Warszawa, 3.08.2000 r.

Pani
Prof. dr hab. Alicja Grześkowiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Od początku 2000 roku ogółem 2067 cudzoziemców złożyło wnioski o nadanie statusu uchodźcy. W 1999 r. 49 osób deklarujących narodowość czeczeńską złożyło wnioski o nadanie statusu uchodźcy, natomiast w okresie od 1 stycznia do 26 lipca 2000 r. złożonych zostało kolejnych 257 wniosków przez takie osoby. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji rozpatrywał i wydawał decyzje w sprawach Czeczenów w ciągu ubiegłego roku oraz w trakcie pierwszych miesięcy roku bieżącego. W 1999 r. wydano 6 decyzji o odmowie nadania statusu uchodźcy, 1 decyzję umarzającą postępowanie, 2 decyzje o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania oraz 1 decyzję o nadaniu statusu uchodźcy. W 2000 r. wydano 56 decyzji o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania w związku z faktem, iż wnioskodawcy opuścili ośrodki dla uchodźców bez powiadamiania organu co do adresu doręczeń (brak możliwości kontynuacji postępowania - według oceny podległych mi służb większość z tych osób przekroczyła nielegalnie granicę państwową kierując się do krajów Unii Europejskiej) lub po złożeniu wniosku na granicy RP nie zgłosili się do Departamentu Ochrony Granic, Migracji i Uchodźstwa MSWiA w celu kontynuowania procedury. Ponadto umorzono postępowanie w stosunku do 1 osoby, a 5 osobom nadano status uchodźcy. W stosunku do 2 osób wydano decyzje o odmowie nadania tego statusu.

Jak wynika z danych statystycznych, wymienione powyżej decyzje wydawane były w różnym terminie, m.in. ze względu na różne terminy składania wniosków, indywidualny charakter każdej sprawy oraz zasady Konwencji dotyczącej statusu uchodźców, sporządzonej w Genewie 28 lipca 1991 r. (Dz.U. z 1991 r., Nr 119, poz. 515). Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji traktuje sprawy dotyczące osób narodowości czeczeńskiej z uwagą właściwą dla stopnia ich skomplikowania, co z kolei wpływa na czas rozpatrywania wniosków. Obecnie średni czas oczekiwania na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawach o nadanie statusu uchodźcy wynosi ok. 7 miesięcy. Sytuacja ta jest uwarunkowana nawarstwionymi zaległościami z lat ubiegłych oraz znacznie większą liczbą wniosków złożonych przez cudzoziemców w roku bieżącym, w stosunku do analogicznego okresu 1999 r. Podjęte przeze mnie decyzje organizacyjne już spowodowały, że zaległości te są sukcesywnie zmniejszane. Nie jest jednak możliwe, aby w krótkim czasie sytuacja uległa radykalnej poprawie. Niemniej, w drugiej połowie lipca przyspieszono wydawanie decyzji osobom narodowości czeczeńskiej (w tym również decyzji pozytywnych).

Osoby oczekujące na rozpatrzenie ich wniosków o nadanie statusu uchodźcy przebywają w ośrodkach dla osób ubiegających się o taki status, które mają charakter otwarty (można je swobodnie opuszczać) i zapewniają osobom zakwaterowanym w nich bezpłatne wyżywienie, opiekę lekarską, szkołę dla dzieci oraz inne uzdodnienia (pralnia, biblioteka, sala telewizyjna). Cudzoziemcom tym wydawane są dokumenty tożsamości, wizy, obejmuje ich zakaz wydalania. Organizacja i zakres ochrony cudzoziemców ubiegających się o nadanie im statusu uchodźcy w Polsce są aprobowane przez warszawskie Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców, które stale monitoruje sytuację tej kategorii cudzoziemców.

Mam świadomość, iż w chwili obecnej zarówno aspekty formalne, związane z przyznawaniem statusu uchodźcy, jak i kwestie dotyczące ochrony tej kategorii cudzoziemców są dobrze znane Panu Senatorowi Z. Romaszewskiemu, po przeprowadzeniu przez Niego, wraz z grupą senatorów, wizytacji ośrodka dla uchodźców w Lublinie na przełomie czerwca i lipca, podczas której byli obecni również przedstawiciele Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Pan Senator porusza w swoim oświadczeniu problem rozdzielenia czteroosobowej rodziny czeczeńskiej. W następstwie próby nielegalnego przekroczenia granicy RP i przedostania się do Niemiec, trzy osoby, w tym matka z dzieckiem, zostały zatrzymane i na mocy decyzji sądu osadzone w areszcie deportacyjnym, natomiast psychicznie chora kobieta została umieszczona w szpitalu dla umysłowo chorych. Jej choroba determinuje fakt, że rodzina nie może przebywać razem. Umieszczenie bowiem osoby ciężko chorej psychicznie w areszcie deportacyjnym jest równie niewykonalne, jak zakwaterowanie zatrzymanych, zdrowych psychicznie nielegalnych imigrantów w szpitalu dla umysłowo chorych. Należy jednak podkreślić, że w omawianej sprawie, co również wynika z oświadczenia Pana Senatora, nie zostało naruszone prawo. Jednocześnie zwracam uwagę na to, że osadzenie w areszcie deportacyjnym następuje na mocy orzeczenia sądu i Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji nie ma na to żadnego wpływu.

Zwracając uwagę na zasygnalizowany w oświadczeniu problem braku zorganizowanej akcji przyjmowania i udzielania mocy osobom uciekającym przed działaniami wojennymi w Czeczenii (na wzór akcji z czasów wojen w Bośni lub Kosowie), pragnę zaznaczyć, że obecnie każda osoba (nie tylko z Czeczenii) składająca wniosek o status uchodźcy, jest obejmowana opieką - w ramach obowiązujących przepisów - przez władze Rzeczypospolitej Polskiej. Przykłady ewakuacji przez władze polskie grupy uciekinierów wojennych z Bośni czy udzielenia czasowej opieki na terytorium Polski uciekinierom wojennym z Kosowa są przykładami działań podjętych w ramach szerszej akcji społeczności międzynarodowej, uzgodnionych z innymi państwami europejskimi i przeprowadzonych przy współpracy organizacji międzynarodowych.

Marek Biernacki