Przepisy Konstytucji RP, szczególnie art. 71 ust. 1 (¹ "(...) Państwo w swej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza rodziny wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych (...)" tamże (Dz. U. z 1997r. Nr 78, poz. 483).), nakładają na państwo obowiązek udzielania pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, zwłaszcza rodzinom wielodzietnym i niepełnym. Zasada pomocniczości państwa i innych instytucji publicznych względem rodziny oznacza, że państwo wspiera wysiłki rodziny, nie wyręczając jej w staraniach o zapewnienie godziwego poziomu życia. Rozwinięcie i szczegółowe określenie znajdują one w zapisach ustawowych. Prawa socjalne znajdują rozwinięcie i szczegółowe określenie w przepisach ustawowych. Prawa socjalne jednostki wskazują cele działalności państwa, zobowiązując je do podjęcia działań prawnych, politycznych, gospodarczych, ekonomicznych i innych na rzecz realizacji tych praw.

Dyrektywy zawarte w przepisach Konwencji o Prawach Dziecka, szczególnie art. 27 (² Ust. 1 "(...) Państwa-Strony uznają prawo każdego dziecka do poziomu życia odpowiadającego jego rozwojowi fizycznemu, psychicznemu, moralnemu i społecznemu (...)", ust. 2 "(...) Rodzice (rodzic) lub inne osoby odpowiedzialne za dziecko ponoszą główną odpowiedzialność za zabezpieczenie w ramach swoich możliwości, także finansowych, warunków życia niezbędnych do rozwoju dziecka (...)", ust. 3 "(...) Państwa-Strony, zgodnie z warunkami krajowymi oraz odpowiednio do swych środków będą podejmowały właściwe kroki dla wspomagania rodziców lub innych osób odpowiedzialnych za dziecko w realizacji tego prawa oraz będą udzielały, w razie potrzeby, pomocy materialnej oraz innych programów pomocy, szczególnie w zakresie żywności, odzieży i mieszkań (...)", ust. 4 "(...) Państwa-Strony podejmą właściwe kroki dla zapewnienia łożenia na utrzymanie dziecka ze strony rodziców lub innych osób ponoszących odpowiedzialność finansową za dziecko, zarówno na terenie Państwa-Strony, jak i zagranicą. W szczególnych przypadkach, gdy osoba ponosząca odpowiedzialność finansową za dziecko mieszka w państwie innym niż dziecko, Państwa-Strony będą dążyły do przystąpienia do umów międzynarodowych lub zawarcia takich umów, jak również do zawierania odpowiednich porozumień (...)" tamże (Dz.U. z 1991r. Nr 120, poz. 526 z późn. zm.).), art. 6 ust. 2 (³ "(...)Państwa-Strony zapewnią, w możliwie maksymalnym zakresie, warunki do życia i rozwoju dziecka (...)" tamże.) oraz art. 26 ust. 1 i 2 (⁴ Ust 1: "(...) Państwa-Strony będą uznawać prawo każdego dziecka do korzystania z systemu zabezpieczenia społecznego, w tym ubezpieczeń socjalnych, oraz będą podejmowały niezbędne kroki dla osiągnięcia pełni realizacji tego prawa zgodnie z ich prawem wewnętrznym (...)", ust. 2: "(...) Tam gdzie jest to możliwe, powyższe świadczenia powinny być zabezpieczone z uwzględnieniem zasobów i warunków życia dziecka oraz osób odpowiedzialnych za jego utrzymanie, jak również wszelkich innych okoliczności, odnoszących się do stosowania realizacji świadczeń wnioskowanych przez dziecko lub w jego imieniu (...)" tamże.), określają ogólne standardy realizacji praw socjalnych dziecka. Dotyczą one obowiązku uznania przez państwo prawa każdego dziecka do poziomu życia odpowiadającego jego rozwojowi fizycznemu, psychicznemu i społecznemu. Obowiązek zapewnienia odpowiednich warunków życia spoczywa, stosownie do ich możliwości, na rodzicach i innych osobach odpowiedzialnych za dziecko.

W sytuacji niemożliwości zaspokojenia odpowiednich warunków życia i rozwoju dziecka przez rodziców zagwarantowanie dzieciom godziwych warunków socjalnych jest obowiązkiem właściwych władz publicznych. Zapisy art. 70 ust. 4 (⁵ "(...) Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określi ustawa (...)" (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483).), art. 72 ust. 2 (⁶ "(...) Dziecko pozbawione opieki ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych(...)" tamże.) Konstytucji RP oraz zapisy ustawy o systemie oświaty raz ustawy o systemie pomocy społecznej (⁷ Ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 z późn. zm.).) dotyczące pomocy dzieciom nakładają na właściwe organy władzy publicznej obowiązek niesienia pomocy potrzebującym jej dzieciom i młodzieży. Obowiązek ten wiąże się z prawem dziecka do otrzymania pomocy oraz zagwarantowania należnych dziecku świadczeń.

Wśród wszystkich spraw skierowanych do Rzecznika z zakresu prawa dzieci do godziwych warunków socjalnych (259) przeważały związane z uzyskaniem świadczeń z pomocy społecznej. Celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwianie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia się osób i rodzin oraz integracji ze środowiskiem. Świadczenia pomocy społecznej powinny również służyć umacnianiu rodziny.

Realizacja prawa dzieci do godziwych warunków socjalnych zagrożona jest szczególnie w rodzinach wielodzietnych, rodzinach dotkniętych bezrobociem, rodzinach niepełnych, w których obowiązki utrzymania spoczywają na jednym z rodziców, oraz w rodzinach dysfunkcyjnych.

Z korespondencji kierowanej do Rzecznika wynika, że przy obecnym stanie finansów państwa realizacja praw socjalnych dotyczy w szczególności rodzin wielodzietnych. Wśród osób kierujących pisma w sprawie świadczeń z pomocy społecznej przeważają rodzice wychowujący więcej niż troje dzieci, często są to dzieci w przedziale wieku od roku do kilkunastu lat. Rodziny te znajdują się w trudnej sytuacji materialnej, często nie pracują zawodowo, nie stać ich na zabezpieczenie wysokich kosztów utrzymania i wychowania dzieci. Wśród tej kategorii wnioskodawców są rodziny wychowujące jedno lub więcej dzieci niepełnosprawnych (często - dziecięce porażenie mózgowe) bądź dzieci przewlekle chorych (astma, alergie). Wychowanie tych dzieci wymaga dodatkowych środków finansowych na leki, środki opatrunkowe i dodatkową opiekę, często łączy się z niemożnością podjęcia pracy przez jednego z rodziców z uwagi na konieczność wykonywania stałej, bezpośredniej opieki nad dzieckiem. W listach należących do tej kategorii wnioskodawców dominuje rozgoryczenie, bezradność, niewiedza rodziców o przysługujących im świadczeniach i możliwościach ich uzyskania.

Treścią pism była pomoc w uzyskaniu świadczeń z pomocy społecznej, warunków i zasad przyznawania różnego typu zasiłków stałych, celowych i okresowych, warunków starania się o pomoc na dofinansowanie kupna odzieży, materiałów szkolnych, podręczników, opału, dofinansowanie wyżywienia dziecka w szkole, dofinansowanie wyjazdów dzieci na tzw. "zieloną szkołę", warunków starania się o przyznanie dodatku mieszkaniowego. Pytania i problemy dotyczyły również uzyskania pomocy materialnej, odzieży dla dzieci, pomocy w przeprowadzeniu remontu mieszkania.

Odrębną kategorię spraw związanych z uzyskaniem pomocy finansowej stanowiły problemy w uzyskaniu wsparcia w pokrywaniu kosztów leków i leczenia (⁸ Patrz omówienie realizacji prawa do ochrony życia i zdrowia.). Rodzice zwracający się do Rzecznika przedstawiali wątpliwości związane z uzyskiwaniem świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych - zasiłków porodowych i macierzyńskich, urlopów macierzyńskich, świadczeń przysługujących kobietom w ciąży i matkom, w tym matkom wychowującym dzieci niepełnosprawne. Wątpliwości dotyczyły też zasiłków wychowawczych, niebędących świadczeniem ubezpieczeniowym, lecz socjalnym, finansowanym z budżetu państwa.

Wiele skarg kierowanych do Rzecznika dotyczyło orzekanej przez sądy eksmisji z lokali mieszkalnych bez wskazania eksmitowanym lokalu socjalnego. Zarzuty odnosiły się również do wskazywania eksmitowanym rodzinom nieistniejących lokali zastępczych. Szereg spraw z zakresu prawa dzieci do godziwych warunków socjalnych dotyczyło potrzeby przyznania mieszkania komunalnego z zasobów własnych gminy, zamiany dotychczas zajmowanego mieszkania na lokal o wyższym standardzie bądź zameldowania w mieszkaniu komunalnym po śmierci głównego najemcy (rodziny najuboższe, często wychowujące dziecko niepełnosprawne).

Wszystkie sprawy z omawianego zakresu zostały podjęte. W sprawach dotyczących świadczeń z pomocy społecznej podejmowano dwutorowe działania. Wskazywano wnioskodawcy przysługujące mu prawa dotyczące świadczeń, wskazywano warunki i zasady ich uzyskiwania, niezbędne dokumenty potwierdzające prawo do konkretnego świadczenia. Informowano o uprawnieniach poszczególnych grup oraz o instytucjach powołanych do rozpatrywania wniosków i przyznawania pomocy.

W sprawach z zakresu pomocy społecznej Rzecznik wykorzystywał swoje ustawowe uprawniania pozwalające mu zwracać się do organów władzy publicznej, organizacji i instytucji o złożenie wyjaśnień i udzielenie niezbędnych informacji. Zwracał się do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie, ośrodków wsparcia, ośrodków interwencji kryzysowej o objęcie stosowną pomocą danej rodziny, udzielenie należnej jej pomocy i wsparcia. Rzecznik każdorazowo prosił o przesłanie informacji dotyczącej sytuacji życiowej i materialnej rodziny. Na podstawie uzyskiwanych informacji interweniował w sprawie przyznania dodatkowej pomocy. W ramach podjętych spraw Rzecznik przekazywał zainteresowanym nazwy i adresy instytucji udzielających pomocy prawnej i pomocy rzeczowej na terenie zamieszkania danej rodziny. Interweniował w sprawach przydziału mieszkań komunalnych, szczególnie wobec rodzin wielodzietnych, rodzin niepełnych, gdy jeden z rodziców wychowywał dziecko, rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne oraz rodzin dotkniętych przemocą jednego z jej członków. W sprawie przyznania eksmitowanym nieistniejących lokali socjalnych Rzecznik zwracał się do organów prokuratury i sądów.

3.3.1. Raport: Pomoc dziecku w działaniach powiatu (⁹ Pełny tekst raportu zawarty w publikacji Pomoc dziecku w działaniach powiatu, Warszawa 2001 r., s. 7-16.)

W ramach wizytacji doszło do spotkań z przedstawicielami: władz samorządowych wszystkich szczebli, powiatowych centrów pomocy rodzinie, sądów, policji, szerokiego spektrum instytucji i organizacji pracujących na rzecz dziecka i rodziny. Tematyka spotkań dotyczyła m.in. działań samorządów, instytucji publicznych i organizacji pozarządowych na rzecz zmniejszenia obszarów ubóstwa, patologii, bezrobocia, niskiego poziomu aspiracji i wykształcenia młodzieży, diagnozy problemów, skali potrzeb i stopnia ich zaspokojenia. Rzecznik interesował się lokalnymi pomysłami i programami pomocy, zapoznał się z dokumentacją dotyczącą regionalnych i powiatowych strategii rozwiązywania problemów społecznych.

• Uwarunkowania działalności powiatów

Część wizytowanych powiatów aktywnie włączyła się w opracowywanie lokalnych strategii, widząc w tym szansę na aktywizację wszystkich lokalnych instytucji i osób profesjonalnie zaangażowanych w pracę na rzecz dziecka i rodziny, doceniając rolę wolontariuszy i planując działania w szerokiej koalicji z organizacjami niepublicznymi. System pomocy dziecku i rodzinie oparły one o lokalne pomysły, z wykorzystaniem potencjału placówek i instytucji już istniejących, powołując do życia nowe: ogniska wychowawcze, ośrodki interwencji kryzysowej, centra pomocy dziecku i rodzinie, organizując system stypendialny dla uczniów, dofinansowując posiłki w szkołach, organizując wypoczynek wakacyjny oraz zajęcia sportowe dla dzieci.

Większość powiatowych centrów pomocy rodzinie ograniczyła swoją rolę świadczenia pomocy i usług do ściśle określonych ustawą i przepisami wykonawczymi przypadków, np.: prowadzenia rodzin zastępczych, prowadzenia placówek opiekuńczych, udzielania pomocy wychowankom placówek. Często ich działalność ograniczała się do modelu sprawnego administratora podległych placówek i zadań indywidualnych (rodziny zastępcze, pomoc osobom niepełnosprawnym) zaangażowanego w realizację świadczeń pomocy społecznej. Rezygnując z roli kreatora lokalnej polityki społecznej ukierunkowanej na wspieranie wszystkich rodzin, powiaty koncentrowały się na udzielaniu pomocy rodzinom dysfunkcyjnym.

Taka polityka w kilkuletniej perspektywie nie sprzyja przekształcaniu placówek w prorodzinne formy opieki, utrwala struktury i może grozić protestami w przypadku prób ich zmiany.

Zadania powiatów wymagają wsparcia i pomocy merytorycznej wojewódzkiej administracji rządowej i samorządowej. Zbyt często działania służb wojewody i marszałka samorządowego ograniczały się do "fazy wstępnego rozeznania problemów", a nadzór sprowadzał się głównie do dystrybucji środków finansowych, kontroli ich wydatkowania oraz przestrzegania przepisów prawa.

Blisko trzyletni okres wprowadzania w życie zmian strukturalnych i ustrojowych, kształtowania relacji pomiędzy administracją rządową a jednostkami samorządu terytorialnego wszystkich szczebli pozwala na uogólniony wniosek, że zmiany te przebiegają w zbyt wolnym tempie, brak jest w relacjach wzajemnych określonych jednoznacznie procedur i zasad współpracy, brak jest stałych zasad finansowania zadań na szczeblu powiatu (¹⁰ Por. prof. Józefina Hrynkiewicz, wystąpienie Realizacja lokalnej polityki społecznej opracowane na zlecenie Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, Warszawa, 28 czerwca 2001r.).

• Bariery edukacyjne

W powiatach o dużej skali negatywnych zjawisk społecznych, dotkniętych strukturalnym bezrobociem, z dużą ilością terenów postpegeerowskich, z dużym odsetkiem środowisk o niskich aspiracjach życiowych uwarunkowanych niskim statusem ekonomicznym, dotkniętych patologią z negatywnym wzorcem życia powielanym często w przekazach międzypokoleniowych największą cenę płaci młodzież. Jest to często powodem migracji wykształconej młodzieży, która nie widzi dla siebie szans rozwoju w środowisku lokalnym.

Działo się tak pomimo zwiększenia w ostatnich latach rządowych form pomocy dla dzieci i młodzieży szkolnej: stypendia Prezesa Rady Ministrów, stypendia Ministra Edukacji Narodowej, programy: "Ograniczania ubóstwa wśród dzieci i młodzieży", "Zakupu podręczników dla dzieci najuboższych", "Pomocy stypendialnej dla uczniów ze wsi kontynuujących naukę w szkołach średnich maturalnych", programy animacji świetlic wiejskich, małych szkół, pomocy udzielanej przez Agencję Rolną Skarbu Państwa w postaci stypendiów szkolnych i innych form pomocy.

Stan prawny i organizacyjny wskazuje na brak spójnego, skoordynowanego systemu pomocy materialnej dla młodzieży szkolnej. Obowiązujące rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 4 sierpnia 1993 r. w sprawie warunków, form i trybu przyznawania, wypłacania oraz wysokości pomocy materialnej dla uczniów, ( ¹¹ Dz. U. 1993, Nr 74, poz. 350 z późn. zm.) jako akt wykonawczy do art. 91 ustawy o systemie oświaty, określając formy pomocy, do których uczeń ma prawo, nie określa i nie gwarantuje środków w budżecie szkoły na jego realizację. Braku rozwiązań systemowych w zakresie pomocy materialnej dla dzieci i młodzieży nie zastąpiły programy celowe uruchamiane przez MEN i różne agendy rządowe.

• Opieka nad dzieckiem

Przekształcanie istniejących placówek, stworzenie systemu opartego o rodzinne formy opieki, praca na rzecz powrotu dzieci do rodzin naturalnych jest działaniem służącym dobru dziecka. Stanowi to wywiązanie się samorządów z obowiązku podjęcia realizacji prawa dzieci do wychowania w rodzinie i rozwijania systemu opieki opartego o prymat form prorodzinnych.

Powiaty zbyt wolno budowały programy i struktury pomocy. W trzecim roku wdrażania reformy samorządowej powiaty, borykając się z wieloma problemami natury organizacyjnej, brakiem środków finansowych, brakiem wykwalifikowanych specjalistów, nie zbudowały pełnych struktur powiatowych centrów pomocy rodzinie. Ośrodki interwencji kryzysowej działały w ok. 20% powiatów, powiatowe strategie rozwiązywania problemów społecznych były w większości powiatów na etapie projektów.

Praktyka wielu samorządów świadczy o niedocenianiu tych organizacji jako partnerów do realizacji zadań. Skrajnymi postawami w tym zakresie są: powoływanie własnych placówek i instytucji obok dobrze działających placówek niepublicznych, traktowanie niepublicznych placówek i organizacji je prowadzących jako prywatnych przedsięwzięć, przeciwstawiając im placówki publiczne.

Zasada pomocniczości, która jest jedną z podstaw reformy ustrojowej państwa, wskazuje na potrzebę włączenia organizacji pozarządowych w realizację działań publicznych w dziedzinie polityki społecznej.

Obraz sytuacji uzyskany podczas wizyt oraz wynikły z analizy dokumentacji powiatowych centrów pomocy rodzinie budzi poważne obawy i niepokój. Analiza materiałów zawartych w raporcie Najwyższej Izby Kontroli "Udzielanie pomocy na usamodzielnienie wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, resocjalizacyjnych, zakładów dla nieletnich oraz rodzin zastępczych" (¹² Informacja NIK o wynikach kontroli, LBI-41/09 - 2001.) potwierdza większość dokonanych przez nas uwag i spostrzeżeń. Z uwagi na ograniczone możliwości działania Rzecznik sygnalizuje niekorzystne zjawiska i obszary zagrożeń w realizacji zadań powiatu na rzecz dzieci. Planowana przez NIK systemowa kontrola realizacji zadań powiatów za okres 2001 r. do 30 czerwca 2002 r. z udziałem przedstawicieli Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka pozwoli na określenie stanu realizacji zadań pomocy dziecku i rodzinie na szczeblu samorządu powiatowego.

• Rzecznik wystąpił do Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa w sprawie skutków wprowadzenia ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (¹³ Pismo z dnia 1 marca 2001 r. BRPD - 243/2001.). W wystąpieniu Rzecznik zwrócił uwagę na możliwość eksmisji tych obywateli, w sprawach których sąd orzekł przed wejściem w życie nowej ustawy - prawomocne eksmisje bez prawa do lokalu socjalnego - a którzy w świetle obowiązujących przepisów mieliby prawo do otrzymania lokalu socjalnego. Rzecznik wniósł o zawieszanie postępowania egzekucyjnego i objęcie tych osób korzystnymi rozstrzygnięciami ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. ( ¹⁴ Ustawa z 15 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach (Dz.U. z 2000 r. Nr 112, poz. 1317.)

• Rzecznik skierował do Podkomisji Nadzwyczajnej Komisji Rodziny Sejmu RP opinię dotyczącą projektu ustawy o pomocy materialnej dla dzieci i młodzieży (¹⁵ Pismo z dnia 1 sierpnia 2001 r. BPD/ZBiA-953/01/MK.). Rzecznik uznał, że działania na rzecz zmniejszenia obszarów ubóstwa, patologii, bezrobocia i niskiego statusu edukacyjnego, w tym udzielania pomocy materialnej dzieciom i młodzieży, winny być wyrazem stałej troski właściwych organów władzy publicznej. Uregulowania prawne w tym zakresie nakładają na organy władzy państwowej i samorządowej obowiązek niesienia pomocy potrzebującym jej dzieciom i młodzieży. Obowiązek ten wiązał się z prawami dziecka do otrzymania pomocy. Rzecznik zwrócił uwagę, że istniejący stan prawny i organizacyjny wskazuje na brak spójnego, skoordynowanego systemu pomocy materialnej dla młodzieży szkolnej. Obowiązujące rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 4 sierpnia 1993 r. w sprawie warunków, form i trybu przyznawania, wypłacania oraz wysokości pomocy materialnej dla uczniów, określając formy pomocy, do których uczeń ma prawo, nie określało i nie gwarantowało środków w budżecie szkoły na jego realizację. Braku rozwiązań systemowych w zakresie pomocy materialnej dla dzieci i młodzieży nie zastąpiły programy celowe uruchamiane przez MEN i różne agendy rządowe. Pomoc udzielana rodzinie w oparciu o ustawę o pomocy społecznej nie obejmowała pomocy materialnej dla uczniów.

• ubóstwo dotykające dzieci i młodzież w środowisku rodzinnym nie może być barierą ograniczającą dostęp do edukacji;
• system pomocy powinien być powszechny, tzn. każde dziecko, które tego wymaga, powinno otrzymać pomoc materialną gwarantującą mu rozwój i edukację na miarę jego możliwości;
• system pomocy nie powinien zwalniać rodziców z dokładania wszelkich starań w wychowaniu i edukacji dzieci;
• W myśl zasad pomocniczości i subsydiarności system pomocy materialnej gwarantowanej przez państwo powinien wspierać zadania samorządów lokalnych i być otwarty na pozyskiwanie środków z innych źródeł.

• Rzecznik skierował wystąpienie do Prezesa Urzędu Kultury Fizycznej i Sportu w sprawie podjęcia wspólnych działań na rzecz aktywizacji dzieci i młodzieży funkcjonujących w środowiskach dotkniętych strukturalnym bezrobociem, środowiskach postpegeerowskich (¹⁶ Pismo z dnia 16 sierpnia 2001 r. RPD/ZBiA/1034/01/MK.). Uznając, że organizacja zajęć sportowych jest realizacją prawa każdego dziecka do wypoczynku i aktywnych form spędzania czasu wolnego, a w przypadku tej grupy młodzieży jest to zarazem forma aktywizacji, wsparcia i ochrony dzieci i młodzieży przed degradacją społeczną oraz działanie na rzecz zwiększenia szans edukacyjnych, Rzecznik zaproponował realizację programu: "Wspieranie lokalnych inicjatyw sportowych w ramach strategii zapobiegania marginalizacji społecznej dzieci i młodzieży na terenach objętych strukturalnym bezrobociem". Program został opracowany w Biurze Rzecznika i przedłożony do wspólnej realizacji przedstawicielom Urzędu Kultury Fizycznej i Sportu.

• Rzecznik wystąpił do Prezydenta RP w sprawie ustawy o jednorazowym dodatku rodzinnym dla rodzin wielodzietnych (¹⁷ Pismo z dnia 22 sierpnia 2001 r. RPD/sek./2389/01/DJ.), zwracając się o podpisanie tego aktu prawnego. W uzasadnieniu wskazał na obowiązek szczególnej troski państwa o grupę rodzin zagrożonych ubóstwem, podkreślając, że celem przyjętych przez Sejm rozwiązań jest materialne wsparcie rodzin wielodzietnych w okresie nasilonych wydatków związanych z rozpoczęciem roku szkolnego. Rzecznik zwrócił też uwagę na szczególnie trudną sytuację rodzin wielodzietnych na terenach postpegeerowskich i objętych strukturalnym bezrobociem. W działaniach podejmowanych przez władze publiczne dzieci powinny być stawiane na pierwszym miejscu - to ubóstwo stanowi największą przeszkodę utrudniającą zaspakajanie potrzeb i realizację praw dzieci. Zdaniem Rzecznika ustawa, wspierając rodziny wielodzietne, mogłaby ograniczyć skalę niezaspokojonych, a uzasadnionych potrzeb dzieci.