Minister Obrony Narodowej przekazał odpowiedź na oświadczenie senatora Mariana Żenkiewicza, złożone na 55. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 60):
Warszawa, 2000-05-09
Pani
Alicja Grześkowiak
Szanowna Pani Marszałek,
odpowiadając, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, na oświadczenie Pana Senatora Mariana Żenkiewicza, złożone podczas 55. posiedzenia Senatu RP w dniu 14 kwietnia 2000 roku, w sprawie znowelizowania przepisów dotyczących udzielania odroczeń odbywania zasadniczej służby wojskowej, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.
Problematyka udzielania poborowym odroczeń zasadniczej służby wojskowej uregulowana jest przepisami art. 39 - 42 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r., o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej w brzmieniu ustalonym przez ustawę z dnia 7 maja 1999 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polsk
iej oraz o zmianie ustawy o uposażeniu żołnierzy (Dz.U. Nr 50, poz. 500). W związku z tym dokonanie ewentualnej nowelizacji zasad w wyżej wymienionej sprawie wymagałoby przede wszystkim zmian w ustawie o powszechnym obowiązku obrony RP.Należy jednak zwrócić uwagę, że zmiana powyższej ustawy, dokonana w dniu 7 maja 1999 r., zniosła odroczenia zasadniczej służby wojskowej ze względu na prowadzenie gospodarstwa rolnego oraz z tytułu bycia tzw. "jedynym żywicielem rodziny". Odstąpienie od tych odroczeń podykto
wane zostało zasadą przestrzegania równości w zakresie spełniania powszechnego obowiązku służby wojskowej przez wszystkich obywateli. W tym przypadku przyjęto założenie, że wykonywanie jakiegokolwiek zawodu nie powinno stanowić tytułu do odroczenia służby wojskowej, w tym również ze względu na prowadzenie gospodarstwa rolnego. Uprzywilejowanie poborowych - rolników prowadziłoby w konsekwencji do naruszenia zasady powszechności spełnienia obowiązku służby wojskowej, gdyż z przywileju odroczenia służby wojskowej (a de facto przywileju jej nieodbycia) nie korzystają inne grupy zawodowe.Argumentacja ta spotkała się ze zrozumieniem posłów i senatorów, którzy w swych wypowiedziach podczas dyskusji oraz głosowania optowali za przyjęciem ustawy, która urzeczywistni
a postanowienia art. 2 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.Ponadto informuję, że obowiązujący od dnia 1 lipca 1999 r. przepis art. 39 ust. 3 przedmiotowej ustawy wprowadził nowy tytuł odroczeniowy "ze względu na ważne sprawy osobiste lub rodzinne poborowego". Zgodnie z nim prowadzenie gospodarstwa rolnego, ale nie tylko, bo także w innej działalności gospodarczej, również może być traktowane jako ważna sprawa osobista lub rodzinna i stanowić przesłankę do udzielenia odroczenia. Decyzję w tym przedm
iocie podejmuje wojskowy komendant uzupełnień na wniosek zainteresowanego poborowego. Zaznaczyć należy, że jest to odroczenie jednorazowe, udzielane na okres od 3 do 12 miesięcy, a ponadto nie można go udzielić, jeżeli spowodowałoby to nieodbycie zasadniczej służby wojskowej.Przedkładając Wysokiej Izbie projekt omawianych wyżej zmian wnoszono jednocześnie o wprowadzenie przepisu przejściowego, na mocy którego poborowi korzystający z odroczeń w dniu wejścia w życie znowelizowanych zasad mogliby korzystać z nich na warunkach obowiązujących wcześniej. Propozycja ta nie została przez Sejm uwzględniona i tym samym powstała bardzo trudna sytuacja dla wielu poborowych.
Pozwolę sobie wszakże podkreślić, iż w opinii Ministerstwa Obrony Narodowej wspomniana nowelizacja ustawy była w pełni zasadna, a powrót do przepisów obowiązujących uprzednio jest niecelowy i społecznie nieuzasadniony, chociażby z konieczności przestrzegania konstytucyjnej zasady równego traktowania obywateli względem obowiązków wobec państwa.
Ponadto skrócenie zasadniczej służby wojskowej do 12 miesięcy spowodowało zwiększone potrzeby na poborowych powoływanych do służby. Jednocześnie z każdym rokiem maleje ilość poborowych przeznaczonych do odbycia zasadniczej służby wojskowej, np. w 1995 r. 111 tys., a w 1999 r. ok. 86 tys. Sytuacja ta wymusiła konieczność zmian zasad udzielania odroczeń w celu pozyskania niezbędnej ilości poborowych dla zaspokojenia potrzeb osobowych jednostek wojskowych.
Pomimo tego, w 1999 roku odroczonych ze względu na prowadzenie gospodarstwa rolnego było ponad 45 tys. poborowych. W styczniu br. do rezerwy bez odbycia zasadniczej służby wojskowej przeniesiono z tej liczby blisko 12 tys. poborowych (urodzonych w 1975 r.).
Aktualnie ponad 31,5 tys. poborowych, którzy w 1999 r. uzyskali odroczenie ze względu na prowadzenie gospodarstwa, w świetle obowiązujących przepisów, podlega obowiązkowi służby wojskowej.
Pragnę poinformować Panią Marszałek, że doceniając rangę problemu, zainicjowano w resorcie obrony narodowej prace nad przygotowaniem stosownych rozwiązań idących w kierunku zminimalizowania skutków zmian przepisów wprowadzonych ustawą z dnia 7 maja 1999 r. Rozważana jest m.in. możliwość, w myśl delegacji zawartej w art. 46 ust. 4 ustawy, przeniesienia do rezerwy poborowych urodzonych w 1976 i 1977 r., a którzy korzystali z odroczenia zasadniczej służby wojskowej z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego w dniu wejścia w życie znowelizowanych zasad udzielania odrodzeń, tj. w dniu 1 lipca 1999 r. i spełnialiby obecnie warunki do kontynuowania takiego odrodzenia.
Ponadto, resort obrony narodowej prowadzi stosowne prace analityczno-studyjne mające na celu wypracowanie zasad odbywania zasadniczej służby wojskowej w kilku okresach, a w tym na stworzenie dogodniejszych możliwości odbywania służby przez poborowych - rolników.
Do czasu zakończenia powyższych prac oraz podjęcia wspomnianej decyzji poleciłem podległym organom wojskowym:
- informować o możliwości uzyskania odroczenia w trybie art. 39 ust. 3 ustawy i w miarę możliwości udzielać go wszystkim poborowym, którzy w roku 1999 korzystali z odroczenia ze względu na prowadzenia gospodarstwa rolnego, nadal to gospodarstwo prowadzą i wystąpią o to odroczenie;
- każdy przypadek powołania poborowego osobiście prowadzącego gospodarstwo rolne rozpatrywać indywidualnie, w miarę potrzeby zasięgać opinii właściwych wójtów/burmistrzów, którzy najlepiej znają sytuację poborowych rolników;
- w przypadku powołania kierować się zasadą terytorialności powołując tych poborowych najbliżej ich miejsca zamie
szkania.Przedstawiając powyższe wyjaśnienia, pozwolę sobie wyrazić nadzieję, że Pani Marszałek uzna je za satysfakcjonujące.
Łączę wyrazy szacunku
Janusz Onyszkiewicz