Odpowiedź na oświadczenie wygłoszone przez senatora Ryszarda Sławińskiego na 5. posiedzeniu Senatu

Spis oświadczeń, oświadczenie

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów złożył wyjaśnienie w związku z oświadczeniem wygłoszonym przez senatora Ryszarda Sławińskiego na 5. posiedzeniu Senatu:

Warszawa, 1998.01.08.
Pani
Prof. dr hab. Alicja Grześkowiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

W nawiązaniu do oświadczenia złożonego przez Pana senatora Ryszarda Sławińskiego na 5. posiedzeniu Senatu w dniu 18 grudnia 1997 r., otrzymanego przy piśmie Pani Marszałek znak: AG/043/11/97/IV z dnia 22 grudnia 1997 r., w sprawie uwolnienia cen ciepła pragnę wyjaśnić co następuje:

Z dniem 5 grudnia 1997 r. weszła w życie ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. Nr 54, poz. 348). Zgodnie z postanowieniami art. 59 ustawy Prawo energetyczne problematyka związana z kształtowaniem cen paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła wyłączona została spod działania ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o cenach (Dz.U. z 1988 r. Nr 27, poz. 195 z późn. zm.). Ceny energii ustalane będą przez sprzedawców w oparciu o szczegółowe zasady, które określone zostaną w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, wydanym w porozumieniu z Ministrem Finansów i po zasięgnięciu opinii Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Kontrolę nad prawidłowością ustalania cen przez przedsiębiorstwa energetyczne sprawować będzie Prezes URE, do którego obowiązków będzie należało między innymi zatwierdzanie taryf.

Zgodnie z postanowieniem art. 69 ust. 1 Prawa energetycznego Minister Finansów jednak zachowuje prawo, w okresie do 24 miesięcy, do ustalania taryf energetycznych. Aby nie skumulować, ze względów społecznych, w jednym terminie uwolnienia cen wszystkich nośników energii zasadne jest stopniowe odchodzenie od ustalania cen urzędowych na poszczególne nośniki energii. Rząd postanowił, że w pierwszej kolejności nastąpi odstąpienie przez Ministra Finansów od ustalania cen urzędowych energii cieplnej dostarczanej do mieszkań na cele bytowe, mając jednocześnie na uwadze, iż istnieją prawnie umocowane instrumenty ochrony najuboższych warstw społeczeństwa.

Problem uwolnienia cen ciepła by dyskutowany od kilku lat tj. od chwili podjęcia prac nad ustawą Prawo energetyczne. Również w trakcie prac nad założeniami ustawy budżetowej na 1997 r., a więc już w roku 1996, mówiono o konieczności likwidacji dotacji do cen ciepła, a co się z tym wiąże likwidacji cen urzędowych. Również w dniu 24.01.1997 r. Ministerstwo Finansów przedstawiło Sejmowi problematykę związaną z kształtowaniem cen ciepła i wskazało na konieczność dokonania szybkiej reformy. Natomiast wstępnie opracowany przez Ministerstwo Finansów projekt regulacji cen ciepła w 1998 r. był w październiku publikowany przez prasę.

Za podjęciem decyzji o odejściu o stosowania dwóch kategorii cen w rozliczeniach za dostawę energii cieplnej i funkcjonowania dotacji przemawiały następujące czynniki:

brak motywacji do obniżania kosztów i cen umownych przez dostawców stosujących ceny powyżej cen urzędowych,

preferowanie spółdzielczości mieszkaniowej w uzyskiwaniu dotacji,

zawyżaniu kosztów zakupu energii cieplnej poprzez włączanie do rozliczenia lokali użytkowych, dwukrotne ujmowanie tych samych faktur, lub zawyżaniem kosztów wytworzenia energii cieplnej we własnych kotłowniach,

zaniżaniu opłat od lokatorów poprzez przyjmowanie mniejszej powierzchni lokali mieszkalnych w stosunku do faktycznej,

przeznaczaniu kwoty dotacji do remontów na cele nie związane z celami określonymi w rozporządzeniu w sprawie dotacji,

niewłaściwym zastosowaniu stawek opłat od lokatorów tj. zastosowaniu taryf ryczałtowych przy opomiarowanej instalacji lub odwrotnie,

przyjmowaniu jako zasady, iż w przypadku stosowania przez dostawcę taryfy dwuczłonowej (stałej za moc cieplną zamówioną i zmiennej za faktyczne zużycie) dotacją objęte są koszty stałe, natomiast opłatami od lokatorów pokrywano tylko opłatę zmienną.

Odejście od ustalania cen urzędowych powinno doprowadzić w efekcie do:

Poddania cen stosowanych przez sprzedawców energii cieplnej społecznej kontroli, co wpłynie mobilizująco na sprzedawców energii cieplnej i organy samorządowe, które w większości przypadków są właścicielami przedsiębiorstw energetyki cieplnej, do podjęcia działań restrukturyzacyjnych zmierzających do obniżenia kosztów i prowadzenia racjonalnej gospodarki energią cieplną.

Przyspieszenia procesu przechodzenia z rozliczeń ryczałtowych na rozliczenia w systemie opomiarowanym, co stanowi realizację postanowień uchwały Sejmu RP z dnia 14 września 1991 r. w sprawie powszechnego wprowadzenia indywidualnego rozliczania ilości dostarczanej energii cieplnej.

Zmniejszenia obciążeń ze strony budżetu państwa na dotacje. Dotychczas z dotacji tej korzystały zarówno gospodarstwa domowe o najniższych jak i najwyższych dochodach. Odstąpienie od dotacji spowoduje, że tylko gospodarstwa o najniższych dochodach, tj. nie mogące bez nadmiernego uszczerbku ponosić opłat mieszkaniowych będą chronione - w postaci dodatków mieszkaniowych.

Zwiększenia dyscypliny w zakresie stosowania cen przez gestorów zasobów mieszkaniowych.

Przywrócenia cenom energii cieplnej (stosowanym przede wszystkim w rozliczeniach z gospodarstwami domowymi) funkcji informacyjnej. Obecny system ustalania cen nie spełnia już tej funkcji, bowiem często stwarzane jest złudzenie, że dostawcy energii cieplnej działają prawidłowo, podczas gdy faktycznie działania ich są nieefektywne i nie prowadzące do obniżania kosztów produkcji i dystrybucji energii cieplnej.

Ze względu na fakt, że nie są jeszcze przygotowane akty wykonawcze do ustawy Prawo energetyczne (na podstawie których URE mogłoby prowadzić swoją działalność w omawianym zakresie) Minister Finansów, wykorzystując uprawnienia wynikające z art. 69 tej ustawy, przygotował na okres przejściowy (do 31 marca 1998 r.) rozporządzenie z dnia 21 listopada 1997 r. w sprawie ustalenia taryf dla ciepła (Dz.U. Nr 143, poz. 959) ograniczające w pewnym stopniu swobodę kształtowania cen ciepła przez jej sprzedawców.

Przeprowadzona przez Ministerstwo Finansów analiza poziomu cen ciepła w kraju wykazała, że sprzedaż ciepła po wysokich cenach dotyczy głównie przypadków, gdzie ciepło dostarczane jest do kilku budynków przez małych lokalnych producentów np. lokalne kotłownie należące do spółdzielni mieszkaniowych, rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz zakładów usług komunalnych, których udział w strukturze ilościowej dostaw jest bardzo mały.

Aby przeciwdziałać nadmiernemu wzrostowi cen energii cieplnej podjęto szereg działań osłonowych chroniących gospodarstwa domowe przed nadmiernym wzrostem opłat za ciepło.

Minister Finansów rozporządzeniem z dnia 30 grudnia 1997 r. zmienił rozporządzenie z dnia 21 listopada 1997 r. w sprawie ustalenia taryf dla ciepła. Zmiana ta polega na wprowadzeniu dodatkowego maksymalnego pułapu wzrostu cen energii cieplnej dla gospodarstw domowych w wysokości 60%. Limituje to wzrost cen w tych przypadkach, w których funkcjonujący dotychczas system dotacji niwelował różnice między ceną urzędową płaconą przez lokatora a ceną umowną dostawcy ciepła.

Nowelizacja rozporządzenia Ministra Finansów oznacza w pewnym zakresie powrót do systemu dotacji do cen ciepła. Zakłada się jednak radykalną zmianę zasad dotowania.

Po pierwsze dotacje udzielane będą producentom ciepła (bądź dystrybutorom). Po drugie zaś z budżetu państwa będą udzielane dotacje do cen ciepła dostarczanego do wszystkich zasobów mieszkaniowych, a więc nie tylko do mieszkań spółdzielczych ale także do mieszkań komunalnych, wspólnot mieszkaniowych i wszystkich innych gestorów zasobów mieszkaniowych.

Trzecim istotnym elementem zmian w systemie dotacji będzie to, że przed uzyskaniem dotacji nastąpi ocena i weryfikacja kosztów i cen stosowanych przez producenta (w zdecydowanej większości najdroższymi producentami ciepła są sami gestorzy zasobów mieszkaniowych).

Szacuje się, że na dotacje do cen ciepła wydatkowana zostanie kwota 54 mln zł. Pierwotnie kwota ta nie była planowana w budżecie państwa na 1998 r.

W projekcie budżetu państwa na 1998 r. przewidziano na dodatki mieszkaniowe kwotę 497,3 mln zł, co oznacza przyrost w stosunku do kwoty środków wydatkowanych na ten cel w 1997 r. o 47%. Odstąpienie od ustalania cen urzędowych spowoduje, że z ewentualnej pomocy, w postaci dodatków mieszkaniowych, będą korzystały gospodarstwa domowe, które wymagają takiej pomocy ze względu na poziom dochodów.

Podstawę obliczenia kwoty dodatku mieszkaniowego stanowią wydatki na utrzymanie lokalu mieszkalnego, wśród których znajdują się również wydatki na energię cieplną.

Pomoc ze środków publicznych w pokrywaniu kosztów utrzymania lokalu mieszkalnego w formie dodatku mieszkaniowego udzielana jest przy spełnieniu dwóch kryteriów tj. kryterium dochodowego i powierzchniowego.

Niezmiernie ważnym jest, że wraz z przekroczeniem tych kryteriów prawo do dodatku mieszkaniowego nie wygasa automatycznie. Przekroczenie progu dochodowego powoduje jedynie pomniejszenie kwoty dodatku o nadwyżkę uzyskiwanych dochodów w stosunku do limitu podstawowego. Podobna zasada funkcjonuje w przypadku, gdy powierzchnia zajmowanego mieszkania przekracza określoną ustawowo powierzchnię normatywną.

Ministerstwo Finansów opracowało projekt ustawy o wspieraniu inwestycji termomodernizacyjnych, który poprzez premię w spłacie kredytu bankowego umożliwi między innymi małym producentom ciepła podniesienie sprawności energetycznej urządzeń dokonując ich modernizacji w kierunku zmniejszenia kosztów wytworzenia ciepła, a tym samym zmniejszenia cen dla odbiorców indywidualnych.

Przeznaczono również dodatkowe środki w wysokości 70 mln zł na specjalne bezzwrotne zasiłki okresowe z pomocy społecznej dla osób, które mogłyby szczególnie dotkliwie odczuć skutki uwolnienia cen ciepła.

Podsekretarz Stanu
Ryszard Pazura

Spis oświadczeń, oświadczenie