Warszawa, dnia 14 lutego 2001 r.

Łączę wyrazy szacunku

Kazimierz M. Ujazdowski

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego od szeregu lat zaangażowane jest w pomoc na rzecz Biblioteki Polskiej w Paryżu. Sytuację Biblioteki w tym aspekcie w porównaniu do pomocy udzielanej przez Ministerstwo w odniesieniu do innych placówek kultury polskiej na Zachodzie można uznać za uprzywilejowaną. Poniżej znajduje się rys historyczny Biblioteki oraz informacje o udzielonym dotychczas wsparciu.

Towarzystwo Historyczno-Literackie założone zostało w Paryżu w 1832 roku przez polskich emigrantów związanych z obozem monarchicznym ks. Adama Czartoryskiego.

Jego celem była obrona narodowej sprawy polskiej wobec międzynarodowej opinii publicznej. Towarzystwo istniało od 1891 roku. Reaktywowano je po II wojnie światowej. W 1938 roku THL powołało Bibliotekę Polską w Paryżu. Obecnie Biblioteka posiada jeden z największych i najcenniejszych księgozbiorów polskich poza granicami kraju. Liczy on około 200 tysięcy książek i około 1000 tytułów czasopism. W jego skład wchodzi wiele bezcennych rękopisów, map, rycin, medali, fotografii itp. Unikalne pamiątki po Adamie Mickiewiczu i Fryderyku Chopinie prezentowane są w Muzeum Mickiewicza. Katalog rękopisów zgromadzonych w tym muzeum zawiera ponad 1000 pozycji, w tym manuskrypt "Pana Tadeusza", pierwsze wydania dzieł oraz dokumenty związane z działalnością publicystyczną i polityczną Adama Mickiewicza.

Muzeum Mickiewicza mieści się w budynku z 1655 roku. Założone w 1903 roku przez Władysława Mickiewicza, dyrektora do 1926 roku, większość eksponatów to jego dary. Są to trzy sale, ponad 1000 pamiątek od narodzin do śmierci. Portrety, dokumenty, pierwsza wersja Pana Tadeusza, Dziady Kowieńskie, Drezdeńskie, listy, zdjęcia z Wileńszczyzny z końca XIX wieku - razem ponad 5300 jednostek. Muzeum nie remontowane od kilkudziesięciu lat.

Dofinansowywane były również drobne prace remontowe. Zespół budynków w których mieści się Biblioteka Polska w Paryżu liczy ponad 300 lat, a jego stropy i mury są przeciążone masą książek. W ostatnich latach obok drobniejszych, bieżących remontów odnowiono pomieszczenia muzeum mickiewiczowskiego i Bolesława Biegasa, podobnie XVIII-wieczną, o efektownych sklepieniach stajnię, gdzie wstawiono nowoczesne kompaktowe regały. Jednak to nie wystarcza. Budynek Biblioteki jest w bardzo złym stanie. W marcu br. na wniosek nowego dyrektora Biblioteki Kazimierza Piotra Zalewskiego, Rada Towarzystwa Historyczno-Literackiego podjęła decyzję o zamknięciu tej książnicy.

Do akcji pomocy włączyło się Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Stowarzyszenie "Wspólnota Polska". Prace renowacyjne będą bardzo kosztowne. Władze Biblioteki nie przygotowały jednak do tej pory projektu prac remontowych i konserwatorskich, które powinien zatwierdzić francuski konserwator zabytków, ani też kosztorysów tych prac. W roku ubiegłym zarówno Stowarzyszenie "Wspólnota Polska", jak i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przewidzieli środki w swoich budżetach przeznaczone na dofinansowanie prac remontowych. Jednak nie zostały one wykorzystane z powodu braku ww. dokumentów.

Ograniczenia w możliwości udzielenia efektywniejszej pomocy skupiają się na kilku sprawach. Ustawa o finansach publicznych uniemożliwia wyasygnowanie środków na rzecz Biblioteki bez należytego i jednoznacznego wyjaśnienia kwestii prawnych odnoszących się do własności budynku. Obowiązek wyjaśnienia tego stanu spoczywa na Bibliotece. Pomimo wielokrotnych sugestii ze strony Ministerstwa sprawa ta nie ruszyła z miejsca. Po drugie konieczny jest szczegółowy plan remontu oraz jego kosztorys. Plan remontu musi być zatwierdzony przez odpowiednie władze miejsce Paryża - odpowiednika naszego konserwatora zabytków. Po trzecie wreszcie niezbędne jest wypełnienie odpowiednich kwestionariuszy podań o dofinansowanie. Także i w tej sprawie, mimo wielokrotnie ponawianych starań ze strony Ministerstwa, nie otrzymaliśmy wymaganych dokumentów.

Pragnę jednoznacznie podkreślić, co zresztą znajduje potwierdzenie w podanych już wyżej informacjach, że los Biblioteki Polskiej znajduje się wśród priorytetów działalności Ministerstwa, które gotowe jest do dalszego popierania Biblioteki, gdy tylko wypełnione zostaną niezbędne warunki formalno-prawne. W tej sprawie Ministerstwo będzie, jak dotychczas, współdziałało z Senatem RP, Wspólnotą Polską, oraz innymi instytucjami.

Podsekretarz Stanu