem doboru przez część nauczycieli podręczników pod wpływem różnego typu "nacisków" i "bonusów" wydawców oraz sprzedawców podręczników. Było to zjawisko niepokojące, które naruszało fundamentalne zasady leżące u podstaw reformy edukacji: zasadę autonomii, zasadę współdziałania i integracji, zasadę trzyletniej perspektywy.

• Rzecznik w oparciu o wystąpienia uczniów i konsultacje, jakie przeprowadził w środowisku szkolnym oraz akademickim, zwrócił się do Ministra Edukacji Narodowej i Sportu o wprowadzenie możliwości zdawania pisemnego egzaminu dojrzałości z przedmiotu geografia w związku z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 6 listopada 2001 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych/ (¹⁵ Pismo z dnia 27 listopada 2001 r. RPD/ZbiA/1601/01/MK.). Nieuwzględnienie geografii, należącej do kanonu nauczania, jako drugiego przedmiotu w części pisemnej egzaminu dojrzałości do wyboru przez ucznia chociażby w klasie o profilu ogólnym wywołało zaniepokojenie w środowisku, nie tylko szkolnym (¹⁶ Tygodniowa liczba godzin geografii w ramowym planie nauczania dla liceum ogólnokształcącego była taka sama jak przedmiotów, które można było zdawać pisemnie - chemia, fizyka z astronomią.). Rozwiązanie to miało charakter dyskryminacyjny, ograniczając części młodzieży możliwość wyboru tegoż przedmiotu na egzaminie dojrzałości.

• Rzecznik zwrócił się także do Ministra Edukacji w sprawie tworzenia tzw. elitarnych klas (¹⁷ Pismo z dnia 8 paźdiernika 2001 r. RPD/Sek-1320/01/AW.), z czym wiąże się specyficzna selekcja (połączona niejednokrotnie z nieuzasadnionymi przenosinami z oddziału do oddziału), w wyniku której powstają klasy dzieci słabiej się uczących, trudniejszych wychowawczo, o gorszym statusie społecznym oraz ekonomicznym, czy klasy gimnazjalne skupiające dzieci z "wiejskich podstawówek". Praktyka ta stanowi naruszenie art. 32 ust. 2 Konstytucji, zakazującego dyskryminacji w życiu społecznym, jak i art. 2 Konwencji o Prawach Dziecka mówiącego, że proces wychowania w szkole powinien być tak zorganizowany, aby wszystkie dzieci miały zapewnione równe szanse. Zatem proces nauczania i wychowania nie powinien dokonywać się w klimacie sztucznych podziałów, których kryteria są często niezależne od samych uczniów. Rzecznik zwrócił się o podjęcie przez nadzór pedagogiczny stosownych kroków przeciwdziałania praktykom mogącym naruszać interesy uczniów, ich poczucia równości szans i wartości.