Warszawa, 1999.08.30

W związku z przekazanym przy piśmie z dnia 16 sierpnia 1999 r. znak: AG/043/336/99/IV oświadczeniem Pana Senatora Tadeusza Rzemykowskiego dotyczącym skierowanej na jej ręce petycji Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów z dnia 28 lipca 1999 r. - upoważnienia Prezesa Rady Ministrów - pragnę uprzejmie przedstawić treść odpowiedzi na podnoszone w petycji kwestie leżące w kompetencjach resortu pracy i polityki socjalnej.

Odnośnie kwestii obniżenia podstawy waloryzacji emerytur i rent w 1993 r. pragnę poinformować, że Trybunał Konstytucyjny w dniu 10 stycznia 1995 r. orzekł niezgodność z Konstytucją - obniżenia (na mocy ustawy budżetowej na 1993 r.) podstawy waloryzacji emerytur i rent do 91% przeciętnego wynagrodzenia. Jednakże Sejm RP rozpatrując wspomniane orzeczenie, odrzucił je wymaganą większością 2/3 głosów . Ustały w związku z tym przesłanki prawne, dla których ustawa budżetowa na 1993 r. w tym zakresie została zaskarżona do TK.

Poczynając od waloryzacji w czerwcu br., kwota bazowa służąca do obliczania świadczeń o przyznanie których wniosek został zgłoszony po 31 maja br. wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Natomiast osoby, którym w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS przysługiwały emerytury i renty na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowują do nich prawo na dotychczasowych zasadach. Stanowi tak art. 180 ustawy z 17.XII.1998 r.

Odnośnie kwestii utraty przez część emerytów i rencistów prawa do dodatków branżowych, pragnę poinformować, że w dniu 23 lipca br. Sejm uchwalił nowelizację ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent. Ustawa zakłada, że środki na realizację wypłat gotówkowych w danym roku byłyby ustalane corocznie w ustawie budżetowej. Wypłata gotówkowych rekompensat nastąpiłaby w okresie 5 lat poczynając od 2000 roku. Omawiana ustawa stanie się obowiązującym prawem po przyjęciu jej przez Senat i podpisaniu przez Prezydenta.

Analiza skutków stosowania mechanizmu waloryzacji obowiązującego w latach 1990-95, opartego o dynamikę wzrostu wynagrodzeń - tzw. waloryzacji płacowej - wykazała, że metoda waloryzacji w której skalę podwyżki wyznacza jedynie wzrost przeciętnego wynagrodzenia a pomijana jest relacja między liczbą emerytów i rencistów a liczbą pracujących, może doprowadzić do załamania się systemu finansowania ubezpieczeń społecznych. Przeciwdziałając temu zagrożeniu, w 1996 r. wprowadzono nowy mechanizm waloryzacji, który opierał się na założeniu, że emerytury i renty będą rosły realnie nieco wolniej niż płace oraz, że będą corocznie waloryzowane w celu zachowania co najmniej ich realnej wartości, tzn. aby nie traciły swej siły nabywczej w relacji do kosztów utrzymania. Również w uchwalonej przez Parlament ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118) przyjęto ściśle określony tryb przeprowadzania waloryzacji emerytur i rent. Waloryzacja jest przeprowadzana w taki sposób, aby zachowana została co najmniej realna wartość emerytur i rent w odniesieniu do wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. Wskaźnik waloryzacji emerytur i rent, zgodnie z art. 93 powołanej wyżej ustawy jest ustalany przez Sejm w ustawie budżetowej.

Wobec zarzutu dot. niekorzystnych zmian zasad ustalania wysokości najniższych emerytur i rent pragnę poinformować, że zarówno według poprzednio, jak i obecnie obowiązujących zasad - emerytury i renty najniższe waloryzowane są takim samym wskaźnikiem i w tych samych terminach do pozostałe świadczenia emerytalno-rentowe. Od 1 stycznia br. wynika to z art. 85 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odnośnie przytoczonych w petycji problemów zaistniałych w środowisku osób niepełnosprawnych przekazuję poniższe wyjaśnienia:

Zasady udzielania, oprocentowania , spłaty i umarzania pożyczek udzielanych osobom niepełnosprawnym na rozpoczęcie działalności gospodarczej lub rolniczej oraz zasady uzyskiwania przez pracodawców zwrotu kosztów utworzenia miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, podobnie jak zasady tworzenia i funkcjonowania warsztatów terapii zajęciowej oraz sprawy związane z funkcjonowaniem powiatowych zespołów do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności, regulują rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej.

Stosownie do uregulowań wynikających z reformy ustrojowej państwa, działalność Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych uległa decentralizacji.

Nowa forma współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi w środowisku osób niepełnosprawnych - wprowadzona w/w rozporządzeniem - umożliwia powierzanie zadań tym, którzy najlepiej znają problemy niepełnosprawnych, zapewniając jednocześnie istotne wsparcie finansowe organizacjom, które skorzystają z oferty Funduszu lub same zgłoszą ofertę współpracy.

Z pewnością można przyjąć, że jedną z przyczyn trudności, na jakie napotykała dotychczas realizacja zadań na rzecz osób niepełnosprawnych, były między innymi niedostatki organizacyjne - wynikające z etapu wdrażania zmian w funkcjonowaniu administracji publicznej. Należy jednak nadmienić, że został przygotowany kolejny cykl szkoleń pracowników samorządowych, które odbędą się jesienią br., co z równolegle podejmowanymi innymi działaniami umożliwi poprawę i ustabilizowanie sytuacji w omawianym zakresie.

Ważnym ogniwem w systemie bezpieczeństwa społecznego w Polsce jest system pomocy społecznej. Zbudowany jest on m.in. na konstytucyjnej zasadzie pomocniczości oraz zasadzie mówiącej o tym, że osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają... pomocy w zabezpieczeniu egzystencji... (art. 69 Konstytucji RP - Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483). W ramach polityki społecznej prowadzonej przez organy administracji rządowej i samorządowej współdziałające w tym zakresie także z organizacjami społecznymi, od 1990 roku funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, Nr 106, poz. 668, Nr 117, poz. 756, Nr 162, poz. 118 i 1126. Dz.U. z 1999 r. Nr 20, poz. 170) ustawicznie doskonalony system pomocy społecznej. Umożliwia on osobom i rodzinom uzyskiwanie wsparcia w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych, związanych także z niewystarczającymi środkami utrzymania, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. System pomocy społecznej ma na celu zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zgodnie z zasadą sformułowaną w ustawie o pomocy społecznej rodzaj, forma i rozmiar świadczenia pomocy społecznej powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Ponadto potrzeby osoby i rodziny korzystającej z pomocy społecznej powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej. W ostatniej dekadzie rozszerzeniu uległ katalog świadczeń udzielanych w ramach pomocy społecznej. Należy podkreślić, iż mimo racjonalizowania wydatków publicznych, kondycja finansowa pomocy społecznej pozwala na zwiększanie się liczby osób korzystających z różnych form świadczeń, w tym np. z fakultatywnych świadczeń udzielanych w formie zasiłków pieniężnych, np. w 1997 roku z zasiłków okresowych skorzystało 784 171 osób na kwotę 791 904 449 zł., a zatem jedno świadczenie wypłacane średnio przez okres 5,1 miesiąca w roku wyniosło 196,5 zł., podczas gdy w 1998 roku z pomocy finansowej w tej formie skorzystało 918 167 osób na kwotę 953 570 685 zł., a zatem jedno świadczenie wypłacane średnio przez okres 5,2 miesiąca w roku wyniosło 198,8 zł. Podobną dynamikę wzrostu odnotowano także w odniesieniu do zasiłku celowego, który dla wielu osób starych i niepełnosprawnych posiadających niewystarczające środki utrzymania był znaczącym wsparciem. W 1997 roku tą formą pomocy społecznej objęto 790 861 osób. Średnio 1 osoba otrzymała kwotę 327,6 zł., zaś w 1998 roku pomoc w tej formie uzyskało 803 372 osób (średnio 341,4 zł.). Jest otwartą kwestia, jaka będzie w przyszłości efektywność pomocy społecznej. W znacznej mierze będzie ona pochodną ustalanego w ustawach budżetowych państwa poziomu finansowania wielu zadań pomocy społecznej, a także możliwości i gotowości władz samorządowych wspierania najuboższych mieszkańców gminy, powiatu, czy województwa samorządowego. W 1997 roku z różnych form pomocy społecznej korzystało 1 928 481 rodzin (liczba osób w tych rodzinach - 6 823 839), a w 1998 roku 1 989 124 rodziny (liczba osób - 6 862 046).

W petycji PZERI, jako jeden z argumentów uzasadniających krytykę aktualnej polityki społecznej realizowanej przez Rząd Pana Premiera Jerzego Buzka wymienia się "Obarczenie samorządów terytorialnych nadmiarem obowiązków bez zapewnienia odpowiednich środków finansowych. Spowodowało to ograniczenie pomocy społecznej dla najbiedniejszych". Trudno zgodzić się z tym argumentem. Bez decentralizacji pomocy społecznej, bez umacniania się samorządu jako najważniejszego ogniwa systemu pomocy społecznej, bez oparcia pomocy społecznej o zasadę pomocniczości - nie byłoby możliwe racjonalizowanie wykorzystania zasobów przeznaczanych na pomoc społeczną. Faktem jest, iż tak jak w innych dziedzinach życia społecznego potrzeby zawsze wyprzedzają możliwości ich zaspokojenia. Rząd RP konsekwentnie czynić będzie starania, by zmiany w systemie pomocy społecznej nie skutkowały nieuzasadnionym ograniczaniem pomocy dla najbiedniejszych osób i rodzin. Wyrażam przekonanie, iż organy władzy samorządu terytorialnego działać będą również w tym kierunku.

MINISTER

Up. SEKRETARZ STANU