Warszawa, dnia 30 maja 2000

obowiązująca od 1 stycznia 1999 r. ustawa z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 28, poz. 153 z póź. zm.) zmieniła system ubezpieczenia zdrowotnego. W związku z tym liczne grupy osób z mocy ustawy zostały objęte obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym - w tym wszyscy, którzy są wymienieni w art. 8 ustawy, czyli, np.: renciści, emeryci, pracownicy, rolnicy, osoby pobierające rentę socjalną, bezrobotni.

Należy zwrócić uwagę również na fakt, iż ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym obejmuje obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego osoby, które z różnych przyczyn nie spełniają przesłanek koniecznych, do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego - czyli takie, którym przyznano świadczenia: rentę socjalną, zasiłek stały, zasiłek stały wyrównawczy lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej - art. 8 pkt 17 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym - a nie są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym z innego tytułu i jednocześnie jest to ich jedyne źródło utrzymania. W takiej sytuacji osoby otrzymujące powyższe świadczenia do ubezpieczenia zdrowotnego zgłasza ośrodek pomocy społecznej - art. 16 ust. 8 ustawy.

Odnosząc się do oświadczenia Pana Senatora, należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z ustawą o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym osoba bezrobotna podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego - art. 8 pkt 15. Obowiązek ubezpieczenia bezrobotnych - powstaje z dniem uzyskania statusu bezrobotnego, a wygasa z dniem utraty tego statusu. Przesłanki uzyskania oraz utraty statusu osoby bezrobotnej określa ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu - Dz.U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 z późn. zm. Zgodnie z art. 16 ust. 7 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym bezrobotnych do ubezpieczenia zdrowotnego zgłasza urząd pracy. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne dla omawianej grupy osób jest kwota odpowiadająca wysokości pobieranego zasiłku lub stypendium, a w przypadku nie pobierania przez bezrobotnego zasiłku lub stypendium - kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej - art. 21 ust. 3 pkt 5.

W każdym z przedstawionych powyżej przypadków, jeżeli dana osoba uzyska status bezrobotnego a przez to zostanie włączona do systemu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, to dzieci pozostające na wyłącznym utrzymaniu takiej osoby będą mogły korzystać z jej ubezpieczenia - z tytułu bycia członkiem rodziny osoby ubezpieczonej (art. 7 pkt 21 ustawy). Należy przy tym zaznaczyć, iż z tytułu bycia członkiem rodziny osoby ubezpieczonej korzystają nie tylko dzieci ale również małżonek pozostający na wyłącznym utrzymaniu. Jeżeli więc dana osoba bezrobotna straci prawo do zasiłku to i tak nadal pozostaje wraz z rodziną ubezpieczona.

Zgodnie z art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej "do zadań własnych z zakresu pomocy społecznej o charakterze obowiązkowym, realizowanych przez gminy, należy udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osób bezdomnych i innych osób nie mających dochodu i możliwości ubezpieczenia się na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym".

Powyższe zadania pomocy społecznej nie oznaczają wprost uprawnienia do bezpłatnego leczenia lecz obowiązek jednostek organizacyjnych pomocy społecznej do udzielania tym osobom zasiłków pieniężnych na pokrycie kosztów leczenia. Przy przyznawaniu takiej pomocy obowiązują wszystkie zasady i tryb przyznawania zasiłków, określone w ustawie. A więc również i te, że potrzeby osoby i rodziny korzystającej z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej oraz, że w uzasadnionych przypadkach, a w szczególności korzystania ze świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej w sposób niezgodny z przeznaczeniem, pomoc winna być przyznana w formie niepieniężnej. W stosunku do osób nie ubezpieczonych lub bezdomnych z reguły jest to wcześniej zadeklarowane pokrycie należności za świadczenia zdrowotne bezpośrednio na rachunek zakładu opieki zdrowotnej.

Jako dużą nieprawidłowość należy ocenić sytuację, w której zakłady opieki zdrowotnej bez porozumienia z jednostką pomocy społecznej podejmują kosztowne leczenie osoby nieubezpieczonej, a po zakończeniu leczenia ośrodkowi pomocy społecznej przesyłają rachunek do uregulowania. Tego typu sytuacje powodują liczne nieporozumienia.

Przedstawione wyżej sytuacje dotyczą osób nieubezpieczonych, które leczone są w szpitalu, a które z różnych przyczyn, nie są w stanie same sfinansować świadczeń zdrowotnych, przy czym wszczęcie postępowania egzekucyjnego byłoby w większości przypadków bezskuteczne. W obecnym stanie prawnym istnieje - na podstawie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym oraz ustawy o pomocy społecznej - wiele rozwiązań mających na celu pomoc w uzyskaniu świadczeń zdrowotnych osobom nieubezpieczonym. W interesie całego państwa jest, by jak największa część obywateli była ubezpieczona, nie będzie wtedy problemu zwrotu kosztów świadczeń za osoby nieubezpieczone - stąd powyższe propozycje rozwiązania problemu.

Z wyrazami szacunku

Franciszka Cegielska